حديد

 

آهن، چشم تیزبین

 

مفهوم کلی سوره

 

معرفى خدا و صفات او؛

تشويق به نيكوكارى ؛

تشويق به جهاد؛

عدالت اجتماعى هدف پيامبران؛

ظلمت زدايى هدف نزول قرآن .

 

اسامی سوره

 

حدید

 

علت نامگذاری

 

«سوره حدید»؛ تنها نام اين سوره، حديد (آهن) است و از آیه بیست‌وپنجم اين سوره گرفته شده كه در قرآن از آهن و منافع آن ياد مى شود.

 

تعداد آیات

 

سوره حدید بیست‌ونه آیه دارد.

 

تعداد کلمات

 

سوره حدید پانصدوچهل‌وچهار کلمه دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره های قرآن مختلف است)

 

تعداد حروف

 

سوره حدید دوهزاروچهارصدوهفتادوشش حرف دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره های قرآن مختلف است)

 

اهداف و آموزه ها

 

اساسى ترين اهداف سوره حدید عبارت اند از:

1. ياد آورى خدا و صفات او؛

2. تشويق به نيكوكارى با وعده هاى اخروى؛

3. فراخوان عمومى به ايمان.

 

محتوا و موضوعات

 

محتواى سوره حدید را به هفت بخش مى توان تقسيم كرد:

آيات نخستين سوره بحث جامع و جالبى پيرامون توحيد و صفات خدا دارد و در حدود بيست صفت از صفات الهى در آن منعكس است كه درك آنها انسان را در سطح بالاى معرفت الهى قرار مى دهد؛

بخش ديگرى از عظمت قرآن - اين نور الهى كه در ظلمات شرك تابيد - سخن مى گويد؛

در بخش سوم از وضع مؤمنان و منافقان در قيامت كه گروه اول در پرتو نور ايمان راه خود را به سوى بهشت مى گشايند، و گروه دوم در ظلمات شرك و كفر مى مانند، بحث مى كند؛

و به اين ترتيب اصول سه گانه اسلام يعنى توحيد و نبوت و معاد در اين سوره به خوبى منعكس است؛

در بخش ديگرى دعوت به ايمان و خروج از شرك، و سرنوشت جمعى از اقوام كافر پيشين منعكس شده است؛

بخش مهمى از اين سوره پيرامون انفاق در راه خدا و مخصوصا براى تقويت پايه هاى جهاد فى سبيل اللَّه، و بى‌ارزش بودن اموال دنيا مى باشد؛

در بخشى كوتاه، اما گويا و مستدل، سخن از عدالت اجتماعى به ميان آمده كه يكى از اهداف مهم انبيا است؛

و بالآخره در بخش ديگرى مساله رهبانيت و انزواى اجتماعى مورد مذمت قرار گرفته، و جدايى خط اسلام از آن مشخص شده است.

 

فضائل، خواص و ثواب قرائت

 

ابى‌بن‌كعب از پيامبر صلی‌الله‌عليه‌وآله روايت كرده كه فرمودند: «هر كس سوره حديد را بخواند از كسانى كه ايمان بخدا و پيامبران او آورده اند نوشته می‌شود».

عرباض‌بن‌ساريه گويد كه پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله قبل از آنكه بخوابد مسبحات را مي‌خواند و مي‌فرمود در آنها آيه اى هست كه از هزار آيه افضل است  و عمربن‌شمر از جابربن‌يزيد جعفى از امام باقر عليه‌السلام روايت كرده كه فرمود: «كسى كه تمام مسبحات را پيش از خوابيدن بخواند نميرد تا اينكه حضرت قائم عليه‌السلام را درک کند و اگر بميرد در جوار حضرت رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله خواهد بود».

حسين‌بن ابى‌العلاء از امام صادق عليه‌السلام روايت كرده كه فرمود: «هر كس كه سوره حديد و مجادله را در نماز واجب بخواند و آن را ادامه دهد خداوند ابدا او را عذاب نكند تا بميرد و در خودش و خاندانش ابدا بدى نبيند و هيچ بيمارى به بدنش نرسد».

 

محل نزول

 

سوره حديد در مدينه بر پيامبر اسلام صلى‌الله‌عليه‌وآله نازل شده است.

 

زمان نزول

 

تاریخ نزول سوره حدید ما بین صلح حدیبیه و غزوۀ تبوک می‌باشد.

 

فضای نزول

 

سوره حدید در زمانی نازل شده است که بسیاری از مسلمانان وضع مالی خوبی نداشتند به همین خاطر و به جهت القائات منافقان از انفاق و قرض‌الحسنه خودداری می‌کردند. خداوند متعال در این سوره ضمن تشویق مسلمانان به انفاق، قرض‌الحسنه را به مثابه قرض به خداوند معرفی می‌کند، قرضی با ثواب بسیار زیاد و چندین برابر شدن مال به خداوندی که هرگز از وعده های خودش تخلف نمی‌کند. البته در ابتدای سوره به جهت عدم توهم احتیاج خدا به قرض‌الحسنه، در ضمن آیاتی، بی‌نیازی خداوند را از امور و مادیات دنیوی متذکر می‌گردد.

 

ترتیب در مصحف

 

سوره حدید پنجاه‌وهفتمين سوره در چينش كنونى قرآن به شمار می آید.

 

ترتیب بر اساس نزول

 

سوره حدید نودوچهارمين سوره در ترتيب نزول می باشد و بعد از سوره زلزال نازل شده است. (لازم به ذکر است اقوال در ترتیب نزول سوره های قرآن مختلف است)

 

ارتباط با سوره قبلی

 

چون خداوند سبحان سوره واقعه را به تسبيح پايان داد، سوره حديد را به تسبيح افتتاح نمود و آن را به دلائلى كه موجب تسبيح است تعقیب نمود.

 

ویژگی

 

سوره حدید از سور مسبحات می باشد و همچنین جزو سور ممتحنات نیز می باشد.

آیات ابتدایی سوره حدید دارای معارف بسیار بلند خداشناسی و نشانه اعجازآمیزی بر حقانیت نبوت است. در حديثى از امام سجاد عليه‌السلام روايت شده كه خداوند متعال مى دانست كه در آخرالزمان، مردمى مى آيند كه ژرف انديشى مى كنند، از اين رو سوره توحيد و آيات آغاز سوره حديد را (تا آخر آيه ى ششم) فروفرستاد.