همه چیز درباره زاینده رود
زایندهرود، بزرگترین و پرآبترین رودخانه فلات مرکزی ایران است که از کوههای زاگرس مرکزی به ویژه زردکوه در استان چهارمحال و بختیاری سرچشمه گرفته و در دشت مرکزی ایران به سمت شرق پیش میرود تا در نهایت به تالاب گاوخونی میریزد. حوزه رودخانه زایندهرود ۴۱٬۵۰۰ کیلومتر مربع است. ذخیره سد زایندهرود در اردبیهشت ماه ۱۴۰۳ تامین شد. با آسمونی همراه باشید تا از زایندهرود بیشتر بدانید.
معرفی زاینده رود
رودخانه زاینده رود یکی از مهمترین رودخانههای ایران است که از استانها و شهرهای مختلفی میگذرد و شهر اصفهان را به دو نیمه شمالی و جنوبی تقسیم میکند. پلهای متعددی از دیرباز تا به امروز روی این رودخانه ساخته شدهاند؛ پلهایی که از مهمترین جاهای دیدنی اصفهان به شمار میآیند و نشاط و طراوتی مثالزدنی را برای این شهر به ارمغان آوردهاند. زاینده رود برخلاف همه رودخانهها، بهجای آن که به دریا بپیوندد و به زیست خود ادامه دهد، در یک ناحیه کویری داخلی کشور فرو میرود و به سکون میرسد.
طومار معروف شیخ بهایی و تقسیمات آب زاینده رود از برجستهترین نمونههای میراث فرهنگی کشور ایران هستند و نشان از اهمیت حیاتی این رودخانه از دید مردم منطقه در طول تاریخ دارند؛ رودخانهای که در سالهای اخیر با مشکل خشکسالی، بحرانهای محیط زیستی و مدیریت غلط روبهرو بوده است. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را با رودخانه زاینده رود و پلهای روی آن بیشتر آشنا کنیم.
تاریخچه زاینده رود
زاینده رود پرآب ترین رودخانه فلات مرکزی ایران و سرچشمه آن برگرفته از کوه های زاگرس مرکزی بوده است. قدمت زاینده رود اصفهان و اطراف آن تقریباً به چند هزار سال پیش باز می گردد. اما حیف که سرگذشت زاینده رود از اوایل دهه 70 خوشیدی دچار دگرگونی نامطلوبی شده است. رودخانه زیبا و پرآب زاینده رود در قدیم دقیقاً همانند نامش بوده است (زاینده رود یعنی دهنده زندگی).
سرچشمه زاینده رود کجاست؟
سرچشمه زایندهرود به شکل حوضی مدور با مساحتی در حدود سیصد زرع میباشد که به «چشمه جانان» معروف است. چشمة مذکور در این ناحیه میجوشد و به طرف مشرق سرازیر میشود. پس از طی سه فرسنگ، به چشمه دیگری به نام «چهل چشمه» میرسد. سرچشمه این رودخانه، دامنههای زردکوه بختیاری است که در حد فاصل بین اصفهان و لرستان قرار دارد. حوزه رودخانه زایندهرود 41،500 کیلومتر مربع است. برآورد میشود جریان آب این رودخانه در مطلوبترین شرایط 1،2 کیلومترمربع در سال و یا 38 مترمکعب در ثانیه است.
همچنین از سمت شمال این منطقه، یعنی ناحیة فریدن، دو چشمة بزرگ دیگر به نام «خُرِسنگ» و «کودَنگ» به جانانهرود ملحق میشود. انشعاب دیگری نیز به نام زرینرود از طرف جنوب یعنی چهارمحال به این رودخانه اضافه میشود. منبع اصلی انشعاب اخیر زیرِ کوهی قرار دارد که زردکوه نامیده میشود.
مافروخی در کتاب محاسن اصفهان نوشته است: ایل چهار لنگ در کنار رودخانة خُرِسنگ و کودنگ و ایل هفت لنگ در کنار رودخانة زرین رود زندگی میکردهاند. در کنار و اطراف جانانهرود هم، آبادیها و جمعیتهایی وجود داشته که بر اثر کشمکشهای قومی، به ویرانی کشانده و تبدیل به محل کشت و زرع شدهاند.
-
الحاق آب کوهرنگ به زاینده رود
در سال 1027 شاه عباس، محبعلی بیگ را جهت انجام این کار به کوهرنگ فرستاد، اما او هم کاری از پیش نبرد. سپس شاه عباس، امام قلیخان بیگلربیگی فارس و حسینخان حاکم لرستان را مأموریت داد، آنها نیز ناموفق بودند. سرانجام شاه عباس شخصاً اقدام نمود، و به طرف سرچشمة زایندهرود حرکت کرد ولی اجل او را مهلت نداد. در زمان شاه عباس دوم نیز اقداماتی اساسی و جدی انجام گردید. حتی از مهندسین فرانسوی دعوت به عمل آمد، اما آنها نیز توفیقی نیافتند، زیرا کار سنگین و مخارج آن زیاد و بیشتر سال، هوای آنجا سرد و یخبندان بود.
-
سرچشمه های دیگر زاینده رود
یکی دیگر از سرچشمههای معروف زایندهرود، «چشمة دیمه» است که از نظر شرب و املاح، دارای سالمترین و عالیترین نوع آب در جهان است. این چشمه در روستای دیمه نزدیک فارسان و پایین کوه، در سطح زمین قرار گرفته است که آب آن در طول سال به طور یکنواخت از زمین میجوشد. در سالهای اخیر املاح معدنی آب این چشمه در آزمایشگاههای معتبری مورد آزمایش قرار گرفته و به دنبال تأیید کیفیت عالی آن، کارخانهای بزرگ با سرمایهای سنگین در شرف احداث است تا آب این چشمه به صورت بطرهای سربسته و بهداشتی. به کشورهای جهان صادر شود.
-
جوی شاه
که آب آن مخصوص عمارتهای سلطنتی بوده و نصف مادی فرشادی آب داشته است.
-
مادی نیاصرم
این مادی که از بزرگترین مادیهای اصفهان است از کنار پل مارنان از رود جدا شده، از جنب محله لنبان میگذرد به طرف شرق اصفهان جریان مییابد. این مادی، به هنگام پرآبی، دویست سنگ آب دارد.
-
مادی فرشادی
این مادی بالاتر از مادی نیاصرم از رودخانه جدا شده، محلههای چهارسو و شمسآباد را مشروب میسازد و سپس از محلة خواجو میگذرد و آب آن به یک چهارماب مادی نیاصرم میباشد.
-
مادی فدن
آب این مادی را سلاطین صفویه وقف سلامتی خود کرده بودند. این مادی بالاتر از سه مادی دیگر قرار داشت و به دروازه دولت میرفت. سپس در آنجا به شعبات کوچکی تقسیم میشد.
-
مادی تیران یا طهران
این مادی از مغرب شهر گذشته، به محله بیدآباد و چهارسوق شیرازیها میرسید.سایر مادیهای بزرگ شهر اصفهان عبارتاند از ناجوان، نایج، شایج، قمش، و عبدالله خان. بطور کلی از سرچشمه زایندهرود تا گاوخونی 154 مادی و نهر از این رودخانه جدا میشود. شاید کلمة مادی مربوط به زمان مادها باشد به علت آنکه آب را از چاهها به صورت قنات به روی زمین آورده و جاری میساختند.
زاینده رود به کجا میریزد؟
زاینده رود در نهایت به تالاب گاوخونی در ۱۴۰ کیلومتری اصفهان و ۳۰ کیلومتری شهرستان ورزنه در مجاورت تپههای شنی سرازیر میشود. بخش بزرگی از تالاب و باتلاق گاوخونی در فلات مرکزی ایران در استان اصفهان قرار دارد و بقیه آن در استان یزد واقع شده است. این تالاب با وسعت ۴۷۶ کیلومتر مربع، عرض حدود ۴۵ كيلومتر و طول ۲۵ كيلومتر منطقهای اسرارآمیز است.
گاوخونی از سطح دریا ۱۴۷۰ متر ارتفاع دارد و حداکثر عمق آن در مواقع پر آبی ۵٫۱ متر و حداقل آن ۱۰۰ سانتیمتر است. گاوخونی از دو بخش «گلابی یا یک مثلث به نظر میآید.
دلایل خشک شدن زاینده رود
-
مهمترین عامل خط لوله انتقال آب سد به یزد، کرمان، کاشان و قم
برداشت بی رویه سالیانه آب در بالادست رودخانه در محدوده سد تا پل کله توسط پمپاژ که به تنهایی بیش از کل میزان آبی است که سالانه توسط تونل دوم و تونل چشمه لنگان وارد حوضه زاینده رود میشود. این میزان هم اکنون در حدود 490 میلیون متر مکعب است که سال به سال در حال افزایش است.
-
انتقال آب به استانهای یزد و شهرهای دیگر
استقرار صنایع بزرگ، پالایشگاه، نیروگاهها در کنار رودخانه. خشکی رودخانه سبب ساز بیکار شدن چندصدهزار ساکنین پاینن دست رودخانه شده و به مهاجرت فصلی یا کامل آنها به استانهای دیگر و یا شهر اصفهان منجر گشته است.
توجه به این نکته مهم است که ایران عضو کنوانسیون بینالمللی رامسر است که بر طبق آن حق ندارد قوانینی تصویب کند که بر اثر آن تالابها خشک شوند. این در حالی است که برداشت بی رویه آب از حوزه آبریز زاینده رود در فلات مرکزی و اختصاص آن به صنایع و مناطق دیگر خلاف تعهد ایران در این کنوانسیون است.
-
سوء مدیریت و خطاهای انسانی
کشت نامناسب در پایین دست زاینده رود توسط کشاورزان (مانند برنج) از جمله خطاهای انسانی در این زمینه محسوب می شود. همچنین مدیریت های کاملاً اشتباه همچون برقراری صنایع عمده مانند پالایشگاه نفت، پتروشیمی اصفهان، فولاد مبارکه، ذوب آهن اصفهان، شرکت نفت سپاهان و غیره به اصفهان از عوامل اصلی خشک شدن زاینده رود محسوب می شود.
تصاویر زاینده رود
طول زاینده رود چند کیلومتر است؟
مشهورترین پلهای زاینده رود کدامند؟
با سلام خسته نباشید از سایت خوب شما تشکر میکند
خیلی خوب بود ممنون من اصفهانی هستم ولی در لس انجلس زندگی میکنم شما میدانید که چرا اب رابستن قرار بود باز کنند ولی خبری نیست من هفته ی پیش اصهان بودم ووقتی که زاینده رود را دیدم حالم بد شده بود من الان 10 سالم استوقتی 6 سالم بود رو به روی سی وسه پل خانه ی مان بود هر شب با پدرم نگ ...