جاثيه

 

به زانو نشسته

 

مفهوم کلی سوره

 

نشانه هاى توحيد؛

معادباورى و ردّ ادعاهاى منكران؛

عظمت قرآن ؛

بيان شريعت پيامبر اسلام صلى‌الله‌عليه‌وآله.

 

اسامی سوره

 

جاثیه، شریعت، دهر  ، حم جاثیه.

 

علت نام‌گذاری

 

«سوره جاثیه»؛ سبب نام‌گذارى آن به «جاثيه» آيۀ بیست و هشتم اين سوره است كه به زانو در آمدن بسيارى از مردم را در صحنۀ قيامت مطرح كرده است .

«سوره شریعت»؛ نام «شريعت» از آيۀ هیجدهم این سوره گرفته شده است. لفظ شریعت غیر از این آیه در هیچ جای دیگر قرآن نیامده است.

«سوره دهر»؛ به خاطر وجود لفظ «دهر» در آیه بیست‌وچهارم این سوره به این نام مشهور شده است.

«سوره حم جاثیه»؛ معمولا لفظ حم در همه سوره‌های حوامیم در ابتدای اسمشان آمده است، در مجمع‌البیان نیز این اسم در روایتی از پیامبر اسلام نقل شده است.

 

تعداد آیات

 

سوره جاثیه سى‌وهفت آیه دارد.

 

تعداد کلمات

 

سوره جاثیه چهارصدوهشتادوهشت کلمه دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره های قرآن مختلف است)

 

تعداد حروف

 

سوره جاثیه دوهزاروصدونودويك حرف دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره های قرآن مختلف است)

 

اهداف و آموزه ها

 

هدف هاى اساسى سوره جاثيه عبارت اند از:

1. يادآورى توحيد؛

2. يادآورى رستاخيز و ردّ منكران معاد؛

3. بيان عظمت قرآن و شريعت پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله.

 

محتوا و موضوعات

 

مى توان محتواى سوره جاثیه را در هفت بخش خلاصه كرد:

عظمت قرآن مجيد و اهميت آن؛

بيان گوشه اى از دلائل توحيد در برابر مشركان؛

ذكر پاره اى از ادعاهاى طبيعى مسلكان و پاسخ قاطع به آن؛

اشاره كوتاهى به سرنوشت بعضى از اقوام پيشين همچون بنى اسرائيل به عنوان گواهى بر مباحث اين سوره؛

تهديد شديد نسبت به گمراهانى كه اصرار و پافشارى بر عقائد انحرافى خود دارند؛

دعوت به عفو و گذشت در عين قاطعيت و عدم انحراف از مسير حق؛

اشارات گويايى به حوادث تكان دهنده قيامت، مخصوصا نامه اعمال كه تمامى كارهاى انسان را بى كم و كاست در برمى گيرد.

 

فضائل، خواص و ثواب قرائت

 

ابى‌بن‌كعب از حضرت رسول صلی‌الله‌علیه‌و‌آله نقل مي‌كند كه فرمودند: «هر كس سوره حم جاثيه را بخواند خداوند در روز حساب قيامت عورت او را خواهد پوشانيد و ترس او را فرو مى نشاند».

نيز ابوبصير از حضرت صادق علیه‌السلام روايت مي‌كند كه فرمودند: «هر كس سوره جاثيه را بخواند پاداشش آنست كه اصلا آتش جهنّم را نبيند، و ناله و غرّش جهنّم را نخواهد شنيد، و با محمّد صلی‌الله‌عليه‌وآله است».

 

محل نزول

 

سوره جاثيه در مكّه نازل شده است، قتاده گفته است بجز يك آيه از اين سوره كه در مدينه نازل شده است، و اين آيه عبارتست از: «قُلْ لِلَّذِينَ آمَنُوا يَغْفِرُوا ...».

 

زمان نزول

 

به نظر می‌رسد سوره جاثیه در حدود سال دهم بعثت نازل شده باشد.

 

فضای نزول

 

سوره جاثیه كه ششمين سوره از سوره هاى حواميم است از سوره هاى مكى است، و زمانى نازل شد كه درگيرى شديدى ميان مسلمانان و مشركان بر فضاى اجتماعى مكه حاكم بود، و به همين دليل بيشتر روى مسائل مربوط به توحيد، و مبارزه با شرك، و تهديد ظالمان به دادگاه قيامت، و توجه به مساله ثبت اعمال، و همچنين توجه به سرنوشت اقوام سركش پيشين مى پردازد.

 

ترتیب در مصحف

 

سوره جاثیة چهل‌وپنجمين سوره در چينش كنونى قرآن به شمار می آید.

 

ترتیب بر اساس نزول

 

سوره جاثیه شصت‌وپنجمین سوره در ترتيب نزول است و پس از سوره دخان نازل شده است. (لازم به ذکر است اقوال در ترتیب نزول سوره های قرآن مختلف است)

 

ارتباط با سوره قبلی

 

پس از آنكه خداوند سوره دخان را با ياد قرآن به پايان برد سوره جاثیه را نيز با ياد قرآن شروع كرده است.

 

ویژگی

 

سوره جاثیه از سور " حواميم" است (حواميم هفت سوره از قرآن است كه با" حم" شروع مى شود و پشت سر هم قرار گرفته و همه از سوره هاى مكى است). سور حوامیم عبارتند از: مؤمن، فصلّت، شوري، زخرف، دخان، جاثیه و احقاف.

پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله می فرمایند: هر چيزى را ميوه ايست و ميوه قرآن حواميم است چه اين سوره ها روضه هاى زيبا و معمورند كه متصلند بيكديگر هر كه خواهد در مرغزار بهشت چرا كند بايد كه حواميم بخواند. و حاكم از ابن مسعود آورده كه گفت: حواميم ديباى قرآن است. پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) در حدیثی فرمود: مَثَل سوره های حم دار در قرآن، مثل لباس حریر در میان لباس ها است.

سوره جاثیه در هر دو ترتیب مصحف و نزول بعد از سوره دخان قرار گرفته است.