کربلای معلا

شهر کربلا به پایتخت مذهبی و سیاسی شیعیان تبدیل شده است. چند سالیست که در روز اربعین تمام شیعیان دنیا مسیر نجف تا کربلا را پیاده طی کرده و همگی در این شهر کوچک تجمع می کنند. تمام مسلمان از کشورهای مختلف گرد هم می آیند و این شهر پذیرای حضور میلیونی انسانها می شود. پیشینه کربلا به قبل از اسلام و دوره بابلی برمی‌گردد. همزمان با توسعه شهر کربلا در سده سوم قمری مدارس دینی کربلا تأسیس شد. رونق علمی حوزه علمیه کربلا در طول تاریخ با فراز و فرودهایی همراه بوده است. کربلا در طول تاریخ به نام‌های دیگری نیز خوانده است. غاضریه، نینوا، طَفّ، عقر، حائر و نواویس از آن جمله‌اند. در ادامه مطلب آسمونی با جزئیات بیشتری از این شهر آشنا می شویم.

کربلا کجاست؟

شهر مقدس کربلا در صد کیلومتری جنوب غربی بغداد واقع شده است. در زمان حیات امام علی (ع) این شهر را به اسامی نینوا و شط الفرات نیز می‌شناختند. جمعیت شهر کربلا براساس آمار سال 2003 در حدود 572.300 نفر است ودر ناحیه غربی فرات قرار دارد. این شهر مرکز استان کربلا است. فاصله‌اش تا بغداد 105 کیلومتر است.شهر کربلا پس از شهر‌های مکه، مدینه منوره، بیت‌المقدس و نجف، مقدس ترین شهر شیعیان جهان محسوب می‌شود. در واقع در نزدیکی همین شهر بود که واقعه مصیبت بار عاشورا رخ داد.

شهرت این شهر با نبرد کربلا در دهم محرم 61 هجری قمری پیوند دارد. حرم حسین بن علی در شهر کربلا یکی از مکان‌های مقدس اسلامی و زیارتگاه مسلمانان شیعه‌است.

کربلا از ثروتمندترین شهر‌های عراق است و منابع اصلی درآمد آن از زائرین اماکن متبرکه و کشاورزی است و بویژه محصول خرما است. این شهر از دوبخش قدیم یا بخش مذهبی و کربلای جدید تشکیل شده است. مدارس اسلامی و ساختمان‌های دولتی زیادی نیز در کربلا متمرکز شده‌اند.

مرقد مطهر امام حسین (ع) که در برخی از منابع نیز آن را مسجد‌الحسین (ع) نامگذاری کرده‌اند، در مرکز بخش مذهبی شهر کربلا قرار دارد.در روز عاشورای حسینی بسیاری از مسلمانان و شیعیان جهت زیارت این مکان مقدس به شهر کربلا می‌آیند. بسیاری از زائران مسن نیز به کربلا می‌آیند تا آخرین سال‌ها و روز‌های زندگی خود را در این شهر مقدس سپری کنند.

به دلیل وجود مرقد مطهر امام حسین در شهر کربلا، 100 مسجد و 23 مدرسه دینی در این شهر ساخته شده‌اند. 

جاذبه های دیدنی کربلا

• حرم امام حسین (ع)

حرم حضرت عباس (ع) محل دفن حضرت عباس در کربلا و از زیارتگاه‌های شیعیان است. حرم حضرت عباس (ع) در شمال شرقی حرم امام حسین (ع) قرار دارد و حد فاصل آن دو را بین الحرمین می‌نامند. حرم حدود 10973 مترمربع مساحت دارد و ساختمان آن از ضریح، رواق، صحن، گنبد، گلدسته و ایوان با معماری اسلامی تشکیل شده است. پیشینه تاریخی آن به دوران آل بویه برمی‌گردد؛ اما در دوره‌های صفویه و قاجاریه توسعه یافته یا بازسازی شده است. جدیدترین ضریح آن در سال 1395ش نصب شد. 
حضرت عباس (ع)، برادر امام حسین (ع) و پرچم‌دار سپاه او در کربلا بود که روز تاسوعا سال 61 قمری در جنگ با لشکریان عمر سعد به شهادت رسید.

• بین الحرمین

بین الحرمین حد فاصل حرم امام حسین(ع) و حرم حضرت عباس(ع) و مسیری به‌طول 378 متر است. در گذشته بین الحرمین به‌صورت فضای آزاد میان دو حرم نبود، بلکه حد فاصل حرمین، منازل مسکونی و تجاری قرار داشت، در دوره صدام، اماکن مسکونی و بناهای این محدوده با انگیزه توسعه اطراف حرمین تخریب شد و فضای کنونی بین الحرمین به‌وجود آمد. پس از سقوط صدام، توسعه بین الحرمین به‌عنوان یکی از طرح‌های مهم ستاد بازسازی عتبات عالیات ایران و عراق مورد بررسی قرار گرفته و اجرایی شد. 

• آرامگاه امیر کبیر

آرامگاه امیرکبیر در نزدیکی حرم امام حسین (ع) در کربلای عراق قرار دارد. میرزا تقی خان فراهانی ملقب به امیرکبیر، صدراعظم معروف ناصرالدین شاه در دوره قاجار بود. وی در زمان صدارت خود اصلاحات و کارهای بزرگ و ارزشمندی برای ایران کرد که مدرسه‌ی دارالفنون، نخستین دانشگاه مدرن در ایران و روزنامه‌ی وقایع اتفاقیه نمونه‌‌هایی از آن‌ها هستند. امیرکبیر ابتدا در کاشان و در مشهد اردهال دفن شد؛ اما مدتی بعد به درخواست همسرش جسد وی را به کربلا انتقال دادند. 

• مقام امام صادق (ع)

مرقد طفلان مسلم یکی از جاهای دیدنی کربلا و مرقد طفلان مسلم مدفن ابراهیم و محمد فرزندان مسلم بن عقیل بن ابی طالب (ع) مشهور به طفلان مسلم است. فرزندان مسلم در سال 61 قمری به دست یکی از سپاهیان عمر بن سعد شهادت رسیدند.
این مکان توسط یک راه فرعی به جاده اصلی کربلا-بغداد می‌پیوندد. مرقد طفلان مسلم، دارای دو گنبد است که کاشی‌ فیروزه‌ای دارند. درب اصلی آستانه، به صحن بزرگ باز می‌شود و در مقابل در ورودی صحن، ایوان مستطیل‌شکل سرپوشیده‌ای است که در دو طرف آن، کفشداری قرار دارد. از ایوان، دو در به درون مرقد که به شکل مستطیل است، راه می‌دهد. در داخل حرم، دو ضریح قرار دارد. ضریح شرقی متعلق به ابراهیم بن مسلم و ضریح غربی متعلق به محمد بن مسلم است. فاصله‌ی بین دو ضریح، 6 متر است.

• مزار حر بن یزید ریاحی

مرقد حر بن یزید ریاحی یکی از جاهای دیدنی کربلا محسوب می‌شود که در 9 کیلومتری شهر کربلا در نزدیک منطقه‌ای به نام کمالیه واقع شده است. حر بن یزید از یاران امام حسین(ع)، در روز عاشورا در مواجهه با سپاهیان عبیدالله بن زیاد به شهادت رسید. علت اینکه جنازه حر را به خارج از میدان معرکه منتقل کردند، این بود که قبیله او یعنی بنی‌تمیم، جنازه او را برداشته و به مکان فعلی آورده و به خاک سپردند.
مرقد به دستور عضدالدوله دیلمی ساخته شد. مساحت مرقد حر حدود 580 متر مربع است. ضریحی که صندوقی مشبک از جنس نقره ساخته شده، در وسط این عمارت واقع است. گنبدی که بر فراز ضریح قرار دارد، با هفت متر قطر، دارای ارتفاعی 10 متری از سطح زمین حرم است. نمای خارجی این گنبد کاشی‌کاری شده است. در اطراف مرقد، صحن وسیعی وجود دارد که از چهار طرف اتاق‌هایی با ایوان‌های کوچک بر آن مشرف هستند. بر فراز هریک از این ایوان‌ها نیز طاق‌هایی نوک تیز قرار دارد. این اتاق‌ها و ایوان‌ها به منظور استراحت زائران به کار می‌روند.

بهترین زمان سفر به کربلا از نظر آب و هوا

نخستین موضوعی که ذهن هر زائر را برای سنجیدن بهترین زمان سفر به کربلا درگیر می کند، آگاهی از وضعیت آب و هوا در کشور عراق است، چرا که یک زائر باید بداند چه لباسی مناسب برای این منطقه است، به طور کلی وضعیت سفر به کربلا را از نظر آب و هوایی در 12 ماه سال می تواند وابسته به دمای هوا و شرایط اقلیمی متفاوت باشد. بر اساس تحقیقات بهترین زمان برای سفر به کربلا از نظر آب و هوا فروردین ماه، مهرماه و آبان ماه است و در مقابل نامناسب ترین زمان سفر به کربلا تیر ماه  و مرداد ماه است چرا که دمای هوا در این به 47 درجه سانتی گراد می رسد که زیارت و سیاحت را برای زائر دشوار می کند.    
سرد ترین ماه سال در کربلا بهمن ماه است که این سرما می تواند حس ناخوشاندی برای برخی از زائران داشته باشد، فارغ از ماههای گفته شده دی ماه نیز می تواند بهترین زمان سفر به کربلا باشد زیرا در این ماه آب و هوای کربلا در وضعیت تعادل است. به جز ماه های نامبرده شده در متن با عنوان نامناسب ترین ماه های سال برای سفر به کربلا،  تمامی ماه ها زمان مناسبی برای سفر به این منطقه هستند.

ریشه نام کربلا

نظریات زیادی درباره ریشه‌زبانی نام کربلا وجود دارد. برخی بر این باورند که نام کربلا در زبان آشوری کهن ریشه دارد و از دو بخش کرب به معنای نزدیک و الله به معنای خداوند گرفته شده است.

برخی دیگر مانند یاقوت حموی جغرافی دان مسلمان بر این باورند که نام کربلا از واژه عربی کربلاط به معنای زمین نرم اخذ شده است. برخی دیگر نیز معتقدند این واژه در اصل برگرفته از زمان فارسی و دو کلمه کار و بالا است. 

تاریخ کربلای معلی

مهمترین واقعه تاریخ شهر مقدس کربلا، شهادت جانگداز امام حسین(ع) و 72 نفر از یاران ایشان در عاشورای سال 61 هجری(10 اکتبر 680 میلادی) است.

حسین بن علی(ع) یکی از محورهای وحدت شیعه و از چهره‏ های برجسته و شاخصی بود که مورد توجه قرار داشت و همواره سلطه گران اموی از نفوذ شخصیت او بیم داشتند.
با مرگ معاویه در سال 60 هجری، یزید به والی مدینه نوشت که از امام حسین(ع) به نفع او بیعت بگیرد. اما سید الشهدا که فساد یزید و بی‏لیاقتی او را می‏دانست، از بیعت امتناع کرد و برای نجات اسلام از بلیه سلطه یزید که به زوال و محو دین می‏انجامید، راه مبارزه را پیش گرفت.

از مدینه به مکه هجرت کرد و در پی نامه‌نگاری‌های کوفیان و شیعیان عراق به آن حضرت و دعوت برای آمدن به کوفه، آن امام ابتدا مسلم بن عقیل را فرستاد و نامه‏هایی برای شیعیان کوفه و بصره نوشت و با دریافت پاسخ کوفیان در بیعتشان با مسلم بن عقیل، در روز هشتم ذیحجه سال 60 هجری از مکه به سوی عراق، حرکت کرد.

پیمان‌شکنی کوفیان و شهادت مسلم بن عقیل، اوضاع عراق را نامطلوب ساخت و سیدالشهدا که همراه خانواده، فرزندان و یاران به سوی کوفه می‏رفت، پیش از رسیدن به کوفه در سرزمین «کربلا» در محاصره سپاه کوفه قرار گرفت.تسلیم نیروهای یزیدی نشد و سرانجام در روز عاشورا در آن سرزمین، مظلومانه و تشنه‌کام، همراه اصحابش به شهادت رسید.
از آن پس، کربلا کانون الهام و عاشورا سرچشمه قیام و آزادگی شد و کشته شدن وی، سبب زنده شدن اسلام و بیدار شدن وجدان‌ های خفته گردید.

تصاویری از شهر کربلای معلی