ليل

 

شب، كه از غروب آفتاب تا سپيده دم مى باشد؛ اين كلمه براى مذكر و مؤنث بكار برده مى شود، ليل مطلق شب و ليلة به معناى يك شب است .

 

مفهوم کلی سوره

 

بخشش و تقوا عامل آسان شدن كارها؛

بخل و كفر عامل مشكل شدن كارها.

 

اسامی سوره

 

لیل، والیل إذا یغشی.

 

علت نام‌گذاری

 

«سوره لیل»؛ نام اين سوره «ليل» (شب) است كه از اولين آيۀ آن گرفته شده است.

«سوره والیل إذا یغشی»؛ نام‌گذاری سوره با عبارت آغازین آن است که در لسان بعضی از روایات هم به این نام آمده است.

 

تعداد آیات

 

سوره لیل بیست‌و‌یک آیه دارد.

 

تعداد کلمات

 

سوره لیل هفتادویک کلمه دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره های قرآن مختلف است)

 

تعداد حروف

 

سوره لیل سیصد وده حرف دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره های قرآن مختلف است)

 

اهداف و آموزه ها

 

محورهاى اساسى سوره لیل عبارت اند از:

1. تشويق مردم به بخشش و تقوا؛

2. هشدار به مردم در مورد بخل و كفر.

 

محتوا و موضوعات

 

خداوند متعال در آغاز سوره لیل بعد از ذكر سه سوگند مردم را به دو گروه تقسيم مى كند:

انفاق‌كنندگان با تقوى، و بخيلانى كه منكر پاداش قيامت‌اند، پايان كار گروه اول را خوشبختى و سهولت و آرامش، و پايان كار گروه دوم را سختى و تنگى و بدبختى مى شمرد.

در بخش ديگرى از اين سوره، بعد از اشاره به اين معنى كه هدايت بندگان بر خدا است، همگان را از آتش فروزان دوزخ انذار مى كند.

و در آخرين بخش كسانى را كه در اين آتش مى سوزند و گروهى را كه از آن نجات مى يابند با ذكر اوصاف معرفى مى كند.

 

فضائل، خواص و ثواب قرائت

 

ابى‌بن‌كعب از پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله و سلّم روايت نموده كه هر كس سوره لیل را قرائت كند خداوند به او آن قدر ببخشد و عطا نمايد تا راضى و خشنود شود و او را از تنگدستى عافيت دهد و توانگرى را براى او آسان نمايد.

 

محل نزول

 

سوره ليل در مكه بر پيامبر اسلام صلى‌الله‌عليه‌وآله نازل شده است. 

 

زمان نزول

 

تاريخ نزول سوره لیل در ما بين ابتداء وحى و هجرت مسلمين به حبشه است و بعد از سوره اعلى نازل شده است.

 

فضای نزول

 

حكايت كرده اند كه شخصى فقير در همسايگى درخت خرمايى زندگى مى كرد كه شاخه اى از آن درخت به خانۀ او آمده بود و گاهى فرزندانش از خرماهاى آن مى خوردند، اما صاحب درخت بخل مى ورزيد و خرماها را از دست و دهان كودكان مى گرفت. مرد فقير به پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله شكوه كرد و پيامبر به صاحب درخت پيشنهاد كرد كه درخت خرما را در عوض درختى بهشتى واگذار كند، ولى او قبول نكرد. يكى از مسلمانان كه اين ماجرا را شنيد، از پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله اجازه گرفت و نزد صاحب درخت رفت و آن را به چهل برابر قيمت خريد و آن را به پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله هديه داد و حضرت آن را به مرد فقير بخشيد.

در اين هنگام سوره ليل فرود آمد (و صفات افراد بخشنده و بخيل و فرجام آنان را به تصوير كشيد).

 

ترتیب در مصحف

 

سوره لیل نودودومين سوره در چينش كنونى قرآن به شمار می آید.

 

ترتیب بر اساس نزول

 

سوره لیل نهمين سوره در ترتيب نزول می باشد و بعد از سوره اعلى نازل شده است. (لازم به ذکر است اقوال در ترتیب نزول سوره های قرآن مختلف است)

 

ارتباط با سوره قبلی

 

چون خداوند در سوره شمس بيان حال مؤمن و كافر را مقدّم داشت و در پس آن سوره لیل را مانند آن آورد پس متصل به آن شد اتصالی مانند به مانند.

 

ویژگی

 

سوره لیل با سه قسم آغاز شده است.

غرض سوره لیل تهديد و انذار است، و اين هدف را از اين راه دنبال مى كند كه به انسانها بفهماند مساعى و تلاشهايشان يك جور نيست. در اين سوره اهتمام و عنايت خاصى به مسالۀ انفاق مالى شده است، و اين سوره از نظر زمينه آياتش هم مى تواند مكى باشد، و هم مدنى.

سوره لیل از سور مفصلات می باشد ابن قتیبه می گوید: ... مفصلات سوره های کوچکی هستند که بعد از سور مثانی آمده اند اینکه چرا این سوره ها را مفصل نامیده اند به خاطر کوتاه بودن آنها و اینکه بسيار به واسطه بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ از يكديگر جدا شده‌اند. 

روايتى است كه از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سوره هاى مئين را به جاى انجيل و سوره هاى مثانى را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره هاى مفصّل فزونى بخشيد