ثبت نام لاتاری
زمان مطالعه: 4 دقیقه
آیا در هر مرحله استاد و راهنما لازم است؟

آیا در هر مرحله استاد و راهنما لازم است؟

  بسيارى از علماى سير و سلوك عقيده دارند كه رهروان راه كمال و فضيلت و تقوا و اخلاق و قرب الى الله بايد زير...

 

 

بسیاری از علمای سیر و سلوک عقیده دارند که رهروان راه کمال و فضیلت و تقوا و اخلاق و قرب الی الله باید زیر نظر استادی کار کنند; همان‏گونه که در بحث گذشته از رساله سیر و سلوک منسوب به محقق بحرالعلوم و رساله لب‏اللباب تقریرات مرحوم علامه طباطبایی نقل کردیم که فصل بیست و یکم وظائف سالک الی الله را کار کردن زیر نظر مربی و استاد شمرده‏اند، اعم از استادان خاص الهی که پیشوایان معصومند و استادان عام که بزرگان پوینده این راهند.

ولی آگاهان ذی فن هشدار می‏دهند که رهروان راه تقوا و تهذیب نفس نباید به آسانی خود را به این و آن بسپارند، و تا کسی را به قدر کافی آزمایش نکنند و از صلاحیت علمی و دینی آنها آگاه نگردند، خود را در اختیار آنان قرار ندهند، و حتی به ظاهر شدن کارهای خارق‏العاده و خبر از اسرار پنهانی یا مربوط به آینده و حتی عبور از روی آب و آتش قناعت نکنند، چرا که صدور این گونه اعمال از مرتاضان غیر مهذب نیز امکان پذیر است.

بعضی از آنان لزوم رجوع به استاد را فقط در ابتدای کار لازم دانسته‏اند، اما پس از پیمودن مراحل قابل ملاحظه‏ای دیگر همراهی آنها را لازم نمی‏دانند; ولی بهره‏گیری از استاد خاص یعنی پیامبراکرم صلی الله علیه و آله و پیشوایان معصوم علیهم السلام در تمام مراحل لازم است.

به هر حال، گاه برای لزوم انتخاب استاد و ارشاد کننده طریق، از آیه‏«فاسئلوا اهل الذکر ان کنتم لاتعلمون; از آگاهان بپرسید اگر نمی‏دانید!» (سوره انبیاء، آیه‏7) استدلال کرده‏اند که سخن از تعلیم می‏گوید نه از تربیت; ولی از آنجا که تربیت در بسیاری از موارد متکی بر تعلیم است، بی‏شک باید در این گونه موارد از آگاهان کمک گرفت، و این معنی با انتخاب یک فرد خاص برای نظارت بر اعمال و اخلاق او، تفاوت روشنی دارد.

و گاه در اینجا از داستان موسی و خضر که در قرآن بطور مشروح آمده کمک گرفته می‏شود، چرا که موسی با آن‏که پیامبر اولوالعزم بود، بی‏نیاز از خضر نبود، و بخشی از راه را به کمک او پیمود; آنها می‏گویند:

طی این مرحله بی‏همرهی خضر مکن ظلمات است‏بترس از خطر گمراهی

ولی با دقت در داستان خضر و موسی: می‏توان دریافت که شاگردی موسی علیه السلام نزد خضر، به فرمان الهی صورت گرفت و برای فراگیری علوم خاصی از اسرار حکمت‏خداوند در مورد حوادث مختلف این جهان بود، و در واقع علم موسی علیه السلام علم ظاهر بود (و مربوط به دائره تکالیف) و علم خضر، علم باطن بود (و مربوط به دائره فوق تکلیف) و این مساله با انتخاب یک استاد خصوصی در تمام مراحل تهذیب نفس و پیمودن راه تقوا، تفاوت دارد، هر چند اجمالا به اهمیت کسب فضیلت از محضر استاد اشاره دارد.

و گاه در اینجا به مساله لقمان و فرزندش اشاره می‏شود که این استاد الهی، اخلاق فرزندش را زیر نظر گرفت و در پیمودن راه کمال به او کمک کرد.

علامه مجلسی در بحارالانوار در حدیثی از امام علی‏بن‏الحسین علیه السلام نقل می‏کند که فرمود: «هلک من لیس له حکیم یرشده; کسی که دانشمند و حکیمی او را ارشاد نکند، هلاک می‏شود!» 

ولی از مجموع آنچه گفته شد این امر استفاده نمی‏شود که در مباحث اخلاقی همیشه استاد خصوصی لازم است‏بطوری که اگر نباشد برنامه تربیت و پرورش اخلاق و تقوا و ادامه سیر و سلوک مختل گردد، چه بسیارند کسانی که با استفاده از آیات قرآن و روایات اسلامی و کلمات بزرگان در کتب اخلاقی و التزام عملی به آنها، این راه را پیموده و به مقامات والایی رسیده‏اند، هر چند نمی‏توان انکار کرد که وجود استاد خصوصی و مدد گرفتن از انفاس قدسیه نیکان و پاکان وسیله خوبی برای نیل کمال و طی طریق در کوتاهترین مدت و حل مشکلات اخلاقی می‏باشد.

در نهج‏البلاغه نیز آمده است: «ایها الناس استصبحوا من شعلة مصباح واعظ متعظ; ای مردم چراغ دل را از شعله گفتار واعظی با عمل، روشن سازید!»

ولی متاسفانه در بسیاری از این موارد نتیجه معکوس حاصل شده است، و افرادی به عناوین مختلف، خود را به عنوان مربی اخلاق و استاد مقام ارشاد قلمداد کرده، در حالی که از رهزنان این راه بوده‏اند و افراد پاکدل و حق طلب را به راه تصوف تا طرق انحرافی دیگر، و یا خدای نکرده به مفاسد اخلاقی ننگین کشانیده‏اند; به همین دلیل، ما به تمام پویندگان این راه هشدار می‏دهیم که اگر می‏خواهند استادی برای مسائل اخلاقی انتخاب کنند بسیار با احتیاط گام بردارند و در این انتخاب سختگیر و دقیق باشند و هرگز به ظواهر عمل نکنند و به سوابق اشخاص، خوب بنگرند و با مشورت با آگاهان دست‏به چنین انتخابی بزنند تا به مقصود خود نائل گردند.

نقش واعظ درون

درباره واعظ برون به اندازه کافی صحبت‏شد، اکنون سخن از واعظ درون است; از بعضی از روایات اسلامی استفاده می‏شود که وجدان بیدار که از آن به واعظ درون تعبیر می‏شود، نقش مهمی در پیمودن راه تکامل اخلاقی و تقوا دارد، بلکه بدون آن پیمودن این راه مشکل است.

در حدیثی از امام علی‏بن‏الحسین علیه السلام آمده است که فرمود: «ابن آدم انک لاتزال بخیر ماکان لک واعظ من نفسک، وما کانت المحاسبة من همک; ای فرزند آدم! تو همواره در مسیر خیر و خوبی قرار داری مادام که واعظی از درون داشته باشی، و مادام که حسابرسی خویشتن از کارهای اصلی تو باشد.» 

شبیه همین معنی با کمی تفاوت نیز از آن حضرت نقل شده است. 

در یکی از خطب نهج‏البلاغه نیز چنین آمده است: «واعلموا انه من لم یعن علی نفسه حتی یکون له منها واعظ وزاجر، لم یکن له من غیرها لازاجر ولاواعظ; آگاه باشید آن کس که به خویش کمک نکند تا واعظ و مانعی از درون جانش برای او فراهم گردد، موعظه و اندرز دیگران در او اثر نخواهد داشت!»

بدیهی است در این راه انسان بیش از هر چیز نیاز به واعظی دارد که در همه حال با او باشد و از اسرار درونش با خبر گردد، و همواره او را تحت مراقبت‏خود قرار دهد; و چه عاملی جز واعظ درون یعنی وجدان بیدار می‏تواند این نقش را عملی کند، و در لغزشها و خطاها در اولین فرصت‏به انسان هشدار دهد و او را از سقوط در پرتگاه انحرافات اخلاقی باز دارد.

در حدیثی از امام امیرمؤمنان علیه السلام چنین می‏خوانیم: «اجعل من نفسک علی نفسک رقیبا; از خودت مراقبی بر خویشتن قرار ده!»

در حدیث دیگری از همان امام علیه السلام آمده است: «ینبغی ان یکون الرجل مهیمنا علی نفسه مراقبا قلبه، حافظا لسانه; شایسته است که انسان بر نفس خویش مسلط باشد، و قلب خود را مراقبت کند، و زبان خویش را حفظ نماید!»

ارزیابی مهاجرت ثبت نام لاتاری
نظر خود را درباره «آیا در هر مرحله استاد و راهنما لازم است؟» در کادر زیر بنویسید :
لطفا شرایط و ضوابط استفاده از سایت آسمونی را مطالعه نمایید

دسته بندی های وب سایت آسمونی

آسمونی شامل بخش های متنوعی است که هر کدام از آنها شامل دنیایی از مقالات و اطلاعات کاربردی می باشند، شما با ورود به هر کدام از دسته بندی های مجله اینترنتی آسمونی می توانید به زیردسته های موجود در آن دسترسی پیدا کنید، برای مثال در دسته فیلم و سینما؛ گزینه هایی مثل نقد فیلم، معرفی فیلم ایرانی، فیلم بین الملل، انیمیشن و کارتون و چندین بخش دیگر قرار دارد، یا بخش سلامت وب سایت شامل بخش هایی همچون روانشناسی، طب سنتی، نکات تغذیه و تناسب اندام می باشد.