روز دروغ آوریل در بسیاری از کشورها به عنوان یک روز ویژه با گفتن دروغهایی به شوخی در 1 آوریل گرامی داشته میشود.
در برخی از کشورها (از جمله بریتانیا، اتریش، نیوزیلند و زیمبابوه) دروغگویی در روز اول آوریل که روز احمقهای آوریل (April Fools' Day) نامیده میشود، از صبح تا شب ادامه پیدا میکند و شخصی که قبل از شب، حقیقت را فاش کند یا شخصی که این دروغ را باور کند احمق آوریل (April Fool) لقب میگیرد. در مناطق دیگری نیز این رسم وجود دارد اما با این تفاوت که دروغگویی تا پایان ظهر ادامه دارد.
سرفصل های این مطلب:
گمانهزنیهای مختلفی در مورد ریشهٔ این رسم مطرح است. یکی از معروفترین آنها پیدایش دروغ آوریل را به اقدام شارل نهم، پادشاه فرانسه، در سال 1564 نسبت میدهد که در هنگام اصلاح تقویم گریگوری جشنهای سال نو را از اول آوریل به اول ژانویه منتقل کرد. پس از آن، مخالفان این تغییر همچنان در روز اول آوریل به دید و بازدید عید میرفتند. دوستان و آشنایانشان، این افراد را که بر برگزاری عید در روز اول آوریل اصرار داشتند، دست انداخته و آنها را «احمقهای آوریل» مینامیدند.
بیش از شصت سال است که در ایران، شوخی سیزده نوروز از سوی چند روزنامهنگار ایرانی رواج پیدا کرده است. آغاز ماه آوریل یک روز پیش از سیزده نوروز است و این همزمانی متاسفانه دستآویزی شد که در سیزده نوروز که ویژه جشن، شادی و نیایش برای باران و باروری زمین است، با این فرهنگ نادرست تحت تأثیر قرار بگیرد.
اسماعیل پوروالی، روزنامهنگار سرشناس ایرانی که میان همکارانش به آقای مدیر شناخته شده بود، در ماهنامه روزگار نو در اردیبهشت 1370 خورشیدی در پاریس نوشت: «ما شمارهٔ سیزده فروردین سال 1322 شمسی روزنامهٔ «نبرد» را یکپارچه به صورت دروغ درآوردیم. یکی از این دروغها، نطقی بود از هیتلر، که در آن بحبوحهٔ جنگ، دستور آتشبس میداد و این مژدهای بود که همهٔ مردم از پیر و جوان، زن و مرد و بزرگ و کوچک را خوشحال میکرد.
در کنار این دروغ شادیدهنده، دروغ آزاردهندهای که در آن روز بساط سیزده نوروز خیلیها را به هم ریخت، خبر فوت «حاج محتشم السلطنه» رئیس مجلس وقت بود، که چون در بین مردم تهران به خصوص بازاریها وجهه و احترام و اعتباری خاص داشت، هزارها نفر راه خانهٔ او را در پیش گرفتند تا در مراسم تشییع جنازهاش شرکت کنند».
روزنامه نبرد در آن زمان به مدیریت خسرو اقبال اداره میشد و از همکارانش نیز میتوان محمود تفضلی، جواد فاضل، حسن ارسنجانی، جهانگیر تفضلی و اسماعیل پوروالی را نام برد.
در سالهای اخیر روزنامههای اصلاح طلب به این موضوع پرداختند. اولین بار ابراهیم نبوی در روزنامه نشاط خبر آزاد شدن عبدالله اوجالان (که طی یک عملیات جنجالی منسوب به آمریکا، اسرائیل و ترکیه ربوده و به ترکیه انتقال یافته بود) را منتشر ساخت.
یکی از جنجالیترین دروغهای سیزده در ایران خبر کج شدن و احتمال سقوط برج میلاد بود که روزنامه شرق در آخرین شماره خود در سال 1383 منتشر کرد. این دروغ توسط رسانههای اپوزیسیون جدی گرفته شد و به تحلیل آن پرداختند. برخی دیگر نیز آن را به برنامه اتمی ایران نسبت دادند. همچنین قیمت ملک در مناطق اطراف برج نیز برای مدتی کاهش یافت.
خبرگزاری میراث فرهنگی در سیزده فروردین ماه 1394 خبر از قول دفتر ملکه بریتانیا اعلام کرد: کوه نور را به ایران باز پس میدهیم. این خبرگزاری سپس در یادداشتی به قلم شاهین سپنتا این خبر را «شوخی سیزده» این رسانه اعلام کرد و در این مورد نوشت: شوخی سیزده در ایران معمولاً بازتاب طنز گونه حقایق مختلف تاریخی و اجتماعی و گاه سیاسی است تا در یک روز شاد، تلنگری باشد به مخاطب رسانهها و توجه آنها را به گوشههای ناگفتهای از حقایق تاریخی و اجتماعی جلب کند.
در سال 1396 شمسی هم خبرهایی مبنی بر فوت آیت الله احمد جنتی در فضای مجازی منتشر شد که این خبر توسط کانال تلگرامی سخنگوی شورای نگهبان تکذیب شد.