- آسمونی
- مجله اینترنتی
- دین و اندیشه
- قرآن کریم
- معرفی سوره الدخان
معرفی سوره الدخان
دخان
دخان به معنی دود است.
مفهوم کلی سوره
يادآورى توحيد و نشانه هاى خدا در جان ؛
يادآورى رستاخيز و نشانه هاى آن، از جمله دخان؛
بيان عظمت قرآن در شب پر بركت .
اسامی سوره
دخان، حم دخان.
علت نام‌گذاری
«سوره دخان»؛ سبب اين نام‌گذارى آيۀ دهم آن است كه واژۀ «دخان» در آن به عنوان يكى از نشانه هاى قيامت آمده است.
«سوره حم دخان»؛ این اسم در ضمن روایتی از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله آمده است البته اضافه شدن حم به اول سور حوامیم در همه سوره‌های حم دار مرسوم است و مختص این سوره نیست.
تعداد آیات
سوره دخان پنجاه‌و‌نه آيه دارد.
تعداد کلمات
سوره دخان سيصد‌وچهل‌وشش كلمه دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره های قرآن مختلف است)
تعداد حروف
سوره دخان هزاروچهارصدوهشتاد‌ويك حرف دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره های قرآن مختلف است)
اهداف و آموزه ها
هدف هاى اساسى سوره دخان عبارت اند از:
1. يادآورى توحيد و يگانگى خدا؛
2. يادآورى قيامت؛
3. بيان عظمت قرآن.
محتوا و موضوعات
محتوای سوره دخان را مى توان در هفت بخش خلاصه كرد:
آغاز سوره از حروف مقطعه و سپس بيان عظمت قرآن است، با اين اضافه كه نزول آن را در شب قدر براى اولين بار بيان مى كند؛
در بخش ديگرى از توحيد و يگانگى خدا و بيان بعضى از نشانه هاى عظمت او در جهان هستى است؛
بخش مهمى از آن از سرنوشت كفار، و انواع كيفرهاى دردناك آنها سخن مى گويد؛
در بخش ديگرى براى بيدار ساختن اين غافلان قسمتى از سرگذشت موسى عليه‌السلام و بنى‌اسرائيل در مقابل فرعونيان و شكست سخت آنها، و نابودى و هلاكشان، گفتگو مى كند؛
مساله قيامت و عذابهاى دردناك دوزخيان و پاداشهاى جالب و روح پرور پرهيزكاران قسمت ديگرى از آيات اين سوره را تشكيل مى دهد؛
موضوع هدف آفرينش، و بيهوده نبودن خلقت آسمان و زمين از موضوعات ديگرى است كه در آيات اين سوره مطرح شده است؛
سرانجام، سوره را با بيان عظمت قرآن همانگونه كه آغاز شده بود پايان مى دهد.
فضائل، خواص و ثواب قرائت
ابى‌بن‌كعب از پيامبر خدا صلی‌الله‌عليه‌وآله روايت مي‌كند كه فرمودند: «هر كس شب جمعه سوره دخان را بخواند آمرزيده خواهد شد».
ابوهريره از پيامبر خدا صلی‌الله‌عليه‌وآله روايت مي‌كند كه فرمودند: «هر كس شبانه سوره دخان را بخواند، صبح مي‌كند در حالى كه هفتاد هزار فرشته برايش استغفار مى كنند».
و نيز ابوهريره از حضرت رسول صلی‌الله‌عليه‌وآله روايت كرده است كه فرمود: «هر كس سوره دخان را شب جمعه بخواند وارد صبح خواهد شد در حالى كه آمرزيده شده است».
ابوامامه از پيامبر خدا صلی‌الله‌عليه‌وآله روايت مي‌كند كه فرمودند: «هر كس سوره دخان را شب و روز جمعه بخواند خداوند در بهشت خانه اى برايش بنا خواهد نمود».
ابوحمزه ثمالى از حضرت باقر عليه‌السلام روايت مي‌كند كه فرمود: «هر كس سوره دخان را در نمازهاى فريضه و نافله خود بخواند خداوند او را روز قيامت جزء امان يافتگان مبعوث خواهد فرمود، و او را زير سايه عرش خود جا داده، حسابى آسان از او مي‌كند، و نامه عملش را به دست راستش مي‌دهد».
محل نزول
سوره دخان در مكه بر پيامبر اسلام صلى‌الله‌عليه‌وآله نازل شده است.
زمان نزول
به نظر می‌رسد سوره دخان در اواخر حضور پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله در مکه و در حدود سال نهم و دهم بعثت نازل شده باشد.
فضای نزول
سوره دخان در فضا و غرض نزول با دیگر سور حم دار یکی است به نظر می‌رسد آنچه در این سوره متمایز است فضای انذار و تهدید مشرکان با انواع عذاب‌های دنیوی و اخروی می باشد البته این هشدارها در جواب عناد و لجاجت‌های مشرکان بوده است همچنین خداوند برای ثابت شدن این عذاب ها شاهد مثال هم از امت های گذشته مانند غرق شدن فرعونیان می آورد شاید که مشرکان پند گیرند.
ترتیب در مصحف
سوره دخان در چينش كنونى قرآن چهل‌و‌چهارمين سوره به شمار مى آيد.
ترتیب بر اساس نزول
سوره دخان شصت‌و‌چهارمين سوره در ترتيب نزول است. و بعد از سوره زخرف نازل شده است. (لازم به ذکر است اقوال در ترتیب نزول سوره های قرآن مختلف است)
ارتباط با سوره قبلی
خداوند سوره زخرف را به وعده هاى عذاب و تهديدهايى ختم كرد و سوره دخان را نيز با وعده هاى عذاب و هشدارهايى، شروع كرده است.
ویژگی
سوره دخان از سور " حواميم" است (حواميم هفت سوره از قرآن است كه با" حم" شروع مى شود و پشت سر هم قرار گرفته و همه از سوره هاى مكى است). سور حوامیم عبارتند از: مؤمن، فصلّت، شوري، زخرف، دخان، جاثیه و احقاف.
پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله می فرمایند: هر چيزى را ميوه ايست و ميوه قرآن حواميم است چه اين سوره ها روضه هاى زيبا و معمورند كه متصلند بيكديگر هر كه خواهد در مرغزار بهشت چرا كند بايد كه حواميم بخواند. و حاكم از ابن مسعود آورده كه گفت: حواميم ديباى قرآن است. پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) در حدیثی فرمود: مَثَل سوره های حم دار در قرآن، مثل لباس حریر در میان لباس ها است.
سوره دخان نیز همانند سوره زخرف با قسم به کتاب مبین آغاز شده است سوره ای که مسلمانان اهتمام ویژه ای برای قرائت آن دارند خصوصا شب نیمه شعبان، شب قدر ماه رمضان و شب های جمعه و ... .
قرائت این سوره در شب های جمعه برای تثبیت ایمان و تقویت یقین به قدرت خداوند متعال مستحب است در حديثى از پيغمبر گرامى اسلام آمده است :« من قرأ حم التي يذكر فيها الدخان في ليلة الجمعة أصبح مغفورا له »." كسى كه سوره دخان را شب جمعه بخواند صبح می کند درحالیکه آمرزیده شده است."
سوره دخان در هر دو ترتیب مصحف و نزول بعد از سوره زخرف قرار گرفته است.
