کفاره و قضای روزه چگونه است؟

کفاره و قضای روزه چگونه است؟ آسمونی در این بخش برای کسانی که روزه قضا دارند، نحوه ادا کردن کفاره و قضای روزه را بیان می کند.

جایی که قضا و کفاره واجب است

آسمونی : مسأله 1628 ـ اگر کسی روزه ماه رمضان را به خوردن یا آشامیدن یا جماع یا استمناء یا باقی ماندن بر جنابت باطل کند،

در صورتی که از روی عمد و اختیار باشد و از روی ناچاری و جبر نباشد، اضافه بر قضا، کفاره هم بر او واجب می‌شود.

و احتیاط مستحب آن است که کسی که روزه را به غیر آنچه گفته شد باطل کند، اضافه بر قضا، کفاره هم بدهد.

مسأله 1629 ـ اگر کسی چیزی از آنچه را که گذشت انجام دهد، در حالی که عقیده قطعی داشته که روزه را باطل نمی‌کند،

کفاره بر او واجب نیست. و همچنین است کسی که نمیدانسته روزه بر او واجب است، مانند کودکان در اوایل بلوغ.

کفاره روزه:

آسمونی : مسأله 1630 ـ در کفاره افطار روزه ماه رمضان، باید یک بنده آزاد کند،

یا به دستوری که در مسأله بعد گفته می‌شود دو ماه روزه بگیرد،

یا شصت فقیر را سیر کند یا به هرکدام یک مُد که تقریباً «750» گرم است، طعام ـ یعنی گندم یا جو یا نان و مانند اینها ـ بدهد،

و چنانچه اینها برایش ممکن نباشد، باید به قدر امکان تصدّق دهد، و اگر ممکن نیست، استغفار نماید.

و احتیاط واجب آن است که هر وقت بتواند، کفاره را بدهد.

مسأله 1631 ـ کسی که میخواهد دو ماه روزه کفاره ماه رمضان بگیرد، باید یک ماه تمام و یک روز از ماه بعد را پی‌درپی بگیرد،

و همچنین بقیه ماه بعد را باید بنا بر احتیاط واجب پی‌درپی بیاورد.

بله اگر مانعی پیش آید که عرفاً عذر شمرده شود می‌تواند آن روز را نگیرد و با ارتفاع عذر دوباره ادامه دهد.

مسأله 1632 ـ کسی که میخواهد دو ماه روزه کفاره ماه رمضان بگیرد،

نباید موقعی شروع کند که میداند در بین یک ماه و یک روز، روزی باشد که مانند عید قربان،

روزه آن حرام است، یا روزه آن واجب است.

مسأله 1633 ـ کسی که باید پی‌درپی روزه بگیرد،

اگر در بین آن بدون عذر یک روز روزه نگیرد، باید روزه‌ها را از سر بگیرد.

مسأله 1634 ـ اگر در بین روزهایی که باید پی‌درپی روزه بگیرد عذری مثل حیض، یا نفاس، یا سفری که در رفتن آن مجبور است،

برای او پیش آید بعد از برطرف شدن عذر، واجب نیست روزه‌ها را از سر بگیرد،

بلکه بقیه را بعد از برطرف شدن عذر بجا میآورد.

مسأله 1635 ـ اگر به چیز حرامی روزه خود را باطل کند، چه آن چیز اصلاً حرام باشد مثل شراب و زنا،

یا به جهتی حرام شده باشد مثل خوردن غذای حلالی که برای انسان ضرر کلی دارد،

و نزدیکی کردن با عیال خود در حال حیض، یک کفاره کافی است. ولی ـ احتیاط مستحب ـ

آن است که کفاره جمع بدهد ـ یعنی یک بنده آزاد کند، و دو ماه روزه بگیرد، و شصت فقیر را سیر کند،

یا به هرکدام آنها یک مُد گندم یا جو یا نان و مانند اینها بدهد ـ و چنانچه هر سه برایش ممکن نباشد،

هرکدام آنها که ممکن است، انجام دهد.

مسأله 1636 ـ اگر روزه‌دار دروغی را به خدا و پیغمبر صلی الله علیه و آله عمداً نسبت دهد کفاره ندارد ولی،

احتیاط مستحب آن است که کفاره بدهد.

آسمونی : مسأله 1637 ـ اگر در یک روز ماه رمضان چند مرتبه بخورد یا بیاشامد،

یا جماع یا استمناء کند، برای همه آنها یک کفاره کافی است.

مسأله 1638 ـ اگر روزه‌دار غیر از جماع و استمناء کار دیگری که روزه را باطل میکند انجام دهد،

و بعد با حلال خود جماع نماید، برای هر دو یک کفاره کافی است.

مسأله 1639 ـ اگر روزه‌دار کاری که حلال است و روزه را باطل میکند انجام دهد، ـ

مثلاً آب بیاشامد ـ و بعد کار دیگری که حرام است و روزه را باطل میکند انجام دهد ـ

مثلاً غذای حرامی بخورد ـ یک کفاره کافی است.

مسأله 1640 ـ اگر روزه‌دار آروغ بزند و چیزی در دهانش بیاید، چنانچه عمداً آن را فرو ببرد ـ

بنا بر احتیاط واجب ـ روزه‌اش باطل است، و باید قضای آن را بگیرد و کفاره هم بدهد.

و اگر خوردن آن چیز حرام باشد، مثلاً موقع آروغ زدن،

خون یا غذایی که از صورت غذا بودن خارج است به دهان او بیاید

و عمداً آن را فرو برد، بهتر است کفاره جمع بدهد.

مسأله 1641 ـ اگر نذر کند که روز معینی را روزه بگیرد، چنانچه در آن روز عمداً روزه خود را باطل کند،

باید کفاره بدهد، و کفاره آن در احکام نذر خواهد آمد.

مسأله 1642 ـ اگر روزه‌دار به گفته کسی که میگوید مغرب شده ولی اطمینان برای او حاصل نشده است،

افطار کند و بعد بفهمد مغرب نبوده است، یا شک کند که مغرب بوده است یا نه، قضا و کفاره بر او واجب می‌شود،

و اگر معتقد بوده که قول او حجت است، فقط قضا لازم است.

مسأله 1643 ـ کسی که عمداً روزه خود را باطل کرده، اگر بعد از ظهر مسافرت کند،

یا پیش از ظهر برای فرار از کفاره سفر نماید، کفاره از او ساقط نمیشود،

بلکه اگر قبل از ظهر مسافرتی برای او پیش آمد کند نیز کفاره بر او واجب است.

مسأله 1644 ـ اگر عمداً روزه خود را باطل کند، و بعد عذری مانند حیض یا نفاس یا مرض برای او پیدا شود،

احتیاط مستحب آن است که کفاره را بدهد،

مخصوصاً اگر به‌وسیله‌ای مانند دارو حیض یا مرضی را به وجود بیاورد.

مسأله 1645 ـ اگر یقین کند که روز اوّل ماه رمضان است و عمداً روزه خود را باطل کند،

بعد معلوم شود که آخر شعبان بوده، کفاره بر او واجب نیست.

مسأله 1646 ـ اگر انسان شک کند که آخر رمضان است یا اوّل شوال،

و عمداً روزه خود را باطل کند، بعد معلوم شود اوّل شوال بوده، کفاره بر او واجب نیست.

مسأله 1647 ـ اگر روزه‌دار در ماه رمضان با زن خود که روزه‌دار است جماع کند،

چنانچه زن را مجبور کرده باشد، کفاره روزه خودش و بنا بر احتیاط، کفاره روزه زن را باید بدهد

و اگر زن به جماع راضی بوده، بر هرکدام یک کفاره واجب می‌شود.

آسمونی : مسأله 1648 ـ اگر زنی شوهر روزه‌دار خود را مجبور کند که با او جماع نماید،

واجب نیست کفاره روزه شوهر را بدهد.

مسأله 1649 ـ اگر روزه‌دار در ماه رمضان، زن خود را مجبور به جماع کند و در بین جماع زن راضی شود،

بر هرکدام یک کفاره واجب می‌شود، و احتیاط مستحب آن است که مرد دو کفاره بدهد.

مسأله 1650 ـ اگر روزه‌دار در ماه مبارک رمضان با زن روزه‌دار خود که خواب است جماع نماید،

یک کفاره بر او واجب می‌شود و روزه زن صحیح است و کفاره هم بر او واجب نیست.

مسأله 1651 ـ اگر مرد زن خود را، یا زن شوهر خود را مجبور کند

که غیر جماع کار دیگری که روزه را باطل میکند بجا آورد،

بر هیچ یک از آنها کفاره واجب نیست.

مسأله 1652 ـ کسی که به واسطه مسافرت یا مرض روزه نمیگیرد،

نمی‌تواند زن روزه‌دار را مجبور به جماع کند، ولی اگر او را مجبور نماید، کفاره بر مرد نیز واجب نیست.

مَسأله 1653 ـ انسان نباید در بجا آوردن کفاره کوتاهی کند، ولی لازم نیست فوراً آن را انجام دهد.

مسأله 1654 ـ اگر کفاره بر انسان واجب شود و چند سال آن را بجا نیاورد، چیزی بر آن اضافه نمیشود.

مسأله 1655 ـ کسی که باید برای کفاره یک روز شصت فقیر را طعام بدهد،

اگر به تمام شصت نفر دسترسی دارد نمی‌تواند عدد را کم کند،

ولی همان مقدار کفاره بدهد مثلاً به سی نفر هرکدام دو مُد طعام بدهد و به آن اکتفا کند،

ولی می‌تواند برای هر فرد از عیال فقیر اگرچه صغیر باشند یک مُد به آن فقیر بدهد،

و فقیر به وکالت از عائله یا ولایت بر آنها اگر صغیر باشند قبول نماید،

و اگر نتواند شصت نفر فقیر را پیدا کند و مثلاً فقط سی نفر را پیدا کند می‌تواند به هرکدام دو مُد طعام بدهد

ولی ـ بنا بر احتیاط واجب ـ هرگاه تمکن پیدا کرد به سی نفر فقیر دیگر نیز یک مُد بدهد.

مسأله 1656 ـ کسی که قضای روزه رمضان را گرفته، اگر بعد از ظهر عمداً کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد،

باید به ده فقیر هرکدام یک مُد طعام بدهد، و اگر نمی‌تواند، سه روز روزه بگیرد.

جاهایی که فقط قضای روزه واجب است

مسأله 1657 ـ در چند مورد ـ غیر از مواردی که قبلاً به آنها اشاره شد ـ

فقط قضای روزه بر انسان واجب است و کفاره واجب نیست:

• اوّل: آنکه در شب ماه رمضان جنب باشد و به تفصیلی که در مسأله (1601) گفته شد تا اذان صبح از خواب دوّم بیدار نشود.

• دوّم: عملی که روزه را باطل میکند بجا نیاورد ولی نیت روزه نکند، یا ریا کند، یا قصد کند که روزه نباشد،

و همچنین اگر قصد کند کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد به تفصیلی که در مسأله (1549) بیان شد.

• سوّم: آنکه در ماه رمضان غسل جنابت را فراموش کند و با حال جنابت یک روز یا چند روز روزه بگیرد.
• چهارم: آنکه در ماه رمضان بدون اینکه تحقیق کند صبح شده یا نه، کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد،

بعد معلوم شود صبح بوده است.

• پنجم: آنکه کسی بگوید صبح نشده و انسان به گفته او کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد،

بعد معلوم شود صبح بوده است.

• ششم: آنکه کسی بگوید صبح شده و انسان به گفته او یقین نکند، یا خیال کند شوخی میکند،

و خودش هم تحقیق نکند و کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده است.

• هفتم: آنکه به گفته کس دیگری که گفته او شرعاً برایش حجت است،

یا او به اشتباه معتقد باشد که خبر او حجت است، افطار کند، بعد معلوم شود مغرب نبوده است.

• هشتم: آنکه یقین یا اطمینان کند که مغرب شده و افطار کند، بعد معلوم شود مغرب نبوده است،

ولی اگر در هوای ابری و مانند آن به گمان اینکه مغرب شده افطار کند، بعد معلوم شود مغرب نبوده،

وجوب قضا در این صورت بنا بر احتیاط است.

• نهم: آنکه از جهت تشنگی مضمضه کند، یعنی آب در دهان بگرداند و بی‌اختیار فرو رود،

ولی اگر فراموش کند که روزه است و آب را فرو دهد، یا برای غیر جهت تشنگی مثل مواردی که مضمضه در آنجاها مستحب است،

مانند وضو مضمضه کند و بی‌اختیار فرو رود، قضا ندارد.

• دهم: آنکه کسی از جهت اکراه یا اضطرار یا تقیه افطار کند، اگر مورد اکراه و تقیه،

خوردن یا آشامیدن یا جماع باشد، و همچنین در غیر آنها بنا بر احتیاط واجب.

مسأله 1658 ـ اگر غیر آب چیز دیگری را در دهان ببرد و بی‌اختیار فرو رود،

یا آب داخل بینی کند و بی‌اختیار فرو رود، قضا بر او واجب نیست.

مسأله 1659 ـ مضمضه زیاد برای روزه‌دار مکروه است،

و اگر بعد از مضمضه بخواهد آب دهان را فرو برد، بهتر آن است که سه مرتبه آب دهان را بیرون بریزد.

مسأله 1660 ـ اگر انسان بداند که به واسطه مضمضه،

بی‌اختیار یا از روی فراموشی آب وارد گلویش می‌شود، نباید مضمضه کند،

و اگر در این صورت مضمضه کرد ولی آب فرو نرفت ـ بنا بر احتیاط واجب ـ قضا لازم است.

مسأله 1661 ـ اگر در ماه رمضان، بعد از تحقیق، برای او معلوم نشود که صبح شده

و کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده، قضا لازم نیست.

مسأله 1662 ـ اگر انسان شک کند که مغرب شده یا نه، نمی‌تواند افطار کند،

ولی اگر شک کند که صبح شده یا نه، پیش از تحقیق هم می‌تواند کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد.