درج نظر
مطالعه: 3 دقیقه
فیلمنامه در سینمای مستند

فیلمنامه در سینمای مستند

فیلم مستند به منظور مستند سازی جنبه هایی از ‌واقعیت است.

سه شنبه ۱۶ بهمن ۱۴۰۳

محمد حسین صفری

فیلمنامه در سینمای مستند( قسمت دوم)

 

فیلمسازانی هستند که اهل تحقیق نیستند و صرفا جذابیت موضوع را ویژگی کار خوب به حساب می آورند معمولا این دسته از فیلمسازان با محصول نهایی مطلوبی مواجه نمی شوند اما مستندسازانی هستند که تحقیق و پژوهش را ضامنی برای ساختن یک فیلم مستند خوب در نظر می گیرند آنها پس از روشن شدن موضوع، وارد پروسۀ تحقیقات طولانی می شوند.

آنچه مهم است مستند ساز به آن توجه نماید این است که برای چه نگاه و چه رویکردی نسبت به موضوع تحقیق را در پیش می گیرد؟
فارغ از نوع سفارش اگر مستندساز برای تحقیق، حتی پژوهش اولیه، محور اولیه و نقطۀ توجه و فضای خاص تری از موضوع را مشخص و تعریف نکند در گرداب اطلاعات گسترده و پراکنده غرق خواهد شد. واقعیت این است که زیانی بالاتر از زیان همه چیز گفتن در بارۀ موضوع نیست.
حاصل این بی توجهی، خستگی و سردرگمی در ادامۀ کار خواهد بود.
فیلم مستند یا با نیازی مشخص و تعریف شده از سوی سفارش دهنده و برای مخاطبی مشخص شروع می شود، یا در پی وجود حساسیتی خاص (نگاه) در فیلمساز یا با ایده ای مضمونی /ساختاری یا موضوعی جذاب و درگیرکننده راه می افتد.
آن نیاز یا این رویکردهای فیلم سازانه بایستی در ابتدای کار و قبل از شروع هر فعالیت اجرایی، روشن و تعریف شوند.
فیلمساز باید بداند تکیۀ اولیۀ فیلم به چیست. این دانش اولیه تکلیف ادامۀ کار، از جمله رویکرد و محدودۀ تحقیق را، برای مستندساز مشخص می کند. تحقیق می تواند برای دقیق تر کردن :
الف : موضوع
ب: ایده ،
ج: طراحی
د: اجرای کار
صورت بگیرد. به واقع، مستندساز در مسیر فیلمسازی با یک فضا و زمان مستقل، طولانی و یک بار برای همیشۀ مواجه نیست، بلکه به پروسه های کوچک و بزرگ تحقیق نیاز دارد که هرکدام موضوع و رویکرد خاص خود را دارند و به نیازی خاص از فعالیت های فیلم سازانۀ او پاسخ می دهند.
در فیلم مستند تحقیق به طراحی فیلم گره می خورد و این دو فعالیت در کشمکش دائم با یکدیگرند.
مستند ساز نباید بدون رابطه و گره خورده با کار ذهنی بر طراحی فیلمنامه، کار تحقیق را، به عنوان فعالیتی مستقل، جداگانه و درخود پیش ببرد. برمبنای نیازی در دل کار، می خواند و دیدار کارشناسانه می گذارد، مکان ها و موقعیت های موضوع را می بینید. این فعالیت های تحقیقی، طرحی را که در همین مسیر دقیق تر شده، با نیازهای پژوهشی تازه ای رو به رو می سازد. اطلاعات و دانش زیاد لزوما” به مستند بهتر منجر نمی شود؛ اطلاعات و دانش بایستی در جان فیلم بنشینند و جایگاه، فضا و زندگی نمایشی خود را پیدا کنند.
انتخاب موضوع برای شروع کار یک فیلم مستند به تنهایی کافی نیست. از یک موضوع حداقل ده ها فیلم می شود ساخت. پرسش اول فیلمساز این است: فیلم من از این موضوع چه فیلمی است؟ این “من” یا یک مستندساز حرفه ای است که هر نوع مستندی می سازد و خصوصیت “من” او بیش تر خصوصیتی است ناشی از انتخاب های خاص موضوعی و کاربردی و به توان فیلم سازانه، حرفه ای، تکنیک و کاربلدی او تکیه دارد، یا فیلم سازی است مؤلف با نگاه و سبکی ویژه که تمامی فیلم هایش به این نگاه و سبک خاص تکیه دارد. در هر دو حالت مستندساز با یک فیلم مستند سروکار دارد که وجوه و ترکیب هایی متفاوت از صنعت و هنر را در بر دارد و در هر دو حالت، عملی است خلاقانه و بایستی به حضور و خلاقیت حرفه ای یا هنری فیلمساز گره بخورد.

تصور کنید می خواهید فیلمی دربارۀ اعتیاد بسازید. موضوعی که گستره ی وسیعی دارد. به چه چیز اعتیاد می خواهید بپردازید (موضوع خاص تر فیلمساز چیست)؟ برای که؟ با چه تأثیری؟ چه نوع فیلمی ؟ (تحلیلی، آموزشی، مشاهده‌گر، یا …؟)، یک سفارش است یا دغدغۀ شخصی؟ سوالاتی از این دست، مستندساز را به رابطۀ او به عنوان خالق اثر با موضوع فیلم (موضوع به علاوۀ من فیلمساز) رجوع می دهند و فیلمساز را از تکیۀ صرف به موضوع جدا کرده از آن فراتر می برند.
ممکن است در مسیر ایده گذاری، تحقیق و طراحی فیلم، تغییرات مهمی اتفاق افتاده مسیر تولید متحول شود. مهم نیست؛ اگر به نقاط اولیۀ روشنی تکیه داشته باشند و از حالی به حالی دیگر گذر کنند، این تغییرات، طبیعت یک کار خلاقانه است. اگر مستندساز آن نقطۀ شروع را نداشته باشد و حیران آغازی بلاتکلیف و بی سرانجام بوده باشد، تردیدی نیست که در این مسیر مستأصل خواهد ماند.
یک فیلم مستند اگر سفارش بیرونی داشته باشد که معمولا به مخاطبی مشخص گره می خورد ،یا با حساسیتی که شروع کار از خود فیلمساز باشد، تعریف شده به راه می افتد.
تأثیر وجود آن هدف یا این حساسیت اولیه، فراتر رفتن از یک موضوع کلی و عام است ،مانند موضوع اعتیاد و سؤالاتی که در پی آن مطرح شد.
ممکن است مستندساز از این موقعیت جلوتر بوده باشد و ایدۀ خاصی را مد نظر قرار بدهد در این صورت، در همان ابتدای کار از موضوع به ایده گذر کرده است.

ارزیابی مهاجرت
نظر خود را درباره «فیلمنامه در سینمای مستند» در کادر زیر بنویسید :
لطفا شرایط و ضوابط استفاده از سایت آسمونی را مطالعه نمایید

دسته بندی های وب سایت آسمونی

آسمونی شامل بخش های متنوعی است که هر کدام از آنها شامل دنیایی از مقالات و اطلاعات کاربردی می باشند، شما با ورود به هر کدام از دسته بندی های مجله اینترنتی آسمونی می توانید به زیردسته های موجود در آن دسترسی پیدا کنید، برای مثال در دسته فیلم و سینما؛ گزینه هایی مثل نقد فیلم، معرفی فیلم ایرانی، فیلم بین الملل، انیمیشن و کارتون و چندین بخش دیگر قرار دارد، یا بخش سلامت وب سایت شامل بخش هایی همچون روانشناسی، طب سنتی، نکات تغذیه و تناسب اندام می باشد.