پل خواجو اصفهان

یکی از پل‌های زیبا و تاریخی شهر اصفهان پل خواجو است. این پل در زمان خود به عنوان یکی از زیباترین و بهترین پل‌های دنیا به شمار می‌رفت. در هنگام غروب و اوایل شب قدم زدن روی پل خواجو از لذت بخش ترین تفریحات گردشگرانی است که به دیدن این پل می‌آیند. امکان ندارد شما به اصفهان سفر کنید و از پل خواجو دیدن نکنید، چون سفر به اصفهان بدون دیدن این پل کامل نمی‌شود. علاوه بر این که پل خواجو از زیبایی منحصر به فردی برخوردار است زیبایی شگفتی‌ و اسرارهایی دارد که گردشگران را وادار می‌کند تا قدم بر پل خواجو بگذارند. در این مقاله ما قصد داریم شما را به صورت کامل با پل خواجو اصفهان آشنا کنیم برای آشنایی بیشتر با این موضوع در ادامه مطلب با ما همراه شوید.

معرفی پل خواجو اصفهان

پل خواجو در شهر اصفهان و نیز در شرق سی و سه پل واقع شده است. این پل از نظر سبک معماری، استحکام و تقارن به عنوان یکی از منحصربه‌فرد ترین پل‌های ایران در شهر نصف جهان به‌ شمار می‌رود. در دوران صفوی پل خواجو به‌ عنوان یکی از زیباترین پل‌های جهان محسوب می‌شد و به‌ علت تزئینات، معماری و هم چنین کاشی‌کاری هایی که در این پل به کار رفته است از بقیه پل‌های زاینده‌ رود معروف تر می‌باشد. در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ پل خواجو به‌عنوان یکی از مکان های دیدنی شهر اصفهان در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.

پل خواجو کجاست؟

بر روی رودخانه زاینده رود پل خواجو قرار گرفته که فاصله آن با سی و سه پل حدود ۱۸۰۰ متر است. پل خواجو در انتهای جنوبی چهار باغ خواجو و هم چنین در انتهای شرقی خیابان کمال الدین اسماعیل اصفهانی واقع شده است.

اگر می‌خواهید با مترو به پل خواجو بروید، نزدیک ترین ایستگاه مترو ایستگاه سی و سه پل است و بعد از طی کردن مسیر می‌توانید یا از تاکسی استفاده کنید و یا پیاده مسیر دو کیلومتری را تا پل خواجو طی کنید.

تاریخچه پل خواجو اصفهان

در سال ۱۰۶۰ هجری قمری، شاه عباس دوم صفوی دستور داد تا پل خواجو بر روی باقی مانده های پل حسن بیک که از دوران تیموری بود ساخته شود. طبق روایات، شاه عباس دوم به‌ این‌ منظور دستور ساخت پل را داد که بتواند با به وجود آوردن جاده‌ای به دروازه حسن آباد و محله خواجو و نیز به تخت فولاد و راه شیراز دسترسی داشته باشد. قرار بر این بود که پل خواجو به جز کاربردی که به عنوان پل عمل می‌کند، بتواند به‌ عنوان یک سد نیز عمل نماید.

شاه عباس به همراه خانواده به خاطر اقامت کوتاه مدت، در وسط پل خواجو محلی به نام شاه نشین ساخت. در طول تاریخ، علاوه بر این که بر روی این پل رفت آمد می‌شد، محیطی مناسب برای خوش گذرانی پادشاه، تماشای مسابقه‌ های قایقرانی و تفریح همراهیانش بود. در بخش جنوبى پل خواجو کتیبه‌ای وجود دارد که ثابت می‌کند این پل در سال ۱۲۹۰ هجرى و در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار مرمت گردیده است.

دلیل نامگذاری پل خواجو اصفهان

پل خواجو با نام‌های دیگری مانند گبرها، بابا رکن‌ الدین، شیراز، حسن‌ آباد و پل شاهی نیز شناخته می‌شود. علت نام گذاری پل خواجو به بابا رکن‌ الدین این است که در تخت فولاد آرامگاه بابا رکن‌ الدین بوده است. لازم به ذکر است به خاطر این که پل خواجو در نزدیکی محله خواجو قرار دارد باعث شده است تا این پل، به پل خواجو معروف شود. در نزدیکی این پل جاده شیراز به اصفهان قرار داشت و در دوره ای از تاریخ، این پل با نام پل شیراز نیز خوانده می‌شد. برای رفتن به محله خود گبر ها از این پل استفاده می‌کردند و پل به پل گبرها نیز معروف بود. یکی دیگر از اسامی معروف این پل حسن آباد نیز بود چون در دوران گذشته به محله خواجو حسن آباد نیز گفته می‌شد. همان طور که گفته شد در سال ۱۰۶۰ هجری قمری شاه‌ عباس دوم دستور ساخت پل خواجو را داد و همین مسئله باعث شد تا این پل به پل شاهی نیز معروف گردد.

معماری پل خواجو

معماری پل خواجو مربوط به دوران صفویه است که بر اساس بعضی از منابع معماری، سبک آن به پل طبیعت تهران شباهت دارد. این پل تنها برای رفت و آمد نیست بلکه محلی برای گشت و گذار و نیز لذت‌ بردن از محیط اطراف است. در ساخت پل خواجو مصالحی مانند سنگ، آجر و ساروج استفاده شده است که با ۱۳۳ متر طول، ۱۲ متر عرض نیز و ۷٫۵ متر معبر به عنوان یکی از بهترین پل های جهان شناخته می‌شود‌. از نظر هیدرولیک و نیز سازه‌ای، پل خواجو در هماهنگی کامل با لایه طبیعی زمین می‌باشد. از کاربرد های پل خواجو این است که به عنوان سدی زیرزمینی در مقابل دریاچه مخزن آب زیرزمینی عمل می‌کند. پل خواجو باعث می‌شود تا رودخانه بالادست سفره های آب زیرزمینی شهر را بیشتر کنند و نیز در رودخانه پایین دست، باعث خارج کردن آب اضافی برای زمین های شهر می‌شوند. در آن زمان، سرتاسر زیر پایه های پل را شمع قرار داده‌اند و هم چنین پهنه غیرقابل نفوذی ایجاد کردند و ساروج را داخل آن ریخته‌اند. علاوه بر این کار ها، کانال‌ ها و دهانه‌ های عبوری ساختند که باعث می‌شد در پایین‌ دست پل انرژی که از آب به وجود می‌آید از بین برود و در نتیجه حوضچه بسیار زیبایی ایجاد شود.

مهندسین دوران صفوی با ساخت پل خواجو و با ایجاد بند ها و تاسیسات تاخیر انداز مشکلات آب شهر اصفهان را حل کردند. و هم چنین با قابل کشت کردن زمین و شست‌ و شوی خاک باعث گسترش، دوام و آبادانی این شهر شدند. در بالادست، پایه‌ های پل به شکل نوک تیز هستند که باعث می‌شوند مثل یک آب‌ شکن، فشار آب رودخانه به پل کاهش پیدا کند و هم چنین در پایین دست شکل پله‌ای پایه‌ ها موقع سیلاب این خاصیت را دارند که، آب از روی پایه‌ها جریان پیدا کند و نیز ممکن است در اثر برخورد با پله‌ ها، انرژی خود را از دست بدهد. در حاشیه رودخانه زاینده‌ رود وجود فضای سبز باعث شده است تا رطوبت هوای شهر افزایش یابد و این مسئله نقش بسیار مهمی در تنفس افراد دارد. لازم به ذکر است که کانال هایی که در این پل وجود دارند باعث می‌شود تا در خاک، جریان عمودی آب تنظیم شود و همه این اقدامات مهم از هوش مهندسان دوران صفوی حکایت می‌کند، چراکه توانستند از سطح زمین، زیر سطح زمین، و جو زمین در محیط زیست محافظت کنند. در قسمت گذرگاه پل خواجو، گنبد های عرقچین و طاق‌های آهنگ قرار دارد. با توجه به این که این قسمت ها از طاق های کهن ایرانی به شمار می‌روند می‌توانند به پایداری و باربری بهتر پل خواجو کمک زیادی کنند. در طراحی و ساخت پل خواجو از تناسب و تقارن انعکاسی استفاده شده است و هم چنین همه جزئیات با آهنگ و ریتم منظمی تکرار شده‌‌اند و فضاهایی هم اندازه و یک شکل با عملکرد یکسان دارند که بسیار زیبا می‌باشند.

دانستنی ها درمورد پل خواجو اصفهان

از نکات مهم و جالب درباره پل خواجو اصفهان، نقش و نگارهای مختلف و نیز سرلوحه های موجود در دهنه های پل می‌باشد که جذابیت آن را دوبرابر کرده‌اند. هر کدام از این نقش و نگار ها اثر هنرمندان شهر اصفهان است و چشم هر گردشگری را به خود خیره می‌کند. شاید برایتان جالب باشد که پل خواجو، فقط برای مردان بود و زنان حق نداشتند از روی آن عبور کنند. نه تنها پل خواجو محلی برای رفت آمد بوده است بلکه به دستور شاه عباس ساختمان شاه نشین نیز بر روی پل ساخته شده بود تا بتواند به همراه خانواده خود مدت کوتاهی در آن اقامت داشته باشد. و همچنین این پل قادر بود در شرایط بحرانی و خطرناک نقش آب بند و سد را نیز ایفا کند. شاه نشین کاربرد های دیگری نیز داشت که بزرگان می‌توانستند در هنگام برگزاری مسابقات شنا و قایقرانی از روی پل خواجو نظاره گر باشند. پل خواجو در هنگام وقوع سیل، می‌توانست آب را به سمت کانال های دیگری هدایت کند و نیز باعث پخش شدن آن شود و نیز نه‌ تنها سیل هیچ گونه خسارتی به شهر نمی‌زد، بلکه می‌توانست سفره های آب زیرزمینی را نیز پر کند. اگر وجود این کانال‌ها نبود شاید تاکنون شهر اصفهان به دلیل سیل‌های گوناگون از بین رفته بود.

شیرهای سنگی پل خواجو اصفهان و بقیه مکان ها

در کتاب دانشنامه تخت فولاد بنا به گفته استاد جلال الدین همایی، در اصفهان شیرهای سنگی۱۲ عدد هستند. این شیرها در مکان هایی همچون آبخشان، درب کوشک، امامزاده احمد، درب امام، خواجه علی شاه، گلستانه، امامزاده حمزه، طوقچی، امامزاده اسماعیل و تخت فولاد قرار گرفته اند. شیرهای سنگی که در پل خواجو ساخته شده‌اند دارای سبک معماری خاصی می‌باشند که حالت چشمان این شیرها به شکلی است که نورهای مهتاب و پل را منعکس می‌کنند.