نقش شیردال در ایران باستان

لغت نامه‌ی دهخدا، دال را عقاب معنا نموده و جانوری افسانه‌ای که سر و بالی عقاب مانند و بدنی شیر گونه و گوش آن مانند اسب است.

بنابراین شیردال جانوری خواهد بود که از شیر و عقاب ترکیب یافته و نماد قدرت این دو خواهد بود.

نقش شیر دال در ایران، لااقل از نیمه‌ی دوم هزاره‌ی یکم پیش از میلاد بسیار رایج بوده و به فراوانی بر روی آثار این دوره مشاهده می‌گردد.

از جمله بر روی اشیایی که از پازیریک، جنوب سیبری، محلی که قدیمی‌ترین فرش دنیا که به دست هنرمندان ایرانی روزگار هخامنشیان بافته شده بود، کشف گردید و مهرهایی که از روزگار آشوریان مربوط به هزاره‌ی نخست پیش از میلاد می‌باشد.

مردم ایران باستان شیردال‌ها را نگهبان گنجینه‌های خدایان می‌پنداشتند.

شیردال‌ها در معماری عیلامی کاربرد داشتند و نمونه برجسته‌ای از آن در شوش پیدا شده است. روی کفل این شیردال نوشته‌ای است به خط میخی عیلامی از اونتاش گال که آن جانور را به اینشوشیناک خدای خدایان عیلام هدیه کرده است.

این شیردال که بازسازی شده‌ است، در قلعه شوش نگهداری می‌شود. در دوران هخامنشیان و از جمله در بارعام تخت جمشید، بر روی چند شی مکشوفه از اشیای فلزی و همچنین تندیسی از این نقش وجود دارد. در دوره‌ی پارتها نیز این نقش بر روی برخی ظروف قابل مشاهده است.

اما عمده حضور این نگاره تاکنون در دوره‌ی ساسانی مشاهده شده است، از جمله پیکره‌ای از این جانور که هم اکنون در موزه بریتانیا نگهداری می‌گردد و گفته شده که در نزدیکی رود هیرمند افغانستان یافت شده است.