ماعون

 

نیکی، زکات، آنچه از اسباب و اثاثیه منزل که می‌شود آنرا به عاریه داد.

 

مفهوم کلی سوره

 

معادباورى ؛

يتيم‌نوازى و امدادرسانى به بينوايان ؛

اهميت دادن به نماز و پرهيز از رياكارى .

 

اسامی سوره

 

ماعون، أرأیت، دین، یتیم، تکذیب.

 

علت نام‌گذاری

 

«سوره ماعون»؛ این کلمه آخرین کلمۀ سوره ماعون است و در هیچ جای قرآن غیر از این سوره به کار نرفته است. اکثر مصاحف و کتب تفسیری از این اسم برای شناساندن این سوره استفاده کرده اند.

«سوره أرأیت»؛ تنها سوره‌ای است که با این عبارت شروع شده است و در کلام ابن‌عباس و برخی مصاحف و کتب تفسیری از این نام استفاده شده است.

«سوره دین»؛ این کلمه در آیۀ اول این سوره آمده است و در برخی از مصاحف و کتب تفسیری به این اسم اشاره شده است.

«سوره یتیم»؛ این کلمه در آیۀ دوم این سوره آمده است، بقاعی در نظم‌الدرر این سوره را به این نام نامیده است.

«سوره تکذیب»؛ این اسم به خاطر وجود «یکذّب» در این سوره می باشد و تعدادی از مفسرین در آثار خود از این سوره به این نام یاد کرده‌اند.

 

تعداد آیات

 

سوره ماعون هفت آیه دارد.

 

تعداد کلمات

 

سوره ماعون بیست‌و‌پنج کلمه دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره های قرآن مختلف است)

 

تعداد حروف

 

سوره ماعون صدوبیست‌وپنج حرف دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره های قرآن مختلف است)

 

اهداف و آموزه ها

 

اهداف کلی سوره ماعون عبارتند از:

1. يادآورى معاد؛

2. بيان آثار انكار معاد و نكوهش منكران.

 

محتوا و موضوعات

 

در سوره معاد صفات و اعمال منكران قيامت در پنج مرحله بيان شده، كه آنها به خاطر تكذيب اين روز بزرگ چگونه از انفاق در راه خدا، كمك به يتيمان، و مسكينان. سرباز مى زنند، و چگونه در مورد نماز مسامحه كار و رياكارند، و از كمك به نيازمندان رويگردانند.

 

فضائل، خواص و ثواب قرائت

 

در حديث ابى‌بن‌كعب است كه هر كس سوره ماعون را قرائت كند خدا او را مى آمرزد، اگر زكاتش را داده باشد.

عمروبن‌ثابت از امام باقر عليه‌السلام روايت كرده كه «هر كس أَ رَأَيْتَ الَّذِي يُكَذِّبُ بِالدِّينِ را در نمازهاى واجب و نافله اش بخواند خدا نماز و روزه او را قبول فرموده، و به آنچه از او در دار دنيا سر زده است او را محاسبه نكند».

 

محل نزول

 

سوره ماعون مكّى است، و ضحاك گويد مدنى است و گفته اند كه بعضى از آن مكّى و بعضى هم مدنى است.

 

زمان نزول

 

تاريخ نزول سوره ماعون در ما بين ابتداء وحى و هجرت مسلمين به حبشه است و بعد از سوره تكاثر نازل شده است.

 

فضای نزول

 

با توجه به اختلافی که در مکی و مدنی بودن سوره ماعون وجود دارد، اگر این سوره را نازل شده در فضای مدینه و زمان برپایی حکومت اسلامی بدانیم اين سوره تهديد برای كسانى است كه خود را مسلمان معرفى كرده اند ولى متخلق به اخلاق منافقين‌اند، از قبيل سهو از نماز، و ريا كردن در اعمال، و منع ماعون، كه هيچ يك از اينها با ايمان به روز جزا سازگارى ندارد.

اما اگر قول به مکی بودن این سوره صحیح باشد، نزول این سوره در مورد کفار و مشرکان مکه است که در ظاهر و پوشش بعضی از کارهای خیر و عام‌المنفعه قصد خودنمایی و به دست آوردن موقعیت‌های اجتماعی بیشتری برای خودشان بودند.

بعضى گفته اند: این سوره دربارۀ ابوسفيان نازل شده كه هر روز دو شتر بزرگ نحر مى كرد، و خود و اطرافيان يارانش از آن استفاده مى نمودند اما روزى يتيمى آمد و تقاضاى چيزى كرد او با عصايش بر او زد و او را دور كرد. بعضى ديگر گفته اند كه آيه درباره وليدبن‌مغيرة يا عاص‌بن‌وائل نازل شده است.

 

ترتیب در مصحف

 

سوره ماعون صدوهفتمين سوره در چينش كنونى قرآن به شمار می آید.

 

ترتیب بر اساس نزول

 

سوره ماعون هفدهمين سوره در ترتيب نزول می باشد و بعد از سوره تكاثر نازل شده است. (لازم به ذکر است اقوال در ترتیب نزول سوره های قرآن مختلف است)

 

ارتباط با سوره قبلی

 

خداوند سبحان نعمتش را بر قريش در سوره قریش ياد فرمود، سپس در سوره ماعون تعجب فرموده از تكذيب ايشان با نعمت بزرگى كه بر ايشان ارزانی داشته است.

 

ویژگی

 

سوره ماعون از سور مفصلات می باشد ابن قتیبه می گوید: ... مفصلات سوره های کوچکی هستند که بعد از سور مثانی آمده اند اینکه چرا این سوره ها را مفصل نامیده اند به خاطر کوتاه بودن آنها و اینکه بسيار به واسطه بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ از يكديگر جدا شده‌اند.

روايتى است كه از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سوره هاى مئين را به جاى انجيل و سوره هاى مثانى را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره هاى مفصّل فزونى بخشيد.

قرآن كريم در سوره ماعون به آثار انكار معاد در زندگى اجتماعى اشاره مى كند و با هشدار به رياكاران و سهل‌انگاران در نماز اعمال آنان را بی‌اثر و موجب عذاب می‌داند.