3 اردیبهشت؛ روز بزرگداشت شیخ بهایی و روز معماری

3 اردیبهشت ماه، مصادف با روز بزرگداشت شیخ بهایی و روز معماری در ایران است.

آسمونی: سال 1383 انجمن مفاخر معماری ایران مراسمی را در روز 3 اردیبهشت مصادف با سالروز تولد شیخ بهایی برپا کرد و پیشنهاد کرد تا این روز به نام روز معماری شناخته‌شود.

این مراسم در سال 1384 تکرار شد. سال 1385 همزمان با درگذشت سید هادی میرمیران در روز 29 فروردین -که خود از پیشنهاد دهندگان تعیین روزی به نام روز معمار بود- بنا شد تا در روز 3 اردیبهشت مراسمی برای اعطای جایزه میرمیران برگزار شود.

نخستین دوره اعطای این جایزه از سال 1386 برگزار شد. سال 2009 از سوی یونسکو به نام سال بزرگداشت شیخ بهایی نامگذاری شد و از این سال (1388) روز 3 اردیبهشت به طور رسمی به عنوان روز معماری در ایران پذیرفته‌شده و در تقویم رسمی ایران نیز از سوی دولت ثبت شد.

هر ساله در این روز مراسم و همایش‌هایی در رابطه با معماری یا بزرگداشت معماران در مجامع فرهنگی و هنری و علمی ایران برگزار می‌شود

بهاءالدین محمد بن‏ حسین عاملی، معروف به شیخ بهائی (8 اسفند 925 خورشیدی، بعلبک - 8 شهریور 1000 خورشیدی، اصفهان) دانشمند نامدار قرن دهم و یازدهم هجری است که در فلسفه، منطق، هیئت و ریاضیات تبحر داشت و سرآمد دوران خود بود. در حدود 95 کتاب و رساله از او در سیاست، حدیث، ریاضی، اخلاق، نجوم، عرفان، فقه، مهندسی و هنر و فیزیک بر جای مانده است. به پاس خدمات وی به علم ستاره‌شناسی، یونسکو سال 2009 را به نام او سال «نجوم و شیخ بهایی» نامگذاری کرد.

این عالم و دانشمند بزرگ شیعه، در بعلبک متولد شد. دوران کودکی را در جبل عامل در ناحیه شام و سوریه در روستایی به نام «جبع» یا «جباع» زیست، او از نژاد «حارث بن عبدالله اعور همدانی» بوده‌است (از شخصیت‌های برجسته آغاز اسلام، متوفی به سال 64 خورشیدی). خاندان او از خانواده‌های معروف جبل‌عامل در قرن دهم و یازدهم خورشیدی بوده‌اند. پدر او از شاگردان برجسته شهید ثانی بوده است.

محمد 13 ساله بود که پدرش عزالدین حسین عاملی به خاطر اذیت شیعیان آن منطقه توسط دولت عثمانی از یک سو و دعوت شاه طهماسب صفوی برای حضور در ایران، به سوی ایران رهسپار گردید و چون به قزوین رسیدند و آن شهر را مرکز دانشمندان شیعه یافتند، در آن سکنا گزیدند و بهاءالدین به شاگردی پدر و دیگر دانشمندان آن عصر مشغول شد. وقتی او 17 ساله بود (970 ق)، پدرش به شیخ‌الاسلامی قزوین به توصیه شیخ علی منشار از سوی شاه طهماسب منصوب شد. 14 سال بعد، در 984 قمری، پدر شیخ برای زیارت خانه خدا از ایران خارج شد اما در بحرین فوت کرد.

شخصیت علمی و ادبی و اخلاق و پارسای او باعث شد تا از 43 سالگی شیخ‌الاسلام اصفهان شود و در پی انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان (در 1006 قمری)، از 53 سالگی تا آخر عمر (75 سالگی) منصب شیخ‌الاسلامی پایتخت صفوی را در دربار مقتدرترین شاه صفوی، عباس اول برعهده داشته باشد.

شیخ در فاصلهٔ سال‌های 994 ق تا 1008 ق سفرهایی چند به خارج از قلمروی صفویه داشت.این سفرها برای زیارت، سیاحت، دانش‌اندوزی و همچنین به گفته برخی مورخان به سفارت سیاسی بوده است. مکه، مصر و شام از جمله مقصد این سفرها بوده است.

وی در سال 1000 خورشیدی در اصفهان درگذشت و بنابر وصیت خودش جنازه او را به مشهد بردند و در جوار مقبرهٔ علی ابن موسی الرضا جنب موزه آستان قدس دفن کردند. هم‌اکنون قبر وی بین مسجد گوهرشاد و صحن آزادی و رواق امام خمینی در یکی از رواق‌ها که به نام خودش معروف می باشد است.

از او آثار زیادی بر جای مانده است. بر اساس پژوهشی، آثار شیخ بهایی، بالغ بر 95 کتاب و رساله‌است. برخی از نویسندگان نیز آثار او را 120 عنوان ذکر کرده ‏اند.