- آسمونی
- مجله اینترنتی
- اندیشه و عرفان
- قرآن کریم
- معرفی سوره الفلق
معرفی سوره الفلق
فلق
شکافتن
مفهوم کلی سوره
پناه بر خدا از موجودات شرور؛
اعلام خطر در مورد وسوسه گردان و رشك ورزان .
اسامی سوره
فلق، قل أعوذ برب الفلق، معوذه أولی.
علت نام‌گذاری
«سوره فلق»؛ نام‌گذاری اين سوره به نام فلق (شكافتن سپيده دم) از آيۀ اول اين سوره گرفته شده است.
«سوره قل أعوذ برب الفلق»؛ نام‌گذاری سوره به عبارت آغازین آن است که در لسان روایات هم به این نام خوانده شده است.
«سوره معوذة أولی»؛ سوره فلق به همراه سوره ناس المعوذتان خوانده می‌شوند و این به خاطر لفظ أعوذ (پناه میبرم) می‌باشد و در واقع این دو سوره آموزش تعویذ و پناهندگی به خدا هستند.
تعداد آیات
سوره فلق پنج آیه دارد.
تعداد کلمات
سوره فلق بیست‌و‌سه کلمه دارد.(لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره های قرآن مختلف است)
تعداد حروف
سوره فلق هفتادوچهار حرف دارد.(لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره های قرآن مختلف است)
اهداف و آموزه ها
هدف اصلى سوره فلق، آموزش پناهندگى به خدا، از شر موجودات شرور است.
محتوا و موضوعات
محتواى سوره فلق تعليماتى است كه خداوند به پيغمبر اكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله (به طور خاص) و به ساير مسلمانان (به طور عام)، در زمينه پناه بردن به ذات پاك او از شر همۀ اشرار مى دهد، تا خود را به او بسپارند، و در پناه او از شر هر موجود صاحب شر در امان بدارند.
فضائل، خواص و ثواب قرائت
در حديث ابى‌بن‌كعب است كه هر كس سوره قل اعوذ برب الفلق و قل اعوذ برب الناس را بخواند، پس مانند آن است كه تمام كتابهايى كه خدا بر پیامبران نازل كرده خوانده است.
از عقبه‌بن‌عامر روايت شده كه گفت رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله فرمود: «بر من آياتى نازل شده كه مانند آن نازل نشده و آن معوذتان است». و اين روايت را مسلم هم در صحيح خود نقل كرده است.
از همين عقبه است از پيغمبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله كه فرمود: «اى عقبه آيا به تو بياموزم دو سوره را كه آنها افضل قرآن باشد»، گفتم: «آرى يا رسول اللَّه»، پس مرا معوّذتين آموخت، سپس آن را در نماز صبح خواند و به من فرمود: «آن را بخوان هر وقت كه برخاستى، و خوابيدى».
ابوعبيدة‌حذاء از امام باقر عليه‌السلام روايت نموده كه فرمود: «هر كس در نماز وتر (نماز يك ركعتى) شبش معوّذتين و قل هو اللَّه احد بخواند به او گفته مي‌شود بشارت و مژدگانى باد بر تو اى بنده خدا كه قطعا خدا وتر تو را (نماز شب تو را) قبول فرمود».
محل نزول
سوره فلق را بيشتر مفسّرين گفته اند مدنى و بعضى هم گفته اند مكّى است.
زمان نزول
تاريخ نزول سوره فلق در ما بين ابتداء وحى و هجرت مسلمين به حبشه است، و بعد از سوره فيل نازل شده است.
فضای نزول
سیوطی در در الدر المنثور از عبدبن‌حميد از زيدبن‌اسلم روايت كرده كه گفت: «مردى يهودى رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله را جادو كرد، و در نتيجه آن حضرت بيمار شد، جبرئيل بر او نازل گشته دو سوره معوذتين را آورد و گفت: مردى يهودى تو را سحر كرده و سحر مذكور در فلان چاه است، رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله على عليه‌السلام را فرستاد آن سحر را آوردند، دستور داد گره هاى آن را باز نموده، براى هر گره يك آيه بخواند، على عليه‌السلام هر گرهى را باز مى كرد يك آيه را مى خواند، همینکه كه گره ها باز و اين دو سوره تمام شد، رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله برخاست، گويا پاى بندى از پايش باز شده باشد»
و از كتاب طب‌الأئمه نقل شده كه به سند خود از محمدبن‌سنان از مفضل از امام صادق عليه‌السلام نظير اين معنا را روايت كرده . و در اين معنا روايات بسيارى از طرق اهل سنت با مختصر اختلافى وارد شده، و در بسيارى از آنها آمده كه زبير و عمار را هم با على عليه‌السلام فرستاد، و در آن كتاب رواياتى ديگر نيز از طرق ائمه اهل بيت عليه‌السلام نقل شده .
و به اين دسته روايات اشكالى كرده اند، و آن اين است كه اين روايات با مصونيت رسول خدا از تاثير سحر نمى سازد، و چگونه سحر ساحران در آن جناب مؤثر مى شده با اينكه قرآن كريم مسحور شدن آن جناب را انكار نموده، فرموده: «وَ قالَ الظَّالِمُونَ إِنْ تَتَّبِعُونَ إِلَّا رَجُلًا مَسْحُوراً انْظُرْ كَيْفَ ضَرَبُوا لَكَ الْأَمْثالَ فَضَلُّوا فَلا يَسْتَطِيعُونَ سَبِيلًا».
ليكن اين اشكال وارد نيست، براى اينكه منظور مشركين از اينكه آن جناب را مسحور بخوانند، اين بوده كه آن جناب بى‌عقل و ديوانه است، آيۀ شريفه هم اين معنا را رد مى كند، و اما تاثير سحر در اينكه مرضى در بدن آن جناب پديد آيد، و يا اثر ديگرى نظير آن را داشته باشد، هيچ دليلى بر مصونيت آن جناب از چنين تاثيرى در دست نيست.
ترتیب در مصحف
سوره فلق، صدوسيزدهمين سوره در چينش كنونى قرآن به شمار می آید.
ترتیب بر اساس نزول
سوره فلق بیستمين سوره در ترتيب نزول می باشد و بعد از سوره فيل نازل شده است. (لازم به ذکر است اقوال در ترتیب نزول سوره های قرآن مختلف است)
ارتباط با سوره قبلی
خداوند سبحان در سوره تبّت دشمنان رسول خدا را مذمت کرد آن گاه توحيد را در سوره اخلاص ياد نمود، سپس استعاذه و پناه بردن بخدا را در دو سوره معوذتان ياد كرد.
ویژگی
سوره فلق اولین سوره معوذتان است این سوره آموزش پناهندگى به خداست و نیز با عبارات کوتاه و در چند جمله منابع شر و فساد در جهان را معرفی می‌کند.
