- آسمونی
- مجله اینترنتی
- گردشگری
- دور دنیا
- مسجد ایاصوفیه ترکیه
مسجد ایاصوفیه ترکیه
بنای «ایا صوفیه» در میدان «سلطان احمد» ترکیه، یکی از بزرگترین اثرهای تاریخی دوران بیزانس است و در زمان کنستانتینوس اول بنا شد که به مدت 916 سال به عنوان کلیسا و به مدت 481 سال در دوران عثمانیها به عنوان مسجد فعال بود. این بنای تاریخی به دستور آتاتورک در سال 1935 به موزه تبدیل و در خدمت زلزله شدید 10 ژوئیه 1894 دچار صدمات بسیاری شد؛ از جمله قطعات بزرگی از موزائیکهای گچپوش، نیمگنبدها و سرستونها فرو ریخت و به همین علت مسجد مدتی طولانی بسته ماند.
دوره سوم: پس از تشکیل دولت جمهوری ترکیه:
در سال 1926م/ 1305ش تعمیرات ضروری در سرسراهای فوقانی، گنبد اصلی و یکی از پایهها به عمل آمد. در این میان با پیشنهاد آتاتورک در 1934م/1313ش مسجد ایاصوفیه به موزه تبدیل شد و در اول فوریه 1935 به طور رسمی افتتاح گردید. کمی بعد فرشهای مسجد را جمع کردند و لوحههای مدور نام خدا و حضرت رسول(ص) و خلفای راشدین و امامحسن و امامحسین (ع) را پایین آوردند، تا حالت روحانی این معبد کهن به حال و هوای موزه تبدیل شود؛ ولی هنگامی که میخواستند لوحهها را برای استفاده در دیگر مساجد استانبول از آنجا بیرون ببرند، به علت بزرگی بیش از حد، از هیچکدام از درهای ایاصوفیه ممکن نشد. ناچار آنها را روی هم چیده و در گوشهای انبار کردند. مدتی بعد، در 1949م/1328ش بار دیگر این لوحهها از دیوارهای ایاصوفیه آویخته شد.
ساختار بنا
در بنای ایاصوفیه تدبیر هوشمندانهای برای هماهنگی طاقها و ستونها به کار رفته است. 4 ستون عظیم از سنگ خارای مصری، شبیه پای فیل، 4 طاق بالا را نگاهداشته، و گنبد بر روی آنها آرمیده است. در ساقه گنبد، حلقهای از 40 پنجره نزدیک به هم قرار گرفته، که نور از آنها به درون میتابد.
ژرفای گنبد 18 متر و بلندی گنبد 56 متر از سطح زمین است و قطر آن 33 متر است که پشتبند آن دو نیم گنبد است. که خود در هر پهلو بر یک تورفتگی ستوندار کوچک قرار دارند. در طرفین فضای بسیار بزرگ مرکزی، با گنبدی به بلندی 56 متر از کف دو طبقه، راهه جانبی قرار دارد که بار گنبد را منتقل میکند به قوسهای عظیمی که سینه سردرهایی پر پنجره را در بر گرفته است. ردیف دیگری از پنجره در پائین و دور تا دور گنبد قرار دارد.
این بنا مجموعاً 107 ستون و 9 در دارد؛ بزرگترین آنها در ِ وسطی است با چارچوب برنزی و قاب مرمر که مخصوص ورود امپراتور بود.
بنا کلاً از آجر ساخته شده، و با مرمر پوشانده شده. دیوارهای آن با معرقهای آجین شده به سنگهای قیمتی تزیین یافته است. در تزیینات بنای آن، از فلزات گرانبهای منتسب به هنر بیزانسی استفاده شده است. ستونهای مرمرین این بنا از معبد «آرتمیس» و نیز از نقاط مختلف دنیا به آنجا آورده شده است. در حیاط داخلی، فوارههایی برای وضو قرار دارد. در زوایهی جنوبی مسجد به جایگلدستهای از جنس سنگ، گلدستهای آجرین بنا گردیده است.
موزاییکها و تزیینات داخلی ایاصوفیه نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است. از تزیینات بینظیر این بنا در منابع قدیمی با ستایش فراوان یاد شده است. از زیباترین بخشهای این بنا، تزیینات ایاصوفیه و موزاییکهای بیزانسی آن است. در میان آنها قطعات و تابلوهای ساخته شده از طلا، نقره، مرمر و سفال لعابدار رنگارنگ دیده میشود. تابلوهای موزاییک ایاصوفیه را میتوان بر سطح داخلی نیم گنبدها، دیوارها، طاقها و رواقها و بر سردر ویژهی امپراتور و ... دید.
بر اثر ویرانیها و تعمیرات پی در پی، بخشی از موزاییکهای ایاصوفیه از میان رفته است؛ از جمله تابلوی موزاییک تصویر حضرت عیسی مسیح(ع) که در 1355م آن را بر سطح داخلی گنبد ساخته بوده. این اثر گویا تا میانه سده 17م نیز بر جای بود و در زمان سلطان عبدالمجید، قاضی عسکر عزت افندی با نوشتن آیاتی از سوره نور آن را پوشانده است.
همچنین بخشهای برنزی به کار رفته در قسمت جنوبی کتابخانه آثار هنری نفیسی به شمار میآید. دیوارهای این بخش را تخته سنگهای ارزشمند و گرانقیمتی پوشانده که قدمت آن به قرن چهاردهم میلادی باز میگردد.
شکوه و زیبایی ایاصوفیه پیوسته توجه جهانگردان را به خود جلب کرده است؛ امروزه نیز از مراکز مهم جهانگردی دنیا و از منابع بزرگ درآمد دولت ترکیه به شمار میرود.
