نقد مجموعه شبكه مخفى زنان

پنجشنبه ٣٠ اذر ١٤٠٢
نگاهى به مجموعه شبكه مخفى زنان،تاريخى، طنز و جذاب

چكاوك شيرازى

قصه از آن جا شروع شد که این کمینه دل در گروی آن دوره از تاریخ دارم که به قلم آقا محمد میرزا رحمانیان و آقا میرزا محسن قرایی داستانی دلفریب، در دل آن رقم خورده است. ان زمانه ی شری و شلتا قى خاص با درخشش ستارگانی چند در آسمان تاریکش. از آن جمله، پروین اعتصامی، کلنل وزیری، حسین گل گلاب و بسیاری دیگر که ذکر نامشان در این مقال نمی گنجد. دوره ی تجددطلبی و مبارزه با سنت های دست و پاگیر.
بنابراین دل دادم و به تماشای این اثر نشستم و دریافتم که میرزا محمد و میرزا محسن، همه ی تلاششان را فرموده اند و یک سناریوی درجه اول مکتوب کرده اند و همه ی آکتورهای درجه ی اول را هم توسط جناب مستطاب افشین خان هاشمی، گرد هم جمع کرده و به اتفاق شهر فرنگی ساخته اند، دیدنی.

میرزا افشین خان نشان داده اند که ساختن فیلم و سریال تاریخی برخلاف آنچه پیشکسوتانش گمان می کنند، تنها در نوع پوشش آکتورها خلاصه نمی شود و پیش از هر گونه قلم روی کاغذ چرخاندن نیاز است که تحقیقاتی مبسوط، مربوط به آن چیزی که بناست ساخته شود، به عمل بیاید.
یکی از آن ها شیوه ی گفت و گوی مردمان در هر دوره از تاریخ است که امروزی ها آن را دیالوگ می نامند ( البته آن روزی ها هم، می نامیدند) این شیوه ی گفت و گو در ساخته های دیگران تبدیل به یک اتفاق کلیشه ای شده است که به نظر می آید از آن گریزی نیست و تماشاچی لابد است که هر فیلم و سریال تاریخی ای را با همان سبک و سیاق بشنود و ببیند.
اما در سریال فاخر " شبکه ی مخفی زنان" این قرق شکسته شد و میرزا افشین به تماشاییانش یادآوری فرمود که صحیح است که طریقه ی استعمال کلمات در محاوره ی روزانه در هر دوره از تاریخ متفاوت است، اما این گونه نیست که از صدر تا ذیل همه به طریقی یکسان گفت و گو نمایند. بالاخره شخصی پیدا شد که آستین بالا بزند و نشان دهد که شاعر و عطار و وزیر و وکیل و زن خانه دار و مغازه دار و... هر کدام شیوه ی مخصوص به خودشان را برای برقراری ارتباط دارند و این گونه نبوده که کلمات منتخب یک بالادست با کلمات انتخابی زیردستانش یکی باشد. حتی اگر بر فرض مثال دو نفر زن خانه دار در سریال حضور دارند، ادبیات محاوره ی آن ها بر حسب نوع خانواده و تربیتشان با دیگری متفاوت است.
و این گونه است که گویا تماشاچی سوار بر ماشین زمان شده و در دل تاریخ قدم می زند و به واقع خودش را در آن دوران در نظر می آورد.
تا جایی خود را نزدیک می بیند که حتی طعم اطعمه و اشربه ای که آکتورها برای نمایش تناول می نمایند برایش یادآور طعم ماکولاتی است که در دوران طفولیتش بر سر سفره ای چشیده که بانی آن پیرمردی از آن دوره از تاریخ بوده است.

رعایت چنین نکاتی بسیار حائز اهمیت است اما اگر بنا باشد تنها به این مورد پرداخته شود از ارزش و بهای اثر می کاهد. اما خوشبختانه میرزا افشین ید طولایی در حیطه ی تخصصی خودشان دارا هستند و سریالی ساخته اند که برای جلب مخاطبان کافی و وافی است. تماشاچی به اندازه می خندد، به قدر معقول برای پیگیری اثر کنجکاو نگاه داشته می شود. همین طور در کنار پیگیری ماجراهایی که در اندرون خانه ی آکتور اصلی اتفاق می افتد( ماجراهای او و زنان متعددش) با مسائل و معتقدات آن روز هم آشنا می شود. او هم تاریخ دارد، هم داستان و هم طنز. فی الواقع همه ی ابعاد وجودی تماشاچی درگیر و در عین حال سیراب می شود و این نشان از آن دارد که شاگرد استاد معظم له بهرام بیضایی دروس مکتبی خود را به درستی آموخته است( حتی اگر این استاد و شاگردی تنها در دوره ای کوتاه و برای اجرای نقشی در تیاتر بوده باشد، بیش از این اطلاعی ندارم).

افشین خان هاشمی یکی دیگر از هزاران هنر خودش را هم‌ در معرض نمایش قرار داده است و آن نحوه ی معارفه ی آکتورهایش است که امروزی ها آن را " تیتراژ" می خوانند. عناوین همه ی آسیستان ها را از آکتور گرفته تا به قول خودش صاحب کار، به زبانی نوشته است که کاملا مناسب با همان دوره ی تاریخی می باشد که در نوع خود بسیار جالب توجه و متفاوت است. او همواره برایمان غافلگیری هایی دارد که هر بخش را دلفریب تر از بخش قبلی می نمایند و باعث می شود که یک هفته ی تمام چشم به راه آمدن بخش جدید بمانیم‌. او به حدی زیرک است که حتی دست خودش را در رابطه ی با آکتورهایش به طور تمام و کمال باز نمی کند و هر بار با حضور آکتوری که انتظار حضورش را نداشته ایم، ما را غافلگیر و سرخوش می کند. از دیگر هنرهای این آرتیست استفاده از سه نفر موزیقانچی در سریال است که مسئولیت موسیقی متن را به عهده دارند اما نه همینطور الکی الکی، بل برای آن ها هم نقشی نوشته شده است که در پس اجرای آن، گوش های ما را هم با نغمه ی خوش سازهایشان آشنا می کنند و با متن همراهی.