تفاوت‌ها و تمایزهای دادرسی مالیاتی و دیگر نوع دادرسی‌ها

در نظام حقوقی کشور، انواع مختلفی از دادرسی‌ها وجود دارد که هر کدام با هدف رسیدگی به دعاوی و اختلافات خاص شکل گرفته‌اند. دادرسی مالیاتی نیز یکی از این انواع به شمار می‌رود که تفاوت‌های قابل توجهی با سایر دادرسی‌ها دارد. در این مقاله به بررسی برخی از مهم‌ترین تفاوت‌ها و تمایزهای دادرسی مالیاتی با دیگر نوع دادرسی‌ها می‌پردازیم.

1. ماهیت و موضوع دادرسی:

• دادرسی‌های کیفری: در دادرسی‌های کیفری، موضوع، رسیدگی به جرایم و تخلفات علیه جامعه و برقراری نظم عمومی است. در این نوع دادرسی، مجرم و بزه دیده وجود دارد و در صورت اثبات جرم، مجازات قانونی برای مرتکب در نظر گرفته می‌شود.
• دادرسی‌های حقوقی: در دادرسی‌های حقوقی، موضوع، رسیدگی به اختلافات و دعاوی حقوقی میان اشخاص حقیقی یا حقوقی است. این اختلافات بر سر موضوعاتی مانند مالکیت، قرارداد، مهریه و غیره بروز می‌یابد و هدف دادرسی، احقاق حق و حل و فصل عادلانه‌ی این اختلافات است.
• دادرسی مالیاتی: در دادرسی مالیاتی، موضوع، رسیدگی به اختلافات مالیاتی میان مودیان مالیاتی (اشخاص حقیقی یا حقوقی) و سازمان امور مالیاتی است. این اختلافات می‌تواند ناشی از تعیین میزان مالیات، نحوه‌ی محاسبه، معافیت‌های مالیاتی و سایر موارد مرتبط با قوانین و مقررات مالیاتی باشد.

2. طرفین دعوا:

• دادرسی‌های کیفری: در دادرسی‌های کیفری، طرفین دعوا شامل دادستان به عنوان نماینده‌ی جامعه و متهم به عنوان فرد مظنون به ارتکاب جرم هستند.
• دادرسی‌های حقوقی: در دادرسی‌های حقوقی، طرفین دعوا خواهان و خوانده هستند. خواهان کسی است که ادعایی دارد و خوانده کسی است که علیه او ادعایی مطرح شده است.
• دادرسی مالیاتی: در دادرسی مالیاتی، طرفین دعوا مودی مالیاتی به عنوان ذی‌نفع و سازمان امور مالیاتی به عنوان نهاد حاکمیتی مسئول وصول مالیات هستند.

تفاوت در طرفین دعوا، یکی دیگر از ویژگی‌های متمایزکننده‌ی دادرسی مالیاتی است. برخلاف دادرسی‌های کیفری و حقوقی که در آن‌ها افراد حقیقی و حقوقی مستقل به عنوان طرفین دعوا حضور دارند، در دادرسی مالیاتی، هر دو طرف از نهادهای دولتی به شمار می‌روند.

3. مرجع رسیدگی:

• دادرسی‌های کیفری: رسیدگی به جرایم در دادگاه‌های کیفری با توجه به نوع و شدت جرم در دادگاه‌های بدوی، تجدید نظر، انقلاب و دیوان عالی صورت می‌گیرد.
• دادرسی‌های حقوقی: رسیدگی به دعاوی حقوقی بر اساس میزان ارزش خواسته در دادگاه‌های بدوی، تجدید نظر و دیوان عالی انجام می‌شود.
• دادرسی مالیاتی: در دادرسی مالیاتی، مرجع رسیدگی به اختلافات مالیاتی در دیوان عدالت اداری است. البته در مراحل اولیه و برای میانجی‌گری، پرونده در کمیسیون‌های حل اختلاف مالیاتی بررسی می‌شود.

همان‌طور که مشخص است، مرجع رسیدگی به پرونده‌های مالیاتی با سایر دادرسی‌ها متفاوت است. در حالی که در سایر دادرسی‌ها رسیدگی در دادگاه‌های کیفری یا حقوقی صورت می‌گیرد، در دادرسی مالیاتی، مرجع نهایی رسیدگی دیوان عدالت اداری است.

4. قوانین و مقررات حاکم:

• دادرسی‌های کیفری: در دادرسی‌های کیفری، قاضی بر اساس قوانین جزایی و آئین دادرسی کیفری به پرونده رسیدگی و حکم صادر می‌کند.
• دادرسی‌های حقوقی: در دادرسی‌های حقوقی، قاضی بر اساس قوانین و مقررات موضوعی مانند قانون مدنی، قانون تجارت و آئین دادرسی مدنی به پرونده رسیدگی و حکم صادر می‌کند.

ادامه تفاوت‌ها و تمایزهای دادرسی مالیاتی و دیگر نوع دادرسی‌ها

4. قوانین و مقررات حاکم:

• دادرسی‌های کیفری: در دادرسی‌های کیفری، قاضی بر اساس قوانین جزایی و آئین دادرسی کیفری به پرونده رسیدگی و حکم صادر می‌کند.
• دادرسی‌های حقوقی: در دادرسی‌های حقوقی، قاضی بر اساس قوانین و مقررات موضوعی مانند قانون مدنی، قانون تجارت و آئین دادرسی مدنی به پرونده رسیدگی و حکم صادر می‌کند.
• دادرسی مالیاتی: در دادرسی مالیاتی، قوانین و مقررات حاکم بر رسیدگی به پرونده، شامل قانون مالیات‌های مستقیم، قانون مالیات بر ارزش افزوده، آئین دادرسی مالیاتی و بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های صادره از سازمان امور مالیاتی می‌شود.

تفاوت در قوانین و مقررات حاکم، یکی دیگر از تمایزهای بارز دادرسی مالیاتی است. در حالی که در سایر دادرسی‌ها، قوانین کیفری یا حقوقی مبنای رسیدگی و صدور حکم قرار می‌گیرند، در دادرسی مالیاتی، قوانین و مقررات خاص مالیاتی حاکم بر پرونده هستند.

5. رویه و تشریفات دادرسی:

• دادرسی‌های کیفری: در دادرسی‌های کیفری، رویه و تشریفات دادرسی به طور دقیق در آئین دادرسی کیفری مشخص شده است. این رویه شامل مراحل مختلفی مانند تحقیقات مقدماتی، کیفرخواست، دادرسی و صدور حکم می‌شود.
• دادرسی‌های حقوقی: در دادرسی‌های حقوقی نیز رویه و تشریفات دادرسی در آئین دادرسی مدنی تعیین شده است. این رویه شامل مراحل تقدیم دادخواست، ابلاغ، جلسه دادرسی، لایحه دفاعیه و صدور حکم می‌شود.
• دادرسی مالیاتی: در دادرسی مالیاتی، رویه و تشریفات دادرسی در آئین دادرسی مالیاتی و بخشنامه‌های صادره از دیوان عدالت اداری مشخص شده است. این رویه شامل مراحل مختلفی مانند تشکیل پرونده در کمیسیون حل اختلاف مالیاتی، ارائه مدارک و مستندات، دفاعیات، صدور رای و تجدید نظرخواهی می‌شود.

همان‌طور که مشاهده می‌شود، رویه و تشریفات دادرسی در دادرسی مالیاتی نیز با سایر دادرسی‌ها متفاوت است. در حالی که در سایر دادرسی‌ها، رویه و تشریفات در قوانین آئین دادرسی کیفری یا مدنی مشخص شده است، در دادرسی مالیاتی، قوانین و مقررات خاص مالیاتی حاکم بر این موضوع هستند.

6. نقش وکیل:

• دادرسی‌های کیفری: در دادرسی‌های کیفری، حضور وکیل در برخی از جرایم واجب و در برخی دیگر اختیاری است.
• دادرسی‌های حقوقی: در دادرسی‌های حقوقی، حضور وکیل اختیاری است و طرفین دعوا می‌توانند شخصاً یا با وکیل در دادگاه حاضر شوند.
• دادرسی مالیاتی: در دادرسی مالیاتی، حضور وکیل اختیاری است، اما به دلیل پیچیدگی قوانین و مقررات مالیاتی، حضور وکیل متخصص در این حوزه می‌تواند به نفع مودی مالیاتی باشد.

7. هزینه‌های دادرسی:

• دادرسی‌های کیفری: در دادرسی‌های کیفری، هزینه‌های دادرسی بر اساس تعرفه‌های قانونی تعیین و به متهم یا محکوم علیه تعلق می‌گیرد.
• دادرسی‌های حقوقی: در دادرسی‌های حقوقی نیز هزینه‌های دادرسی بر اساس تعرفه‌های قانونی تعیین و به خواهان یا خوانده تعلق می‌گیرد.
• دادرسی مالیاتی: در دادرسی مالیاتی، هزینه‌های دادرسی شامل حق تمبر و سایر هزینه‌های قانونی است که بر اساس تعرفه‌های مصوب تعیین می‌شود.

8. زمان رسیدگی:

• دادرسی‌های کیفری: زمان رسیدگی به پرونده‌های کیفری با توجه به نوع و پیچیدگی جرم متفاوت است.
• دادرسی‌های حقوقی: زمان رسیدگی به پرونده‌های حقوقی نیز با توجه به حجم پرونده و پیچیدگی موضوع متفاوت است.

9. ضمانت اجرا:

• دادرسی‌های کیفری: در دادرسی‌های کیفری، ضمانت اجرا شامل مجازات‌های مختلف مانند حبس، جزای نقدی، شلاق و اعدام می‌شود.
• دادرسی‌های حقوقی: در دادرسی‌های حقوقی، ضمانت اجرا شامل الزام به انجام تعهد، جبران خسارت و پرداخت غرامت می‌شود.
• دادرسی مالیاتی: در دادرسی مالیاتی، ضمانت اجرا شامل پرداخت مالیات، جریمه دیرکرد، جریمه نقدی و در برخی موارد، پلمپ محل کسب و کار می‌شود.

10. امکان تجدید نظر:

• دادرسی‌های کیفری: در دادرسی‌های کیفری، امکان تجدید نظرخواهی از احکام صادره در دادگاه‌های بدوی وجود دارد.
• دادرسی‌های حقوقی: در دادرسی‌های حقوقی نیز امکان تجدید نظرخواهی از احکام صادره در دادگاه‌های بدوی وجود دارد.
• دادرسی مالیاتی: در دادرسی مالیاتی، امکان تجدید نظرخواهی از آرای صادره در کمیسیون‌های حل اختلاف مالیاتی در دیوان عدالت اداری وجود دارد.

نکاتی برای تسهیل فرآیند دادرسی مالیاتی:

• به قوانین و مقررات مالیاتی آشنایی داشته باشید.
• در صورت نیاز، از خدمات مشاوره و وکالت متخصصان مالیاتی بهره‌مند شوید.
• مدارک و مستندات خود را به طور کامل و دقیق نگهداری کنید.
• در مهلت‌های قانونی تعیین شده برای ارائه درخواست و انجام اقدامات لازم، دقت کنید.
• با حفظ صبر و حوصله، مراحل دادرسی را پیگیری کنید.

با رعایت این نکات و با اتکا به دانش و تخصص افراد متخصص، می‌توانید مسیر دادرسی مالیاتی را با موفقیت پشت سر بگذارید و به حقوق قانونی خود در این زمینه دست یابید.

همان‌طور که مشاهده می‌شود، ماهیت و موضوع دادرسی مالیاتی با سایر دادرسی‌ها متفاوت است. در حالی که در دادرسی‌های کیفری و حقوقی، رسیدگی به جرم، تخلف یا اختلافات حقوقی میان افراد صورت می‌گیرد، در دادرسی مالیاتی، اختلاف بین مودی مالیاتی و سازمان امور مالیاتی، که هر دو نهاد دولتی هستند، مورد بررسی قرار می‌گیرد.