- آسمونی
- مجله اینترنتی
- اندیشه و عرفان
- قرآن کریم
- معرفی سوره الکافرون
معرفی سوره الکافرون
كافرون
جمع کافر، بكسى گفته ميشود كه وحدانيّت يا نبوت يا شريعت يا هر سه را انكار كند.
مفهوم کلی سوره
توحيد عبادى ؛
جداسازى راه مسلمانان از كافران .
اسامی سوره
کافرون، یا أیها الکافرون، مقشقشه، اخلاص، عبادت، دین، منابذه.
علت نام‌گذاری
«سوره کافرون»؛ نام کافرون از آيۀ اول سوره گرفته شده است که کافران به دستور خدا مورد خطاب قاطع پیامبر قرار می‌گیرند که به هیچ عنوان بت‌های آنان را معبود نخواهد گرفت.
«سوره یا أیها الکافرون»؛ نام‌گذاری سوره به عبارت آغازین آن که در لسان روایات هم بیشتر از این نام استفاده شده است.
«سوره مقشقشه»؛ در حديث است كه پيغمبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله به سوره قل يا ايها الكافرون و سوره قل هو اللَّه احد مقشقشتان مي‌گفت و آن دو را موسوم به اين نام نمودند براى آنكه آن دو سوره تالى و خواننده آن را از شرك و نفاق و تبرئه دور مي‌نمايد. مي‌گويند: تقشقش المريض من علّته هر گاه بهبودى و عافيت يابد، و قشقشَهُ يعنى او را خوب نمود.
«سوره اخلاص»؛ این سوره را اخلاص نامیده اند زیرا این سوره درباره اخلاص عبادت و دین است همانطور که قل هو الله احد در اخلاص توحید است.
«سوره عبادت»؛ به خاطر اینکه این سوره مشتمل بر امر الهی به پیامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله است که به مشرکین اعلام نماید که به هیچ عنوان بت‌ها و شریکانشان را عبادت نخواهد نمود.
«سوره دین»؛ به خاطر وجود و تکرار لفظ دین در آیه آخر این سوره به این نام نامیده شده است.
«سوره منابذه»؛ منابذه به معنی ترک از روی دشمنی و تخاصم است زیرا که پیامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله در این سوره به کافران اعلام می‌کند که از دین و عبادت معبودان آنها از روی دشمنی، رویگردان است.
تعداد آیات
سوره کافرون شش آیه دارد.
تعداد کلمات
سوره ماعون بیست‌وشش کلمه دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره های قرآن مختلف است)
تعداد حروف
سوره ماعون نودوچهار حرف دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره های قرآن مختلف است)
اهداف و آموزه ها
هدف اصلى سوره کافرون، اعلام توحيد عبادى است.
محتوا و موضوعات
خداوند متعال در سوره کافرون رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله را دستور مى دهد به اينكه برائت خود از كيش وثنيت و بت‌پرستی آنان را علنا اظهار داشته، و خبر دهد كه آنها نيز پذيراى دين وى نيستند، پس نه دين او مورد استفاده ايشان قرار مى گيرد، و نه دين آنان آن جناب را مجذوب خود مى كند، بنا براين نه كفار مى پرستند آنچه را كه آن جناب مى پرستد، و نه تا ابد آن جناب مى پرستد آنچه را كه ايشان مى پرستند، پس كفار بايد براى ابد از سازشكارى و مداهنه آن جناب مايوس باشند.
فضائل، خواص و ثواب قرائت
در حديث ابى‌بن‌كعب است كه كسى كه قرائت كند سوره قل يا ايها الكافرون را مانند آن است كه یک چهارم قرآن را قرائت كرده و مريدان شياطين از او دور مي‌شوند و از شرك مبرّا و از فزع و هول بزرگ در عافيت باشد.
از جبيربن‌مطعم روايت شده كه گويد: «رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله به من فرمود ای جبیر! آيا دوست دارى اينكه هر گاه براى سفر بيرون رفتى از بهترين یارانت باشى؟ و بيشترين زاد و توشه را داشته باشی؟. گفتم بلى پدرم و مادرم به فدايت اى رسول خدا، فرمود اين پنج سوره قل يا ايها الكافرون، و اذا جاء نصر اللَّه و الفتح و قل هو اللَّه احد و قل اعوذ برب الناس را با بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ در هر سوره بخوان». جبيربن‌مطعم می‌گويد: من مال زياد نداشتم و با آنكه خدا مي‌خواست بيرون روم بيرون ميرفتم، پس من با همّت ترين آنها و پر زادترين آنها بودم تا از سفرم بر مي‌گشتم.
فروه‌بن‌نوفل اشجعى از پدرش روايت كرده كه او خدمت پيغمبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله آمده و گفت يا رسول اللَّه آمدم محضر شما براى اينكه مرا چيزى بياموزى كه در موقع خوابم بگويم، پیامبر فرمود: «آنگاه كه در خوابگاهت رفتى قل يا ايها الكافرون را بخوان، آن گاه بخواب بر پايان آن كه برائت و بيزارى از شرك است».
شعيب‌الحداد از امام صادق عليه‌السلام روايت كرده كه «پدرم مي‌فرمود: قل يا ايها الكافرون يك چهارم قرآن است و آن بزرگوار هر گاه از قرائت آن فارغ مي‌شد مي‌گفت: اعبد اللَّه وحده اعبد اللَّه وحده (عبادت مي‌كنم خدا را به یکتایی، عبادت مي‌كنم خدا را به يكتايى)».
هشام‌بن‌سالم از امام صادق عليه‌السلام روايت كرده كه فرمود: «هر گاه گفتى لا أَعْبُدُ ما تَعْبُدُونَ ، پس بگو و ليكن اعبد اللَّه مخلصا له دينى، و هر گاه از آن فارغ شدى بگو دينى الاسلام دينى الاسلام دينى الاسلام، نمى پرستم آنچه شما ميپرستيد و ليكن مى پرستم خدا را از روى اخلاص دين من براى اوست، دين من اسلام است سه بار».
حسين‌بن‌ابى‌العلاء روايت كرده كه فرمود: «كسى كه قل يا ايها الكافرون و قل هو اللَّه احد را در نماز واجبى از واجباتش قرائت کند خدا او را و پدر و مادرش و فرزندانش را بيامرزد، و اگر شقى باشد از ديوان اشقياء محو و در ديوان سعداء نوشته شود و خدا او را سعيد زنده نمايد و شهيد بميراند و در زمره شهيدان مبعوث گرداند».
محل نزول
سوره كافرون مكّى است و از نظر ابن عبّاس و قتاده مدنى است
زمان نزول
تاريخ نزول سوره کافرون در ما بين ابتداء وحى و هجرت مسلمين به حبشه است و بعد از سوره ماعون نازل شده است.
فضای نزول
لحن سوره کافرون نشان مى دهد در زمانى نازل شده كه مسلمانان در اقليت بودند و كفار در اكثريت، و پيامبر اكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله از ناحيه آنها سخت در فشار بود، و اصرار داشتند او را به سازش با شرك بكشانند، پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله دست رد بر سينه همه آنها مى زند، و آنها را به كلى مايوس مى كند، بدون آنكه بخواهد با آنها درگير شود.
اين سرمشقى است براى همه مسلمانان كه در هيچ شرائطى در اساس دين و اسلام با دشمنان سازش نكنند، و هر وقت چنين تمنايى از ناحيه آنها صورت گيرد آنها را كاملا مايوس كنند، مخصوصا در اين سوره دوبار اين معنى تاكيد شده كه من معبودهاى شما را نمى پرستم و اين تاكيد براى مايوس ساختن آنها است، همچنين دوباره تاكيد شده كه شما هرگز معبود من، خداى يگانه را نمى پرستيد و اين دليلى است بر لجاجت آنها، و سرانجامش اين است كه من و آئين توحيديم، و شما و آئين شرك آلودتان .
ترتیب در مصحف
سوره کافرون صدونهمين سوره در چينش كنونى قرآن به شمار می آید.
ترتیب بر اساس نزول
سوره کافرون هجدهمين سوره در ترتيب نزول می باشد و بعد از سوره ماعون نازل شده است. (لازم به ذکر است اقوال در ترتیب نزول سوره های قرآن مختلف است)
ارتباط با سوره قبلی
خداى سبحان در سوره كوثر یاد کرد كه دشمنان پيامبرش او را عيب‌جويى كرده كه او ابتر و بلاعقب است، پس آنها را رد كرد و در سوره کافرون ياد نمود كه آنها از حضرت مداهنت و نرمش را خواستند، پس خدا او را امر فرمود كه از آنها برائت بجويد.
ویژگی
سوره کافرون از سور مفصلات می باشد ابن قتیبه می گوید: ... مفصلات سوره های کوچکی هستند که بعد از سور مثانی آمده اند اینکه چرا این سوره ها را مفصل نامیده اند به خاطر کوتاه بودن آنها و اینکه بسيار به واسطه بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ از يكديگر جدا شده‌اند.
روايتى است كه از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سوره هاى مئين را به جاى انجيل و سوره هاى مثانى را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره هاى مفصّل فزونى بخشيد.
در حدیثی از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله آمده است «كسى كه سوره قل يا ايها الكافرون را بخواند گويى ربع قرآن را خوانده است». این ویژگی برای این سوره شايد به خاطر آن است كه حدود يك چهارم قرآن مبارزه با شرك و بت پرستى است، و عصاره آن در اين سوره آمده است .
