ظهور عرفان در ادبیات

ظهور عرفان در ادبیات و تاثیر آن بر فرهنگ کشور

بررسی ها از نظر ادبی نشان میدهد، حمله مغولان و دگرگونی کامل اوضاع اجتماعی، سبک خراسانی را یکسره محو کرد و بر اثر آن،  سبک عراقی رواج یافت. مغولان در اوایل قرن هفتم به خراسان حمله کردند و بر اثر آن سبک عراقی رواج یافت. مغولان در اوایل قرن هفتم به خراسان حمله کردند و به تدریج به نواحی دیگر ایران رسیدند و به نظام اقتصادی و کشور و فرهنگ ایران  آسیب های عمده رساندند. خراسان که کانون فرهنگ ایران بود و مدارس و کتابخانه های متعدد داشت و قبلا در حمله ی سلاجقه و غزان آسیب دیده بود، این بار یکسره متلاشی شد علما نیز یا کشته شدند و یا به هند یا آسیای صغیر گریختند. ارتباط با کتب قدیم قطع شد و اساتید برای تربیت شاگردان فاضلی باقی نماندند. دربارهای متعدد کوچک و بزرگ که محل اجتماع شاعران و دبیران بودند، یکی پس از دیگری منهدم گشتند.در این دوره بسیاری از شعرا از جمله رودکی از بین رفتند، همه ی این عوامل باعث روی کار آمدن سبک عراقی شد و از قرن هفتم تا اواجر قرن نهم ادامه دارد.

سبک عراقی دو شاخصه مهم دارد

عرفان از دوره سلجوقی در اینجا رواج یافت و خانقاه های متعدد ساخته شد پس از حمله موغول  به دلیل شکسته شدن روحیه ایرانیان و احتیاج به سخنان آرامبخش و توجه به امور اخروی در برابر دنیا و اعتقاد به قضا و قدر، تصوف گسترش بیشتری پیدا کرد. در میان شاعران قدیم سنایی، نظامی و خاقانی  مطالب شرعی، معنوی را در شعر بازگو کردند  ولی عرفان موجود در اشعار آنها چیزی میان عرفان و شریعت بود نه عرفان به کمال رسیده مولانا و عطار.
 در دیدگاه عرفان، انسان برای  رسیدن به حقیقت وجود و رسیدن به تمامیت، چاره ای جز ورود به طریقت عرفانی  ندارد. راه عارفانه حرکت به سوی حرم الله است. حرکتی که ازعاشق هیچ کاستی و نقصی در آن نیست و آنچه مهم است رسیدن به سرچشمه های وحدت الهی است. تعبیر دیگری که از طریقت معنوی ( یکی از شاخه های عرفان) این است که میتواند به خود سازی بی انجامد و از این طریق میتوانید خدای بی همتا را بشناسید عطار نیشابوری سیرت عرفانی را شرط لازم برای خود سازی می داند و معتقد است که اگر عارف خود را به خوبی بشناسد و آرام آرام این حقیقت را بشناسد، میتواند مراتب خود را فراتر از زوایا واولیای الهی ببیند و بدین ترتیب به مقامات عالی معنوی دست یابد. راه عرفانی انتخاب مرگ اختیاری است.  به تعبیری دیگر ازمنظر تاریخی به این مسئله چنین بر می آید که یکی از دلایل پیدایش عرفان، از هم گستته شدن زنجیره اتحاد مردمی که به موجب آن باعث پدید آمدن اتحاد بین اقشار جامعه میشد موجب گشت که انسان برای برطرف کردن نیاز تنهایی خود چشم بر روی حقایق باز کند و راه اصلی  که همان پیدا کردن راهی برای پرستش معبود است را برگزیند. با گذشت زمان و پیدایش یک سری عالمان، دانشمندان، فیلسوفان عرفان شکل دیگری به خود گرفت و به یک آیئن تبدیل شد. از شاعران بزرگ این سبک عطار، مولوی، سعدی، حافظ نام برد.