معرفی سوره الانبیاء

جمع نبی به معنی پيامبران

مفهوم کلی سوره

يادآورى يگانگى خدا؛

ياد كرد رستاخيز؛

بخش هايى از زندگى مبحث پيامبر الهى .

اسامی سوره

انبياء، إقترب.

علت نام‌گذاری

«سوره أنبياء»؛ در اين سوره از مجموع بيست‌وشش پيامبرى كه نامشان در قرآن آمده به داستان شانزده نفر از آنها اشاره شده است.

«سوره إقترب»؛ به دليل اينکه اين سوره با عبارت «إقترب» آغاز شده است و رواياتی هم در تسميه سوره به اين نام وجود دارد.

تعداد آيات

سوره انبياء صدودوازده آيه دارد.

تعداد کلمات

سوره انبياء هزاروصدوشصت‌وهشت کلمه دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره های قرآن مختلف است)

تعداد حروف

سوره انبياء چهارهزاروهشتصدونود حرف دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره های قرآن مختلف است)

اهداف و آموزه‌ها

هدف هاى اساسى سوره انبياء عبارت اند از:

توجه به يگانگى خدا؛

توجه به معاد؛

توجه به رسالت پيامبران الهى.

محتوا و موضوعات

محتوا و موضوعات سوره انبياء بر محور مطالب ذيل مي چرخد:

اين سوره چنان كه از نامش پيدا است، سوره پيامبران است، چرا كه نام شانزده پيامبر، بعضى، با ذكر فرازهايى از حالاتشان و بعضى تنها به صورت اشاره در اين سوره آمده است (موسى، هارون، ابراهيم، لوط، اسحاق، يعقوب، نوح، داود، سليمان، ايوب، اسماعيل، ادريس، ذوالكفل، ذاالنون، زكريا و يحيى عليهم‌السلام). بنا بر اين تكيه بحثهاى مهم اين سوره بر روى برنامه هاى انبياء است. علاوه بر اينها پيامبران ديگرى هستند كه نامشان صريحا در اين سوره برده نشده ولى پيرامون آنها سخنى آمده است (مانند پيامبر اسلام صلي‌الله‌عليه‌و‌آله و حضرت مسيح عليه‌السلام)؛

از اين گذشته ويژگى سوره هاى مكى كه از عقائد دينى، مخصوصا از مبدء و معاد سخن مى گويد، كاملا در اين سوره منعكس است؛

در اين سوره از وحدت خالق و اينكه جز او معبود و آفريدگارى نيست و نيز از آفرينش جهان بر اساس هدف و برنامه، و وحدت قوانين حاكم بر اين عالم و همچنين وحدت سرچشمه حيات و هستى، و نيز وحدت موجودات در برنامه فنا و مرگ، بحث به ميان آمده است؛

بخش ديگرى از اين سوره، از پيروزى حق بر باطل، توحيد بر شرك و لشكريان عدل و داد بر جنود ابليس، سخن گفته شده است؛

جالب اينكه اين سوره با هشدارهاى شديد نسبت به مردم غافل و بي‌خبر از حساب و كتاب آغاز شده، و پايان آن نيز با هشدارهاى ديگرى در اين زمينه تكميل مى گردد.

فضائل، خواص و ثواب قرائت

ابى‌بن‌كعب از پيامبر خدا نقل كرده است كه «هر كس سوره انبياء را بخواند، خدا با او به آسانى حساب مى كند و او را مى بخشايد و همه پيامبرانى كه نامشان در قرآن است او را سلام مى گويند».

امام صادق عليه‌السلام فرمود: «هر كس سوره انبياء را از روى محبت بخواند، در بهشت همنشين پيامبران است و در اين جهان در نظر مردم مهيب است».

محل نزول

تمامی آيات سوره انبياء در مکه بر پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله نازل شده است.

زمان نزول

سوره انبياء در حدود سال دوازدهم بعثت نازل شده است.

فضای نزول

سوره انبياء اندكى پيش از هجرت (حدود سال دوازدهم بعثت) نازل گرديد و اين برهه تاريخى زمانى بود كه مكّيان در اوج تكبّر و بى اعتنايى به قرآن به سر مى بردند و سوره همين كافران را به نزديك شدن عذاب تهديد كرد و همانند ساير سوره هاى مكى به تثبيت امور اعتقادى (توحيد، نبوت، معاد) پرداخته است. به گفته علامه طباطبايى غرض اين سوره تثبيت نبوت است كه آن را بر پايه توحيد و معاد بنا نهاده است. اين سوره با بيان اوصاف پيامبران پيشين، اتهامات مشركان به پيامبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله را رد كرده و تأكيد مى كند كه آن حضرت نيز داراى همان ويژگيها و رسالت او نيز هماهنگ با رسالت آنان است. به نظر مى رسد بيان احوال پيامبران در اين سوره با اين هدف است كه پيامبر اسلام را براى بر دوش كشيدن بار سنگين رسالت آماده سازد.

ترتيب در مصحف

سوره انبياء در چينش كنونى قرآن بيست‌ويكمين سوره به شمار مى آيد.

ترتيب بر اساس نزول

سوره انبياء بر اساس ترتيب نزول هفتادوسومين سوره نازله مي باشد و بعد از سوره ابراهيم نازل شده است. (لازم به ذکر است اقوال در ترتيب نزول سوره ها مختلف است)

ارتباط با سوره قبلی

خداوند متعال سوره طه را با تهديد پايان داد و سوره انبياء را با ذكر قيامت آغاز كرده است.

ويژگي

سوره انبیاء جزو سور مئين (صد آيه ای ها) است ابن قتيبه می گويد سور مئين سوره هايی هستند که بعد از سور طوال آمده اند علت نامگذاری اين سوره ها به مئين نزديک بودن تعداد آيه های اين سوره ها به عدد صد می باشد. گفته شده اين سوره ها عبارتند از «بنی إسرائيل، كهف، مريم، طه، أنبياء ، حج و مؤمنون». برخی ديگر نيز سور مئين را سوره های «توبه، نحل، هود، يوسف، کهف، بنی اسرائيل، انبياء، طه، مؤمنون، شعراء و صافات» ذکر کرده اند.

روايتى است كه از رسول خدا صلی الله عليه و آله نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سوره هاى مئين را به جاى انجيل و سوره هاى مثانى را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره هاى مفصّل فزونى بخشيد.

بخارى از ابن مسعود روايت كرده كه دربارۀ سوره‌هاى: بنى اسرائيل، كهف، مريم، طه، و الانبياء گفت: «اين سوره‌ها از سوره‌هاى كهن اول است، و از ديرينه‌ها هستند» سپس به همين ترتيب آنها را ذكر كرد.

در قرآن نام بيست‌وشش پيامبر آمده است كه در اين سوره از شانزده تن از آنان ياد شده است. و آيات هشتادوهفت و هشتادوهشت اين سوره «وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً ...» در نماز غفيله خوانده مى شود.