- آسمونی
- مجله اینترنتی
- تقویم تاریخ
- 13 فروردین قیام کلنل محمد تقی پسیان در خراسان (1300 ه ش)
13 فروردین قیام کلنل محمد تقی پسیان در خراسان (1300 ه ش)
کلنل محمدتقی خان پسیان فرمانده دلیر و آزادیخواه ژاندارمری خراسان یکی از چهره‌های درخشان تاریخ ایران به شمار می‌رود که همچون بسیاری از بزرگان این دیار جان خود را بر سر اهداف متعالی خویش نهاد. محمدتقی در سال 1309 هجری قمری در شهر تبریز به دنیا آمد.
وی کودکی و نوجوانی را در این شهر به سر برد و در جوانی به ژاندامری پیوست و پس از چندی برای ادامه تحصیلات دوره نظام به کشور آلمان اعزام شد. کلنل پس از بازگشت به ایران عهده‌دار مشاغل گوناگونی شد و با حوادث گوناگون دوره آخر قاجاریه و دولتهای ضعیف و پوشالی زمان احمدشاه قاجار مواجه گشت.
کلنل پسیان همواره از دخالت‌های ناروای انگلستان و روسیه در ایران ابراز نارضایتی می‌کرد و حکومت‌های پوشالی و نخست وزیران وابسته به این دو قدرت را از عوامل مهم انحطاط کشور ایران می‌دانست. اوج دوران بالندگی این صاحب منصب جوان همزمان با وقوع کودتای 1299 ه. ش سید ضیاء الدین طباطبایی بود. وی که در آن زمان فرمانده قشون ژاندامری خراسان بود در پی درخواست نخست وزیر، قوام‌السلطنه والی خراسان را توقیف و تحت‌الحفظ به تهران فرستاد. و خود اداره ایالت خراسان را بر عهده گرفت.
پس از سرنگونی دولت سید ضیاءالدین و انتخاب قوام السلطنه بعنوان نخست وزیر کابینه، کلنل بر مقام خود بیمناک شد و به دنبال انتصاب کفیل ایالت خراسان از سوی دولت مرکزی وی که خود را در معرض انتقام‌جویی قوام‌السلطنه می‌دید دست به طغیان زد و از فرمان دولت مرکزی سر برتافت. وی در سال 1300 ه.ش دلایل طغیان خود را اعلام نمود و پس از انتخاب صمصام السلطنه بختیاری بعنوان استاندار خراسان طی تلگرافی برای وی دلایل خود را از سر برتافتن از فرامین حکومت مرکزی بیان نمود.
کلنل در این تلگراف به سوء عملکرد قوام السلطنه در دوران والی‌گری خراسان اشاره کرد و تلاش‌های خود در بهبود اوضاع در این استان را تشریح نمود:(... هیچ کسی در خیال استفاده از خدمات من نیست... نامساعدتهایی منحوس که شرحش موجب اطاله کلام است مرا از کار باز داشته و بزرگترین قسمت وقت را که بایستی به اصلاحات قوای نظامی مصروف شود به دفاع گذرانده‌ام... عملیات دولت حاضره و شخص آقای رئیس الورزاء اقلا آن قسمتی که در خراسان شده منافی با مصالح مملکتی است. بنده شخصا هیچ اعتماد و اطمینان به حضرت ایشان ندارم... خدا شاهد است که این وضع پایدار نمی‌ماند و ممکن نیست که با این ترتیب امورات ممکلت اصلاح شود. من آنچه تکلیف سربازیم بود عرض کردم و در مقابل هر پیشامد ناگوار خود را به کلی بی‌گناه می‌دانم و حاضرم در هر محکمه که از روی عدالت قضاوت شود اظهارات خود را با اسناد مثبته به ثبوت برسانم. محمدتقی)
کلنل علیرغم طغیان خود به هیچ عنوان مایل به خونریزی و ایجاد ناآرامی در استان خراسان نبود لذا اعلام کرد که در صورتی که دولت مرکزی شرایط او را بپذیرد حاضر است از در اطاعت درآید. خلاصه شرایط او این بود که از بودجه ژاندارمری خراسان کاسته نشود و درجات افسران ژاندارم طبق تصویب دولت سابق (کابینه کودتای 1299 ه.ش) اعطا گردد و به کلنل اجازه داده شود که برای مدت دو سال جهت تکمیل تحصیلات خود به آلمان برود.
پیشنهادات وی بجز مورد آخر از سوی احمدشاه پذیرفته شد و شاه اعلام کرد که به ترک خدمت او رضایت نمی‌دهد و او را به استظهار کامل خود وادامه خدمت نظامی تشویق نمود. کلنل پس از دریافت فرمان احمد شاه امور ایالتی و داراالایاله خراسان را که پس از خلع قوام‌السلطنه از مقام فرمانداری خراسان در دست داشت به والی جدید سپرد. با این حال عملکرد دوگانه قوام‌السلطنه و بی‌اعتمادی کلنل به نخست وزیر وضعیت را بحرانی نمود وکلنل حاضر نشد که فرماندهی ژاندارمری را رها کند.
سرانجام سرسختی و پایداری کلنل و خودداری از هرگونه سازش با حکومت مرکزی موجب درگیری شدید بین قوای دولتی و نظامیان طرفدار کلنل شد. در طی جنگی نابرابر دولتیان که از طرف قوای چریک خراسان و قوچانیان نیز حمایت می‌شدند لشکر هشت هزار نفری کلنل محمدتقی خان پسیان را شکست داده و او را به قتل رساندند.
قیام کلنل قیامی آزادی‌خواهانه در برابر استبداد و استعمار بود و وی علاوه بر مخالفت با نخست‌وزیر، به دولتهای روس و انگلیس نیز اعتنایی نداشت و در دوران قیام خود عملیات کنسول خانه انگلستان در مشهد را زیر نظر خود داشت.
کلنل محمدتقی خان پسیان آزادی‌خواهی بود با احساسات تند وطن پرستانه و بیزار از دولتهای فاسد و سرانجام نیز جان خویش را بر سر اهداف آزادی خواهانه خویش گذارد.
