- آسمونی
- مجله اینترنتی
- سیاست
- علوم سیاسی
- تفاوت انقلاب با کودتا ، شورش و جنبش
تفاوت انقلاب با کودتا ، شورش و جنبش
واژه هایی مانند انقلاب، کودتا، شورش، جنبش، قیام، نهضت و واژه هایی از این قبیل اغلب به عنوان مترادف یکدیگر به کار برده می شوند. اما این چنین نیست. آسمونی در این بخش به معرفی هر کدام از این واژه ها می پردازد و تفاوت انقلاب با کودتا ، شورش و جنبش را بیان می کند.
تفاوت انقلاب با کودتا ، شورش و جنبش
فرق انقلاب با کودتا این است که انقلاب ماهیت مردمی دارد ولی کودتا چنین نیست در دومی ، یک اقلیت مسلح و مجهز به نیرو ، در مقابل اقلیت دیگری که حاکم بر اکثریت جامعه است ، قیام میکنند و وضع موجود را در هم میریزد و خود جای گروه قبلی قرار میگیرد و این استقرار ارتباطی به صالح یا ناصالح بودن کودتاگران ندارد آنچه که اهمیت دارد اینست که در کودتا اکثریت مردم از حساب خارج هستند و در فعل و انفعالات نقشی ندارند. ما ایرانی ها در دوره عمر خودمان ، کودتاهای زیادی دیده ایم اگر چه دست اندرکاران آنها ، نام انقلاب روی عمل خود گذاشته اند در 1952 میلادی در مصر ، چند افسر که رأس آنها ژنرال نجیب و جمال عبدالناصر قرار داشتند علیه حکومت موجود کودتا کردند اما در جریان این کودتا که به انقلاب مشهور شد، مردم مصر ، بپا نخاستند و این بود که با رفتن آن افسران ، کان لم یکن شیئا مذکورا ، گوئی هیچ چیز وجود نداشتهاست در ایران خودمان ، در سال 1299 سید ضیاء و رضاخان کودتا کردند. اما در این مورد هم مردم از حساب خارج بودند در تاریخ معاصر در چند قرن اخیر ، غیر از معدودی از تحولات عمیق اجتماعی نظیر انقلاب کبیر فرانسه ، انقلاب اکتبر و چیزی که بشود نام انقلاب بر آن گذاشت واقع نشده است تازه حتی در انقلاب روسیه و یا در انقلاب چین ، ارتشی قوی و منظم در کنار مردم وجود داشت در میان این کودتاها و شبه انقلاب ها ، انقلاب اسلامی ایران یک انقلاب به تمام معنی واقعی است.
شاید بتوانیم انقلاب صدر اسلام را مثال بزنیم ماهیت انقلابی این انقلاب ، از بسیاری از انقلاب های اصیل در تاریخ ، اصیل تر است.
در این انقلاب ، توده مردم یک سرزمین ، اکثریت افراد یک ملت ، از زن و مرد و پیر و جوان ، با دست خالی ، اما با روحیه ای انقلابی علیه یک رژیم قدرتمند قیام کردند و به پیروزی رسیدند. در نقطه مقابل انقلاب ، اصلاح قرار داد معمولا تغییراتی که در یک جامعه روی میدهد ، اگر بنیادی نباشد ، یعنی جامعه را از نظر بنیاد و ساختمان اصلی و نظامات حاکم ، دگرگون نسازد ، بلکه تنها تغییراتی در جهت بهبود اوضاع بوجود آورد اصلاح مینامند. انقلاب و اصلاح تنها در مورد اجتماع صادق نیستند بلکه درباره افراد نیز صدق میکنند گاهی دیده می‌شود که وضع سلوک اخلاقی و رفتار اجتماعی یک فرد نسبت به گذشته بهتر می‌شود و اما گاهی نیز ، اساسا دگرگونی روحی در افراد پیدا می‌شود ، آنچنانکه گویی این آدم امروز همان فرد سابق نیست توبه در اصطلاح به معنی ایجاد یک انقلاب روحی و یک دگرگونی بنیادی در طرز عمل و سلوک و رفتار است.
نهضت
نهضت ها، شورش‌های ملی هستند که نیازمند بسیج اجتماعی و نوعی ایدئولوژی و گاه کاربرد خشونت هستند. شورش‌های ملی اساساً بخشی از تاریخ مبارزه با پدیده استعمار بوده‌اند. شورش‌های ملی گرچه انقلاب نیستند ولی معمولاً عنصر بومی‌گرایی در ایدئولوژی آن دخیل است. نهضت تنباکو، نهضت مشروطه و نهضت ملی شدن صنعت نفت نمونه‌هایی از نهضت‌های تاریخ معاصر ایران است.
جنبش
جنبش‌های استقلال طلبانه معمولاً مبارزاتی است که مردم یک سرزمین علیه استعمار برای استقلال کشور خود انجام می‌دهند. مانند مبارزات مردم الجزایر، هندوستان، عراق و…
اصلاح
رفرم یا اصلاح به کوشش‌های محتاطانه‌ای گفته می‌شود که جهت تغییر در ساخت سیاسی و اجتماعی کشور با اجتناب از خشونت انجام می‌شود. اصلاحات بر خلاف انقلاب، گام به گام و روبنایی است و معمولاً از داخل بلوک قدرت و توسط هیئت حاکم انجام میگیرد و نیازمند مشارکت و پشتیبانی مردمی است. تلقی از اصلاحات با توجه به کاستی های وضعیت موجود متفاوت است. برخی اصلاحات را تجدید نظر در رفتار ناپسند یا ضعیف گذشته می‌دانند و عده‌ای دیگر اصلاحات را بازگشت به وضع مطلوب گذشته‌ای که به مرور زمان اهمیت خود را از دست داده است، اطلاق میکنند و گروهی اصلاحات را بازسازی ابعاد مختلف جامعه بر اساس مواد خام مطلوب گذشته می‌دانند. از نظر بعضی اصلاحات فقط سرعت بخشیدن به حرکت کند رشد و توسعه اجتماعی در سیر تکاملی جامعه است
کودتا
کودتای نظامی موفقیت آمیز، موجب اخراج ناگهانی هیئت حاکمه به وسیله گروهی توطئه گر علیه حکومت است که شیوه معمولاً پنهان کارانه است. پس از وقوع کودتا بر خلاف انقلاب، بازگشت به وضع عادی به صورتی سریع انجام می‌شود. در کودتا موضوع مقبولیت مورد توجه نیست چون در آن مشارکت عمومی وجود ندارد. کودتا گاه با تحریک خارجی و گاه با تحریک داخلی صورت میگیرد. در حالی که تحریک خارجی انقلاب دشوار است. کودتای 28 مرداد 1332 در ایران نمونه‌ای از کودتاهایی است که تحریک خارجی در آن چشمگیر بوده است.
شورش
به هر حرکت خشونت باری که توسط جمعی با اهدافی محدود علیه حاکمیت سیاسی انجام شود، شورش می‌گویند. شورش ممکن است از جانب نظامیان یا گروهی از مردم یا مشارکت بسیاری از مردم صورت گیرد.
قیام
قیام شورشی اجتماعی و اعتراض خشونت آمیز اقشاری از جامعه نسبت به وضعیت موجود است. این اعتراض‌ها معمولاً شخصی است و جنبه ملی ندارد و طرحی برای آینده ندارد. شورشی ها تنها می‌خواهند کاستی‌ها، مشکلات و عوامل آن را از میان بردارند، لذا در غالب موارد در شکل تقاضا برای رعایت قانون اساسی و اعاده امتیازات گروه‌های اجتماعی خاص ظاهر می‌گردد. قیام آذربایجان، قیام 30 تیر 1331 و قیام 15 خرداد 1342 نمونه‌هایی از قیام های تاریخ معاصر ایران است.
