- آسمونی
- مجله اینترنتی
- دین و اندیشه
- اسلام
- آیا حج و رفتن به مکه واجب است؟
آیا حج و رفتن به مکه واجب است؟
ممکن است شما هم تا به حال از خود پرسیده باشید که آیا حج و رفتن به مکه واجب است؟ به ویژه بعد از فاجعه منا این سوال برای اغلب افراد پیش می آید. در این بخش آسمونی در مورد اینکه حج بر چه کسانی واجب است صحبت می کنیم.
آیا حج و رفتن به مکه واجب است؟
آسمونی : وجوب حج از ضروریات دین اسلام می‌باشد. ضروریات، احکامی هستند که انکار آنها با التفات به ضروری بودنشان، بدون اینکه شبهه‌ای برای شخص پیش آمده باشد، کافر است و ترک حج یا سبک شمردن آن به منزله کفر است.
ترک حج و به تأخیر انداختنش برای کسی که مستطیع باشد، بدون عذر شرعی، از گناهان کبیره است. به طوری که پیامبر اکرم(ص) در مورد چنین کسی می‌فرماید به دین یهود یا نصاری خواهد مرد؛ گر چه ظاهراً با مرده او برخورد اسلامی میشود! حج در تمام عمر یک بار بر فرد مستطیع واجب میشود که(حَجة الاسلام( نام دارد. گر چه ممکن است به جهاتی مانند نذر، عهد، قسم، بطلان حج انجام شده و مانند این‌ها چندین بار واجب گردد و غیر از آن حج واجب، حج، عملی مستحب می‌باشد. وجوب حج با پیدا شدن شرایطش فوری است؛ یعنی باید در سال اوّل استطاعت انجام شود و اگر در سال اوّل عمداً یا به جهت عذری ترک شد، باید در سال دوّم و در صورت ترک در سال‌های بعد انجام گردد.
شرایط وجب حج
- بالغ باشد.
- عاقل و آزاد باشد.
- به واسطه رفتن به حجّ مجبور نشود کار حرامی را که اهمیتش در شرع از حجّ بیشتر است، انجام دهد.
- عمل واجبی را که از حجّ مهمتر است، ترک ننماید.
- مستطیع باشد.
- توشه راه و چیزهایی را که بر حسب حالش در سفر به آن محتاج است، دارا باشد.
- مرکب سواری یا مالی که بتواند آن را تهیّه کند، داشته باشد.
- سلامت مزاج و توانایی آن را داشته باشد که بتواند به مکه رود و حجّ به جا آورد.
- در راه مانعی از رفتن نباشد و اگر راه بسته باشد، یا انسان بترسد که در راه، جان یا عرض او از بین برود، یا مال او را ببرند، حجّ بر او واجب نیست؛ ولی اگر از راه دیگری بتواند برود، اگر چه دورتر باشد، در صورتی که مشقت زیاد نداشته باشد، باید از آن راه برود.
- به قدر به جا آوردن اعمال حجّ وقت داشته باشد.
- مخارج کسانی را که خرجی آنان بر او واجب است، مثل زن و بچه و مخارج کسانی را که مردم خرجی دادن به آنها را لازم می‌دانند، داشته باشد.
- بعد از برگشتن، کسب یا زراعت یا عایدی ملک یا راه دیگری برای معاش خود داشته باشد که مجبور نشود به زحمت زندگی کند.
آیاتی درباره حج
آیات متعددی در قرآن راجع به ابعاد گوناگون حج آمده که از باب تیمن به دو آیه از آنها اشاره می‌کنیم: وَأَذِّن فِی النَّاس بالْحَجِّ یَأْتُوکَ رِجَالًا وَعَلَی کُلِّ ضَامِرٍ یَأْتِینَ مِن کُلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ؛ و در میان مردم برای [ادای] حج بانگ برآور تا [زائران] پیاده و [سوار] بر هر شتر لاغری -که از هر راه دوری میآیند- به سوی تو روی آورند./حج27 ان اول بیت وُضِعَ للناس للذی ببکه مبارکاً و هدی للعالمین فیه آیات بینات مقام ابراهیم و من دخله کان امنا و لله علی الناس حج البیت من استطاع الیه سبیلاً و من کفر فان الله غنی عن العالمین؛ در حقیقت، نخستین خانه‌ای که برای [عبادت ] مردم، نهاده شده، همان است که در مکه است و مبارک، و برای جهانیان [مایه] هدایت است. در آن، نشانه‌هایی روشن است [از جمله ] مقام ابراهیم و هرکه در آن درآید در امان است و برای خدا، حج آن خانه، بر عهده مردم است؛ [البته بر] کسی که بتواند به سوی آن راه یابد و هر که کفر ورزد، یقیناً خداوند از جهانیان بی‌نیاز است./آل عمران 96و97
روایاتی درباره حج
قال رسول الله(ص): «أفضَلُ الأعمال ایمانٌ لا شَکَّ فیه وَ غَزوٌ لا غُلُولَ فیه و حَجُّ مبرورٌ؛ برترین اعمال، ایمانی است که تردیدی در آن نباشد، جهادی است که فریبی در آن نباشد و حجّی است که مقبول واقع شود»./ بحار الانوار ج66ص 383 قال رسول الله(ص): «الحج المَبرُور لَیسَ لَهُ جَزاءٌ إلا الجَنَّهِ؛ پاداش حجّ مقبول چیزی جز بهشت نیست»./مستدرک ج8
روایت مفصل دیگری نیز از امام صادق(ع) نقل شده که در باب معنوی حج بوده و به موارد مبتلابهی اشاره دارد. تفصیل روایت که برای سهولت بهره‌گیری به صورت قطعه قطعه تقدیم می‌گردد به این شرح است:
قال علیه السلام: «اذا اردت الحج فجرد قلبک لله من کل شغل شاغل و کل حجال حاجب؛ چون قصد حج کردی، قلبت را برای خدا خالی کن از هر شغلی که آن را فراگیرنده است و از هر پرده‌ای که آن را پوشانده است و فوض امورک کلها الی خالقک و توکل علیه فی جمیع ما یظهر من حرکاتک و سکناتک؛ و امورت را تماما بخالقت واگذار و در تمام آن‌چه از حرکت‌ها و سکون‌هایت رخ می‌دهد بر او توکل و اعتماد کنو سلم لقضائه و حکمه و قدره و ودع الدنیا و الراحلة و الخلق و اخرج من حقوق یلزمک من جهة المخلوقین؛ و برای قضا و حکم و قدرش، تسلیم باش و از دنیا و مردمان آن وداع کن و از حقوقی که بر گردنت از مدرمان است، با ادا کردن، بیرون آی و لاتعتمد علی زادک و راحلتک و اصحابک و قوتک و شبابک و مالک مخافة ان یصیر ذلک عدوا و وبالا فان من ادعی رضا الله و اعتمد علی ماسواه صیره علیه و بالا و عدوا لیعلم ان لیس له قوة و حیلة ولا لاحد الا بعصمة الله و توفیقه؛ و بر زاد و وسیله سواری و یاران و قدرت و جوانی و مالت، اعتماد مکن؛ زیرا ممکن است این‌ها دشمن و وبال بر گردن تو گردند، نه یاور تو! چه، هر کس مدعی خواستاری خشنودی خدا باشد و بر غیر او اعتماد کند، خدا آن غیر را وبال گردنش و دشمنش می‌گرداند تا از این فکر شرک آمیز متنبه شود و بداند که نه برای او و نه برای کسی و چیز دیگر توانائی و وسیله‌ای جز به حفظ خدا و توفیق او، وجود ندارد.
حج در کلام بزرگان
امام خمینی(ره): مراتب معنوی حج که سرمایه حیات جاودانه است و انسان را به افق توحید و تنزیه نزدیک می نماید حاصل نخواهد شد مگر آنکه دستورات عبادی حج به طور صحیح و شایسته و مو به مو عمل شود و حجاج محترم و روحانیون معظم کاروان ها تمام هم خود را صرف در تعلیم و تعلم مناسک حج کنند و برمساله دانان است که از همراهان خود مواظبت کنند که خدای نخواسته تخلف از دستورات نشود. و بعد سیاسی و اجتماعی آن حاصل نمی گردد مگر آنکه بعد معنوی و الهی آن جامه عمل پوشد و لبیک های شما جواب دعوت حق تعالی باشد و خود را محرم برای وصول به آستانه محضر حق تعالی نمایید و لبیک گویان برای حق نفی شریک به همه مراتب کنید و از خود که منشا بزرگ شرک است به سوی او جل و علی هجرت نمایید.
زیارت مدینه
از آن‌جایی که اماکن شریفه‌ای چون روضه نبوی، قبرستان بقیع و... در مدینه منوره واقع شده‌اند، حضور در این شهر و زیارت این اماکن مقدسه نیز از اجر و ثواب زایدالوصفی برخوردار است. برای آگاهی از این پاداش معنوی روایتی را از خود نبی مکرم اسام(ص) در ثواب زیارت مرقدمنورش ذکر می‌نماییم: عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبیهِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبیهِ عَنْ عَلِیٍّ علیهم السلام قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلّی الله علیه و آله: «مَنْ زَارَ قَبْرِی بَعْدَ مَوْتِی کَانَ کَمَنْ هَاجَرَ إِلَیَّ فِی حَیَاتِی، فَإِنْ لَمْ تَسْتَطِیعُوا فَابْعَثُوا إِلَیَّ السَّلَامَ، فَإِنَّهُ یَبْلُغُنِی؛ حضرت صادق علیه السلام از پدران گرامی خویش علیهم السلام از امیرالمؤمنین علیه السلام از رسول خدا صلّی الله علیه وآله نقل می‌کند که فرمود: هرکس قبر مرا بعد از وفات من زیارت نماید، مانند آن است که در زمان حیاتم به سوی من مهاجرت کرده باشد. پس اگر به این کار قادر نیستید،(از راه دور) بر من سلام فرستید که آن سلام به من می‌رسد». مستدرک ج 10 ص 189
مفهوم حج چیست؟
حج واجب است؟
