- آسمونی
- مجله اینترنتی
- گردشگری
- تفریحی
- طبیعت گردی و اکوتوریسم

طبیعت گردی و اکوتوریسم
طبیعت گردی را میتوان یکی از روشهای مختلف سفر تعریف کرد. طبیعت گردی بخشی از حفاظت از محیط زیست و درک نیازهای مردم محلی در منطقه است. شما آسمونی های عزیز در مورد طبیعت گردی و اکوتوریسم چقدر اطلاعات دارید؟ برای اینکه با اکوتوریسم و طبیعت گردی بیشتر آشنا شوید این بخش آسمونی را تا پایان مطالعه نمایید چرا که به معرفی طبیعت گردی و اکوتوریسم می پردازیم.
اکوتوریسم (Ecotourism) یا بومگردشگری یا طبیعتگردی، گونهای از گردشگری است که در آن گردشگران برای دیدار از مناطق طبیعی نامسکون و دستنخورده جهان سفر میکنند و به تماشای گیاهان و پرندگان و ماهیها و دیگر جانوران میپردازند.
البته در اکوتوریسم صرفاً دیدار مطرح نیست بلکه آموزش محیط زیست و نفع رسانی به جوامع محلی و غیره ضروری و واجب است.
به اینگونه از گردشگران که به دیدار از بوم سامانه و طبیعت زنده میپردازند، نام اکوتوریست یا بومگردشگر داده شده است. بسیاری از کشورها بخش هنگفتی از درآمد خود را از بومگردشگران خارجی تأمین میکنند. «در ایران توسط فرهنگستان معادل طبیعتگردی نامگذاری شده است که با توجه به ظهور زمینگردشگری در چند دههٔ اخیر در ایران و جهان این واژه با معادل سازی طبیعتگردی صحیح نخواهد بود و بهتر است اکوتوریسم را معادل بومگردشگری نامید».
تعاریف اکوتوریسم
اصلیترین فعالیت اکوتوریسم بر پایهٔ طبیعت زنده میباشد که بنا به تعریف سفری است مسئولانه به مناطقی طبیعی که حافظ محیط زیست بوده و باعث بهبود کیفیت زندگی مردم محلی گردد. طبیعتگردی حداقل آسیب را به طبیعت و فرهنگ منطقه وارد میکند.
به تعریفی دیگر، اکوتوریسم یا بومگردشگری نوعی از گردشگری است که ریشههای آن به طبیعت و محیطهای باز گسترش یافته است. نخستین مسافرانی که حدود نیم قرن پیش سرنگیتی در آفریقا را بازدید کردند، و یا ماجراجویانی که در هیمالیا کوهپیمایی کردند را میتوان نخستین اکوتوریستها برشمرد.
انجمن بینالمللی اکوتوریسم (TIES) نیز در تعریف اکوتوریسم میگوید: «بومگردشگری سفری مسئولانه به مناطق طبیعی است که در آن محیط زیست حفظ و بر رفاه مردم محلی تأکید شود.»
اکوتوریسم و کوهپیمایی ورزشی است نشاطانگیز، سالم و انسانساز که از ادوار بسیار قدیم، مورد توجه نیاکان ما بوده و ریشه در تاریخ دارد. عشق به ماجراجویی و رویت آثار بدیع طبیعت زنده همواره انسان را وادار به سیر در طبیعت و بازدید از جاذبههای حیرتانگیز میکند.

تاریخچه طبیعت گردی
پیرامون واژهٔ اکوتوریسم و سابقهٔ کاربرد آن اظهارنظرهای متفاوتی صورت گرفته است. برخی صاحبنظران سابقهٔ کاربرد چنین واژهای را در اواخر دهه 1980 ذکر کردهاند. اما در تمام متون مرتبط Ceballos-Lascurain به عنوان نخستین کسی آمده است که این واژه را به کار برده است. برابر تعریف او، بومگردشگری مسافرتی است که به منظور مطالعه، تحسین، ستایش و کسب لذت از سیمای طبیعی و مشاهدهٔ گیاهان و جانوران و آشنایی با ویژگیهای فرهنگی جوامع محلی در گذشته و حال صورت میگیرد.
برخی سابقهٔ اکوتوریسم را به زمانی دورتر و به Hetzer نسبت میدهند؛ و معتقدند که او این واژه را در دهه 1960 برای تشریح روابط متقابل گردشگری، محیط زیست و ویژگیهای فرهنگی، استفاده کرده است. به اعتقاد Hetzer، مفهوم بومگردشگری در واکنش به رویههای نامناسب و منفی توسعه و نادیده گرفتن ملاحظات زیستمحیطی، شکل گرفته است؛ و سابقه آن به اواخر دهه 60، یعنی زمانی که کارشناسان نسبت به برداشت بیرویه از منابع نگران بودند، بازمیگردد.
گونههای مختلف طبیعت گردی
گونههای مختلف طبیعتگردی عبارتند از گردش آبی و ساحلی، کوهنوردی، غارنوردی، بیابانگردی، دامنهنوردی، مردمشناسی، طبیعتدرمانی، «با اینکه زمین گردشگری گونه مستقلی از صنعت گردشگری است و زیرشاخه بومگردشگری محسوب نمیشود اما در مواردی جاذبههای بومگردشگری با زمینگردشگری در تداخلاند ولی در فعالیتهای اکوتوریسمی، آموزش همگانی زمینشناسی و ژئومورفولوژی مورد نظر نمیباشد و از این رو توجه خاص به طبیعت زنده و جاذبههای آن است».
رشد صنعت طبیعت گردی و اکوتوریسم

امروزه طبیعتگردی در میان گونههای مختلف گردشگری از جایگاه ویژه و رشد قابل توجّهی برخوردار است و در بیستسالهٔ اخیر شاهد گسترش سریع فعالیتهای اکوتوریسم در سراسر جهان بودهایم و انتظار میرود بر شدت این گسترش نیز افزوده شود.
به لحاظ تأثیر بالقوهٔ زیادی که اکوتوریسم در زمینهٔ محافظت از محیط طبیعی و در اقتصاد بسیاری از کشورها دارد، سازمان ملل متحد تصمیم گرفت که سال 2002 میلادی را به عنوان سال بینالمللی اکوتوریسم اعلام کند و کمیسیون توسعه پایدار این سازمان (UNEP) و سازمان جهانی گردشگری را موظف به انجام فعالیتهایی در این سال ساخت. هدف از این کار، مرور مجدد تجربیات گذشته در زمینهٔ بومگردشگری، تشخیص و ترویج انواع اکوتوریسم که در آنها از اکوسیستمهای در معرض خطر حفاظت میشود، تقسیم فواید حاصل از فعالیتها با جوامع محلی و احترام به فرهنگهای بومی است.
طبق برآورد سازمان جهانی کشاورزی نیز، رشد بومگردشگری در دههٔ حاضر 10 تا 30 درصد خواهد بود. در وضع موجود شمار طبیعتگردان 7 درصد کلّ مسافران جهان است که پیشبینی میشود در دههٔ آینده این رقم به 20 درصد برسد؛ بنابراین اکوتوریسم از آیندهای پررونق و درخشان برخوردار است که مزایای فراوانی برای جهانیان دارد. محیط ارزش ذاتی دارد و این ارزش مهمتر از آن است که دارایی صنعت گردشگری محسوب شود. نباید منافع بلندمدت و حفاظت از محیط را فدای ملاحظات کوتاهمدت کرد.
همانطوری که در اصل 3 بیانیه ریو آمده است «حق توسعه باید به نحوی اعمال شود که متساویاً نیازهای نسل کنونی و نسلهای آینده را در زمینه توسعه و حفظ محیط زیست برآورده سازد». از این رو گردشگری پایدار باید با سیاست مشخص و مدونی به اجرا در آید تا بتواند حرکت امیدبخشی را در توسعه همهجانبه فضاهای جغرافیایی تضمین کند. گردشگری پایدار برای کارایی بالاتر در این زمینه دارای اصولی میباشد که هماهنگ کننده اهداف و راهکارهای عملی میباشد.
صنعت طبیعت گردی و اکوتوریسم در ایران

هنوز در ایران صنعت اکوتوریسم وجود ندارد. بسیاری از شرقشناسان و جغرافیدانان برجسته جهان، تمدن ایرانی را حاصل انطباق بسیار هوشمندانه با طبیعت چندگانه فلات ایران دانستهاند. بسیاری از آداب و رسوم نواحی بومی کشور بخشی از توانمندی صنعت توریسم ایران به شمار میآید. واقعیت این است که در گوشه و کنار ایران همه ساله بسیاری از آیینها برپا داشته میشود که حضور در آنها در یافتن راز و رمز آنها آرزوی بسیاری از علاقهمندان به سیر و سیاحت است، شناسایی این آداب و رسوم این فرصت را فراهم میآورد که برای برگزاری تورهای اکوتوریستی به مضاعف سازی جاذبهها پرداخته و شمار متقاضیان آن را افزایش دهند. از جمله وبسایتهایی که در ایران برای بهبود صنعت اکوتوریسم فعال میباشد وبسایت گروه گردشگری مهمان آنلاین میباشد.
برگزاری گسترده تورهای طبیعتگردی در ایران از حدود سال 1386 آغاز شد و رفته رفته همراه با استقبال ایرانیان از این سفرها تعداد برگزار کنندگان این شاخه از صنعت گردشگری نیز افزایش یافت.
هواشناسی و طبیعت گردی و اکوتوریسم
شاخهای از دانش هواشناسی است که به تازگی شکل گرفته و به زبان ساده به معرفی پدیدههای هواشناسی در خردمقیاس و میانمقیاس به کوهنوردان و طبیعتگردان میپردازد. نخستین کتاب در این باره به نام هواشناسی و طبیعتگردی در سال 1392 توسط جعفر سپهری، استاد هواشناسی کوهستان به چاپ رسید.