- آسمونی
- مجله اینترنتی
- دین و اندیشه
- قرآن کریم
- معرفی سوره الشمس
معرفی سوره الشمس
شمس
خورشيد. اين كلمه سى‌وسه بار در قرآن مجيد آمده و قرآن به ذكر آن اهميت بسيار قائل است.
مفهوم کلی سوره
اهميت تزكيۀ نفس ؛
مراتب نفس انسان و الهامات الهى به آن ؛
سرگذشت عبرت آموز قوم ثمود.
اسامی سوره
شمس، ناقه، صالح، والشمس و ضحها.
علت نام‌گذاری
«سوره شمس»؛ نام اصلی این سوره «شمس» (خورشيد) كه از آيۀ اول آن گرفته شده است.
«سوره ناقه» و «سوره صالح»؛ ناقه (شتر) و صالح (نام پيامبر قوم ثمود) كه اين دو نام نيز از آيۀ سيزدهم اين سوره گرفته شده اند كه داستان قوم ثمود و شتر معجزه آسا و صالح پيامبرعليه‌السلام را بيان مى كند.
«سوره والشمس و ضحها»؛ نام‌گذاری سوره به عبارت آغازین آن که در لسان بعضی روایات هم آمده است.
تعداد آیات
سوره شمس پانزده آیه دارد.
تعداد کلمات
سوره شمس پنجاه‌وچهار کلمه دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره های قرآن مختلف است)
تعداد حروف
سوره شمس دویست‌وچهل‌وهفت حرف دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره های قرآن مختلف است)
اهداف و آموزه ها
دو هدف اساسى سوره شمس عبارت اند از:
الف) بيان اهميت تزكيۀ نفس و رشد و پاكى روح انسان؛
ب) بيان سرگذشت قوم ثمود، براى عبرت آموزى از آن.
محتوا و موضوعات
سوره شمس كه در حقيقت سوره تهذيب نفس و تطهير قلوب از ناپاكي‌ها و ناخالصي‌ها است، بر محور همين معنى دور مى زند، منتها در آغاز سوره به يازده موضوع مهم از عالم خلقت و ذات پاك خداوند براى اثبات اين معنى كه فلاح و رستگارى در گرو تهذيب نفس است قسم ياد شده، و بيشترين سوگندهاى قرآن را به طور جمعى در خود جاى داده است.
و در پايان سوره به ذكر نمونه اى از اقوام متمرد و گردنكش كه به خاطر ترك تهذيب نفس در شقاوت ابدى فرو رفتند، و خداوند آنها را به مجازات شديدى گرفتار كرد، - يعنى قوم ثمود- مى پردازد، و با اشاره كوتاهى به سرنوشت آنها سوره را پايان مى دهد.
در حقيقت اين سوره كوتاه يكى از مهمترين مسائل سرنوشت ساز زندگى بشر را بازگو مى كند، و نظام ارزشى اسلام را در مورد انسانها مشخص مى سازد.
فضائل، خواص و ثواب قرائت
ابى‌بن‌كعب از پيامبر صلی‌الله‌عليه‌وآله روايت كرده كه فرمود: «هر كس سوره شمس را قرائت كند مثل آن است كه صدقه داده است هر چيزى را كه خورشيد و ماه بر آن تابيده است».
معاويه‌بن‌عمار از امام صادق عليه‌السلام روايت نموده است: «كسى كه سوره و الشمس و ضحاها و سوره و الليل اذا يغشى و سوره و الضحى، و سوره الم نشرح را در روز و شبش بسيار بخواند، در حضور او هيچ چيز نماند مگر اينكه روز قيامت به نفع او گواهى دهد؛ حتى موى او و پوست او و گوشت و خون و رگها و عصب و استخوان او و تمام آنچه از زمين رويد، و پروردگار عالم تبارك و تعالى گويد: قبول كردم شهادت شما را براى بنده ام و پذيرفتم آن را براى او، او را به بهشت‌هاى من ببريد تا هر كدام را دوست داشت انتخاب كند، پس آن را به او بدون هیچ منتى بدهيد و این رحمت و فضل من بر اوست، پس گوارا باد، گوارا باد بر بنده ام».
محل نزول
سوره شمس در مكه بر پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله نازل شده است.
زمان نزول
تاريخ نزول سوره شمس بعد از اسراء و قبل از هجرت پيامبر به مدينه است و بعد از سوره ذاريات نازل شده است.
فضای نزول
سوره شمس که در فضای مکه نازل شده است در واقع هشداری است به مشرکان و حتی مسلمانان مکه که مواظب اعمال خودشان باشند زیرا که اعمال است که انسان را سعادتمند و یا اهل شقاوت می‌کند. اگر انسان از پلیدیها دوری نکند باطنش به مرور زمان آلوده می‌گردد هر قدر بيشتر آلوده اش كند، محروميتش بيشتر مى شود، و آن گاه به عنوان شاهد داستان ثمود را ذكر مى كند كه به جرم اينكه پيامبرشان حضرت صالح علیه‌السلام را تكذيب كرده، ناقه اى را كه مامور به حمايت از آن بودند كشتند، به عذاب استيصال و انقراض مبتلا شدند، و با نقل اين داستان به اهل مكه تعريض و توبيخ مى كند.
ترتیب در مصحف
سوره شمس نودويكمين سوره در چينش كنونى قرآن به شمار می آید.
ترتیب بر اساس نزول
سوره شمس بيست‌وششمين سوره در ترتيب نزول می‌باشد و بعد از سوره قدر نازل شده است. (لازم به ذکر است اقوال در ترتیب نزول سوره های قرآن مختلف است)
ارتباط با سوره قبلی
چون خداوند متعال سوره بلد را به ذكر مؤصده پايان داد در سوره شمس بيان نمود كه نجات و رستگارى از آتش بر افروخته براى آنست كه نفس خويش را از اخلاق رذيله تزکيه نمايد، و آن را به اينكه قسم ياد كرد بر آن مؤكّد كرد.
ویژگی
سوره شمس در حقيقت سوره تهذيب نفس و تطهير قلوب از ناپاكي‌ها و ناخالصي‌ها است.
سوگندهاى پى در پى و مهمى كه در آغاز اين سوره آمده، به يك حساب" يازده" سوگند و به حساب ديگر" هفت" سوگند است، و بيشترين تعداد سوگندهاى قرآن را در خود جاى داده، و به خوبى نشان مى دهد كه مطلب مهمى در اينجا مطرح است، مطلبى به عظمت آسمانها و زمين و خورشيد و ماه، مطلبى سرنوشت ساز و حيات بخش.
سوره شمس از سور مفصلات می باشد ابن قتیبه می گوید: ... مفصلات سوره های کوچکی هستند که بعد از سور مثانی آمده اند اینکه چرا این سوره ها را مفصل نامیده اند به خاطر کوتاه بودن آنها و اینکه بسيار به واسطه بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ از يكديگر جدا شده‌اند.
روايتى است كه از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سوره هاى مئين را به جاى انجيل و سوره هاى مثانى را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره هاى مفصّل فزونى بخشيد.
