قانون سهم الارث وراث و جدول تقسیم
اطلاعات شما در مورد قانون سهم الارث چقدر است؟ آسمونی در این بخش قانون سهم الارث وراث را به طور کامل شرح می دهد. همچنین جدول تقسم ارث را در پایان این مقاله برای شما عزیزان منتشر می کند. دعوت می کنیم تا پایان این مقاله همراهمان باشید و ما را از نظراتتان آگاه سازید.
درباره سهام ارث و کیفیت تقسیم آن در آیات 13 و 14 سوره نساء مطلبی ذکر نشده است؛ اما خداوند متعال در آیات 11 و 12 این سوره می‌فرماید: خداوند درباره فرزندانتان به شما سفارش می‌کند که سهم (میراث) پسر، به اندازه سهم دو دختر باشد و اگر فرزندان شما، (دو دختر و) بیش از دو دختر باشند، دو سوم میراث از آن آنهاست و اگر یکی باشد، نیمی (از میراث،) از آن اوست. و برای هر یک از پدر و مادر او، یک ششم میراث است، اگر ( میت ) فرزندی داشته باشد و اگر فرزندی نداشته باشد، و (تنها) پدر و مادر از او ارث برند، برای مادر او یک سوم است (و بقیه از آن پدر است) و اگر او برادرانی داشته باشد، مادرش یک ششم میبرد (و پنج ششم باقیمانده، برای پدر است). (همه اینها،) بعد از انجام وصیتی است که او کرده، و بعد از ادای دین است ـ شما نمی‌دانید پدران و مادران و فرزندانتان، کدام یک برای شما سودمندترند! ـ این فریضه الاهی است و خداوند، دانا و حکیم است.
و برای شما، نصف میراث زنانتان است، اگر آنها فرزندی نداشته باشند و اگر فرزند ی داشته باشند، یک چهارم از آن شماست پس از انجام وصیتی که کرده‌اند، و ادای دین (آنها). و برای زنان شما، یک چهارم میراث شماست، اگر فرزندی نداشته باشید و اگر برای شما فرزندی باشد، یک هشتم از آن آنهاست بعد از انجام وصیتی که کرده‌اید، و ادای دین. و اگر مردی بوده باشد که کلاله (خواهر یا برادر) از او ارث میبرد، یا زنی که برادر یا خواهری دارد، سهم هر کدام، یک ششم است (اگر برادران و خواهران مادری باشند) و اگر بیش از یک نفر باشند، آنها در یک سوم شریکند پس از انجام وصیتی که شده، و ادای دین به شرط آنکه (از طریق وصیت و اقرار به دین،) به آنها ضرر نزند. این سفارش خداست و خدا دانا و بردبار است.
با توجه به این آیات و آیات و روایات دیگر فقها قواعد و اصولی را برای تقسیم ارث استخراج و در رساله‌های عملیه بیان کرده‌اند.
طبقه‌بندی وارثان
در مسائل مربوط به ارث باید توجه داشت که وارثان در سه طبقه قرار دارند که هر یک از طبقات اول و دوم هر کدام از دو صنف تشکیل میشود؛ ولی طبقه سوم همگی یک صنف هستند.
1. دو صنف طبقه اول، عبارتند از: 1. پدر و مادر.........؛ 2. فرزندان (بی‌واسطه یا باواسطه).
2. دو صنف طبقه دوم، عبارتند از: 1. پدر بزرگ و مادر بزرگ (بی‌واسطه یا باواسطه)؛ 2. برادر و خواهر و برادرزاده و خواهرزاده (بی‌واسطه یا باواسطه).
3. طبقه سوم: که همگی یک صنف هستند؛ عبارتند از: عمو و عمه و دایی و خاله و فرزندان آنها.
مراد از عمو، عموی خود شخص یا عموی پدر یا مادر یا عموی پدربزرگ یا مادربزرگ و ... است و همین‌طور مراد از عمه و دایی و خاله، و مراد از فرزندان، فرزندان بی‌واسطه یا باواسطه می‌باشد.
قاعده‌های مربوط به طبقات و اصناف وارثان
در مسائل مربوط به ارث اولاً باید به سه قاعده مهم مربوط به طبقات و اصناف وارثان توجه داشت:
← 1. قاعده اول
هر طبقه بر طبقه بعدی مقدم است و به عبارت دیگر هر طبقه مانع رسیدن ارث به طبقه دیگر است و با بودن یک نفر از طبقه اول نوبت به طبقه دوم نمی‌رسد و با بودن یک نفر از طبقه دوم نوبت به طبقه سوم نمی‌رسد.
← 2. قاعده دوم
در هر صنف، کسی که به میت نزدیک‌تر است، بر کسی که از میت دورتر است مقدم است؛ ولی خویشاوند نزدیک‌تر در یک صنف بر خویشاوند دورتر در صنف دیگر مقدم نیست. بنابراین فرزند بر نوه و نوه بر نتیجه مقدم است؛ ولی پدر بر نوه مقدم نیست؛ چون در دو صنف قرار دارند و نیز پدربزرگ خود میت بر پدربزرگ پدر میت مقدم است و برادر بر برادرزاده مقدم است؛ ولی پدربزرگ بر برادرزاده و نیز برادر بر پدربزرگ باواسطه مقدم نیست؛ چون در دو صنف قرار دارند.
← 3. قاعده سوم
خویشاوند پدر و مادری، بر خویشاوند پدری مقدم است؛ به شرطی که هر دو در یک فاصله از میت قرار داشته باشند؛ ولی اگر فاصله آنها یکی نباشد، خویشاوند پدر و مادری مقدم نیست؛ بنابراین خویشاوند نزدیک‌تر بر خویشاوند دورتر مقدم است؛ هرچند خویشاوند نزدیک‌تر از طریق تنها پدر به میت برسد و خویشاوند دورتر از طریق پدر و مادر.
زن و شوهر در طبقه‌بندی سه‌گانه فوق قرار ندارند؛ بلکه زن و شوهر همراه تمام طبقات ارث میبرند و مانع ارث بردن هیچ طبقه‌ای هم نمی‌شوند.
سهم الارث
← معنای فرض و صاحب فرض
سهم الارث خویشاوندان نسبی و سببی گاه با کسر مشخصی معین شده است، به این کسر «فرض» و به وارثی که به این شکل ارث میبرد، «صاحب فرض» یا «فرض بر» می‌گویند.
← معنای قرابت بر
گاه سهم الارث بدون کسر مشخصی تعیین شده است، وارثی که به این شکل ارث میبرد، «قرابت بر» خوانده میشود.
فرض‌های ارث
یک‌دوم، یک‌چهارم، یک هشتم، یک‌سوم، یک‌ششم و دو‌سوم.
صاحبان فرض
صاحبان فرض (فرض برها) عبارتند از:
← أ. اول
فرض "یک‌دوم (نصف)": صاحبان فرض "نصف" عبارتند از:
1. یک دختر (در صورتی که میت تنها یک فرزند دختر دارد و جز او پسر یا دختر دیگری نداشته باشد)؛
2. شوهر (در صورتی که میت، فرزند و لو با واسطه نداشته باشد)؛
3. یک خواهر پدر و مادری یا تنها پدری (بدون برادر).
← ب. دوم
فرض "یک‌چهارم (ربع)": صاحبان فرض "ربع" عبارتند از:
1. شوهر (در صورتی که میت، فرزند بی واسطه یا با واسطه داشته باشد)؛
2. زن، در صورتی که میت، فرزند بی واسطه یا با واسطه نداشته باشد).
← ج. سوم
فرض "یک‌هشتم (ثمن)":صاحب فرض "ثمن" همسر میت است، درصورتی که شوهرش، فرزند داشته باشد؛ ولو باواسطه.
← د. چهارم
فرض "یک‌سوم (ثلث)": صاحبان فرض "ثلث" عبارتند از:
1. مادر (در صورتی که میت، فرزند ولو باواسطه نداشته باشد و پدر میت هم باشد؛
2. دو یا چند برادر مادری، یا دو یا چند خواهر مادری، یا برادر و خواهر مادری [6](در صورتی که وارثان میت فقط برادر و خواهر پدری و چند برادر و خواهر مادری باشد که در این صورت ثلث مال میت به‌طور مساوی بین برادران و خواهران مادری تقسیم میشود).
← ه. پنجم
فرض "یک‌ششم (سدس)": صاحبان فرض "سدس" عبارتند از:
1. مادر (در صورتی که میت، فرزند داشته باشد)؛
2. پدر (در صورتی که میت، فرزند داشته باشد). در این سهم پدر و مادر ، فرقی نیست که هر یک به‌تنهایی باشد یا هر دو با هم باشند؛
3. مادر (در صورتی که میت، فرزند نداشته باشد و پدر میت هم زنده باشد)؛
4. یک برادر یا خواهر مادری.
← و. ششم
فرض "دو‌سوم (دو ثلث)" صاحبان فرض "دوثلث (دو سوم)" عبارتند از:
1. دو یا چند دختر (بدون پسر)؛ 2. دو یا چند خواهر پدر و مادری یا فقط پدری (بدون برادر).
ارث بردن زن و شوهر از یکدیگر
زن و شوهر همراه با جمیع طبقات از یکدیگر ارث میبرند. به این صورت که ارث زن از شوهر در صورتی که شوهر فرزند داشته باشد، "یک‌هشتم (ثمن)" و در صورتی که شوهر فرزند نداشته باشد،" یک‌چهارم (ربع)"، ارث شوهر از زن در صورتی که زن فرزند داشته باشد، " یک‌چهارم (ربع)"و در صورتی که زن فرزند نداشته باشد، " یک‌دوم (نصف)" ارث است.
با توجه به توضیحات بالا، جواب سؤالات بالا کاملاً روشن است که در صورتی که وارثان میت (مرد) پدر، مادر، همسر و 4 دختر او باشند، سهم همسر او یک‌هشتم (ثمن)" (از اموالی که در کتاب‌های فقهی بیان شده است که زن از آنها ارث میبرد) و سهم هریک از پدر و مادر او یک‌ششم (سدس) و مابقی اموال به‌طور مساوی بین چهار دختر او تقسیم میشود و در صورت دوم که وارثان میت (مرد) مادر، دو خواهر و یک همسر است، سهم همسر او " یک‌چهارم (ربع)" اموالی است که زن از آنها ارث میبرد و بقیه اموال او به مادر او میرسد و خواهران او هیچ ارثی نمی‌برند؛ زیرا با وجود مادر که در طبقه اول است، نوبت به خواهران که در طبقه دوم هستند، نمی‌رسد.
جدول سهم الارث
|
جدول سهم الارث طبقه اول (الف) |
|||||||
|
ورّاث |
میزان سهم الارث |
||||||
|
پدر یا مادر و یا یکی از اولاد (منحصراً) |
تمام ترکه را ارث می برد |
||||||
|
پدر و مادر
|
اگر مادر حاجب داشته باشد 6/1 ارث می برد |
در هر دو صورت مابقی به قرابت متعلق به پدر است |
|||||
|
اگر حاجب نداشته باشد3/1 متعلق به مادر |
|||||||
|
پدر و مادر و یک دختر |
6/1 پدر |
6/1 مادر |
6/3 سهم دختر |
اگر مادر حاجب داشته باشد باقیمانده به او رد نمی شود |
|||
|
اگرمادر حاجب نداشته باشد باقیمانده به او ردّ می شود |
|||||||
|
پدر یا مادر و یک دختر |
6/1 سهم پدر یا مادر |
6/3 سهم دختر |
6/2 به وراث رد می شود |
||||
|
پدر و مادر و چند دختر |
6/1 پدر |
6/1 مادر |
6/4 بین دختران تقسیم می شود |
||||
|
پدر و مادر و چند دختر |
6/1 سهم پدر یا مادر |
6/4 سهم دختران |
6/1 باقیمانده به وراث رد می شود |
||||
|
پدر و مادر یا یکی از آنها و پسر و دختر |
6/1 پدر |
6/1 مادر |
مابقی به نسبت پسر دو برابر دختر |
||||
|
پدر و مادر یا یکی از آنها و یک یا چند پسر |
6/1 پدر |
6/1 مادر |
مابقی به پسر یا پسران می رسد |
||||
|
زوج یا زوجه با وراث طبقه اول |
زوج یا زوجه فرض خود را می برند * |
مابقی به شرح فوق بین وراث تقسیم می شود ** |
|||||
|
* زوج با وجود اولاد 4/1 و بدون اولاد 2/1 از عین ماترک و زوجه با وجود اولاد 8/1 و بدون اولاد 4/1 از عین اموال منقول و بهای اموال غیرمنقول ارث می برد. ** هرگاه در طبقه اول نقصی ایجاد شود نقص بر دختر یا دخترها وارد می شود. |
|||||||
|
جدول سهم الارث طبقه دوم (ب) |
|||||||
|
ورّاث |
میزان سهم الارث |
||||||
|
یکی از اجداد یا یکی از اخوه (منحصراً ) |
تمام ترکه را ارث می برد |
||||||
|
جد و جده ابی |
جد دو برابر جده ارث می برد |
||||||
|
جد و جده امّی |
جد و جده به تساوی ارث می برند |
||||||
|
جد و جده یا جد یا جده ابی و جد و جده یا جد یا جده امی |
تقسیم 3/2 به اجداد ابی به نسبت دو به یک |
تقسیم 3/1 به اجداد امی به نسبت مساوی |
|||||
|
چند برادر یا چند خواهر ابوینی یا ابی یا امی |
به نسبت مساوی بین وراث تقسیم می شود |
||||||
|
چند برادر و خواهر ابوینی یا ابی |
به نسبت دو به یک بین وراث تقسیم می شود |
||||||
|
برادران و خواهران امی |
به نسبت مساوی بین آنها تقسیم می شود |
||||||
|
چند برادر و خواهر ابوینی یا ابی و چند برادر و خواهر امی |
3/1 سهم به برادر و خواهر امی به نسبت مساوی |
الباقی به نسبت دو به یک بین برادر و خواهر ابوینی یا ابی تقسیم می شود |
|||||
|
چند برادر و خواهر ابوینی یا ابی و یک برادر یا خواهر امی
|
6/1 سهم برادر یا خواهر امی |
مابقی به نسبت دو به یک بین برادر و خواهر ابوینی یا ابی تقسیم می شود |
|||||
|
جداد و برادر و خواهر |
3/1 سهم اجداد امی و برادر و خواهر امی به نسبت مساوی |
در صورتی که اجداد ابی و برادر و خواهر ابوینی یا ابی با یک برادر یا یک خواهر امی باشند 6/1 ماترک می برند |
|||||
|
3/2 سهم اجداد ابی و برادر و خواهر ابوینی یا ابی به نسبت دو به یک |
|||||||
|
زوج یا زوجه با وراث طبقه دوم
|
زوج یا زوجه به فرض می برند |
سپس متقربین به مادر سهم می برند |
مابقی را متقربین به پدر می برند *طبقه سومو ارثمیزان |
||||
|
* هرگاه در طبقه دوم نقصی ایجاد شود نقص بر متقربین به پدر وارد می شود. |
|||||||
|
جدول سهم الارث طبقه سوم (ج) |
|||||||
|
ورّاث |
میزان سهم الارث |
||||||
|
یکی از اعمام یا یکی از اخوال (منحصراً ) |
تمامی ترکه را ارث می برد |
||||||
|
چند عمو یا چند عمه ابوینی یا ابی یا امی |
ترکه به نسبت مساوی تقسیم می شود |
||||||
|
چند عمو و عمه ابوینی یا ابی |
ترکه به نسبت دو به یک تقسیم می شود |
||||||
|
چند عمو و عمه امی |
ترکه به نسبت مساوی تقسیم می شود |
||||||
|
چند عمو و عمه ابوینی یا ابی و چند عمو و عمه امی |
سهم عمو و عمه امی به نسبت مساوی |
مابقی به نسبت دو به یک بین چند عمو و عمه ابوینی یا ابی |
|||||
|
چند عمو و عمه ابوینی یا ابی و یک عمو یا عمه امی
|
6/1 سهم عمو یا عمه امی |
مابقی به نسبت دو به یک بین چند عمو و عمه ابوینی یا ابی |
|||||
|
اخوال (چند دایی و چند خاله) ابوینی یا ابی یا امی |
در این حالت به نسبت مساوی تقسیم می شود |
||||||
|
چند دایی و خاله ابوینی یا ابی یا امی |
در این حالت به نسبت مساوی تقسیم می شود |
||||||
|
چند دایی و خاله ابوینی یا ابی و چند دایی و خاله امی |
3/1 سهم دایی و خاله امی به نسبت مساوی |
مابقی بین چند دایی و خاله ابوینی یا ابی به نسبت مساوی |
|||||
|
چند دایی و خاله ابوینی یا ابی و یک دایی یا خاله امی
|
6/1 سهم دایی یا خاله امی |
مابقی بین چند دایی و خاله ابوینی یا ابی به نسبت مساوی |
|||||
|
اعمام و اخوال (چند عمو و چند عمه و چند دایی و چند خاله) |
3/1 سهم اخوال که تقسیم به شرح فوق الذکر است |
3/2 سهم اعمام که تقسیم به شرح فوق الذکر است |
|||||
|
زوج یا زوجه با ورثه طبقه سوم |
زوج یا زوجه ابتدا به فرض می برند |
3/1 سهم اخوال |
مابقی سهم اعمام * |
||||
|
* هرگاه نقصی ایجاد شود نقص بر اعمام (عمو و عمه) وارد می شود |
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
با سلام و عرض ادب: در صورتیکه 3 خواهر ارثی داشته باشند چرا به خواهری که قبل از همه فوت کرده باشد سهم الارثی از 2 خواهر دیگر نمی رسد
سلام خسته نباشین یک پدر در سال 1323 فوت نموده ودارای یک زن و دو دختر و دو پسر از این مادر بوده وی یک پسراز همسر دیگر دارد و همسرش قبل از خودش فوت نموده تقسیم آب و اراضی چگونه است. لطفا ارشاد فرمایید.
سلام خیلی عالی بود
سلام خیلی عالی بود
با سلام مادر بنده تنها دختر پدر بزرگ ومادربزرگم بوده که فوت نموده است در مورد اموال پدر بزرگ ومادر بزرگ لطفا راهنمایی بفرمایید
سلام اگه یکی ازوراث حق دیگران رانداد تکلیف بقیه چیه
با سلام . متشکرم از طرح این بحث به صورت جدول جداول عالی بودند خسته نباشید
شهرام سلام زن من فوت كرده ومن پدر يك پسر ودختر دانشجو مي باشم پدرزن ومادرزن زنده ميباشند لطفامرادرمورد سهم الارث راهنمايي كنيد.
شما یک چهارم از امول همسرتون رو به ارث می برید و مادر و پدر همسرتون هرکدام یک ششم می برند بقیه ی ترکه بین دختر و پسر شما تقسیم میشود (به گونه ای پسرتون دو برابر دخترتون ارث میبرند)
باسلام درموردارث راهنمایی کنید.دختری پدرش قبل ازپدربزرکش فوت کرده باشداین دختریک برادردارد پدربزرکشون هم نوه پسرش راباپسراش توسهم ارث مساوی میکنه پدربزرک هم فوت کرده هیچ اسمی هم ازدختره نبردن.توضیحی میدید
با سلام . اگر پدر بزرگ زودتر از پسرش فوت کند فقط درصورتی ارث به نوه هایش میرسد که عمه یا عمویی نداشته باشن و تمام آنچه پدرشون میتوانست به ارث ببرد را به ارث میبرند (پسر دوبرابر دختر) اما اگر عمه یا عمویی داشته باشند کلا ارث نمی برند. درمورد این که پدر بزرگ یکی از نوه هایش را در ...
ما که هیچی نفهمیدیم . نمی شد مثل آدم و با زبان ساده و بدون استفاده از این اصطلاخات مسخره مطلب رو توضیح بدید . انتقال مطلب هم هنریست که شما از آن بی بهره اید .
بحث های تخصصی حقوقی حاوی عناوین و اسم های خاص هستند که عموم مردم از آن بی اطلاعند ، توصیه می کنیم کتاب های حقوقی را مطالعه فرمایید
باسلام دوست عزیز اتفاقا بیانشون و تقسیم بندیشون مناسبه مبحث ارث یک مبحث فقهی بسیار پیچیدس که فهم اون نیازمند دونستن یکسری مقدمات و اصطلاحات فقهی است و چون فقه در بحث الفاظ بشدت دقیق است نمی شود اصطلاحی دیگر به کار برد مثلا اصطلاح حاجب شدن و مانع شدن در ارث نتیجتا در مواردی یه ...
سلام بنده پدر ومادرم در قید حیات میباشند وما دو برادر ویک خواهر بودیم که به تازگی برادرم فوت کرد برادرم هم یک پسر داشت حالا تقسیم ارث مابه چه صورت است
سلام شما از برادرتون هیچ ارثی نمی برید چون برادر مرحومتون فرزند دارند و پدر و مادرتون در قید حیات هستند بحمدالله. دلیلش هم در ماده ی862 قانون مدنی آمده به این شکل که تا افرادی از طبقه ی اول خویشاوندان حاضر باشند ارث به افراد در طبقه ی دوم نمی رسند حال آنکه برادرزاده ی شما و م ...
سلام. سهم ارث پنج پسر و دو دختر به چه صورته؟
سلام تمام ارث بین دختران و پسران تقسیم میشود به گونه ای که پسر دو برابر دختر ارث می برد (آیه ۱۱ سوره مبارکه نساء) البته اگر پدر در قید حیات باشد یک ششم هم پدر میبرد اگر مادر در قید حیات باشد یک ششم هم مادر می برد و اگر شخص متوفی زن باشد شوهرش یک چهارم می برد اگر شخص متوفی مر ...
با سلام لطفاً بنده را در این موضوع ارثی راهنمایی فرمایید : پدری فوت نموده که وراث مرحوم همسر و یک دختر و پسر می باشد همسر متوفی حقوق شوهر را برای ادامه زندگی دریافت می کند ، پسرشان کار و کسب داشته و خود دارای اولاد می باشد ، همچنین دختر متوفی خود باز نشسته بوده و همسرش نیز فوت نم ...
سلامی سوالی داشتم..الان من دوتت براور بزرگتر از خود دارم و خودم فرزند آخر و تک دخترم...الان ارثیه ب چه نسبتی باید بین ما تقسیم بشه؟!اگه میشه ب ایمیل شخصیم بفرستین جوابشو...ممنون.
سلام یک ششم به هرکدام از مادر یا پدرتان اگر انشاالله در قید حیات اند میرسه و بقیه بین فرزندانش تقسیم میشه (به نحوی که پسران دو برابر شما میبرن)
باسلام وعرض ادب : خیلی قشنگ وجالب سهم الارث توضیح دادید سپاسگزارم .