یکشنبه ۲۸ بهمن ۱۴۰۳

محمد حسین صفری

سینمای شاعرانه ( قسمت دوم)

با این حال، این فیلم با انتقاداتی مواجه شده است. برادرزاده ی فروغ فرخزاد، سام فرخزاد، در واکنش به این فیلم نوشته است: " این فیلم نه ‌تنها نتوانست زندگی فروغ فرخزاد را درست روایت کند، بلکه به‌ نوعی خیانت به یاد و خاطره او بود. "
همچنین، منتقدان سینمای ایران نیز به این فیلم انتقاداتی وارد کرده‌اند. به‌عنوان مثال، آقای کارگر، اظهار داشته است : " یک تشابه ‌سازی ادایی سطحی که عمق قصه‌گویی ندارد، فاقد خط داستان، آشفته در روایت و پریشان در فرم. "
به‌طور کلی، رگ‌های آبی نتوانسته است تصویری دقیق و جامع از شخصیت فروغ فرخزاد ارائه دهد و با واکنش‌های منفی از سوی خانواده و منتقدان مواجه شده است.
یکی از فیلم‌های مهم که در آن خود فروغ فرخزاد به‌عنوان کارگردان حضور داشته، مستند " خانه سیاه است" است. این فیلم در سال ۱۹۶۲ توسط فروغ فرخزاد ساخته شده است و به زندگی افراد مبتلا به بیماری‌های لاعلاج پرداخته است. در این مستند، فروغ از نگاه شاعرانه و انسانی خود، با استفاده از تصویر و کلمات، ابعاد انسانی این افراد را به تصویر کشیده و در عین حال نقدی به وضعیت اجتماعی و انسانی زمان خود داشته است . " خانه سیاه است " اثری منحصر به فرد در تاریخ سینمای ایران است که تأثیر عمیقی بر سینمای مستند و شاعرانه ایران گذاشته است.
این فیلم همچنین همکاری‌های سینمایی فروغ فرخزاد را با استاد ابراهیم گلستان در بر داشت. ابراهیم گلستان، به‌عنوان مشاور و راهنمای سینمایی فروغ، در شکل‌گیری این اثر تأثیرگذار، نقش مهمی ایفا کرده است.
- سهراب سپهری:
سهراب سپهری، یکی دیگر از شاعران برجسته ی ایران است که در سال‌های گذشته فیلمی سینمایی درباره‌اش ساخته شده است. این فیلم، که با توجه به شخصیت آرام و رازآلود سپهری توسط آقای قوی تن در سال 1372 ساخته شده، تا حدودی به زندگی این شاعر و دیدگاه‌های فلسفی او پرداخته است. به‌ویژه در انتخاب سکانس‌ها و تصاویر از طبیعت و زندگی شهری، فیلم‌ساز تلاش کرده است تا دنیای درونی سهراب سپهری و پیوند او با دنیای طبیعت و فلسفه ی شرق را به تصویر بکشد.
قوی تن، در این فیلم به‌ طور مستقیم تحت تأثیر سهراب سپهری قرار داشته و یک فیلم بسیار شخصی ساخته است که در آن به زندگی و تفکرات خود پرداخته و به نوعی نمایانگر جست‌وجوی درونی و هنری او در پی یافتن هویتی مشابه سهراب سپهری است.
در این فیلم که قوی تن در نقش اصلی ظاهر می‌شود تجربه‌ی شخصی اش از هنر، زندگی و جستجوی معنوی خود را به تصویر می‌کشد. فضای فیلم به گونه‌ای است که از لحاظ فرم و محتوا، شباهت ‌هایی به آثار سپهری پیدا می‌کند، و به نوعی در این فیلم، روح سهراب سپهری به عنوان یک پیش‌گام هنری در زمینه‌ی شعر و نقاشی، بازتاب می‌یابد.
فیلم فوق چندان مورد توجه قرار نگرفت و در اکران هم موفق نبود.

فیلم‌های کیارستمی، به‌ ویژه در قالب روایت‌های مینیمالیستی، پیچیدگی‌های عاطفی و معنوی شخصیت‌ها را به روشی کاملاً هنرمندانه به نمایش می‌گذارند.

این رویکرد شاعرانه در سینما، مخصوصا در آثار مرتبط با شاعران ایرانی، جایگاهی ویژه و تاثیرگذاری دارد.

- ویژگی‌های هنری، محتوایی و تکنیکی فیلم‌ها:
فیلم‌های شاعرانه ایرانی از ویژگی‌های خاصی برخوردار هستند که آن‌ها را از دیگر آثار سینمایی متمایز می‌کند. زبان این فیلم ‌ها اغلب شاعرانه است و از استعاره‌ها، نمادها و تصاویر هنری برای بازگویی داستان زندگی شاعران استفاده می‌کنند. در انتخاب رنگ‌ها، نماها و موسیقی، فیلم‌سازان سعی می کنند تا احوالات درونی شاعران را به ‌طور خاص و هنرمندانه به نمایش بگذارند. به‌عنوان مثال، در فیلم‌های مربوط به سهراب سپهری، طبیعت و فضاهای باز به ‌طور مکرر به ‌عنوان نمادهایی از اندیشه‌های فلسفی و شعری او استفاده شده‌اند. این نوع فیلم‌ها معمولاً از تکنیک‌ های سینمایی خاصی همچون فیلم‌برداری در فضاهای باز و استفاده از نورپردازی‌های خاص بهره می‌برند.

- نتیجه‌گیری:
سینمای شاعرانه در ایران یکی از بخش‌های مهم و تاثیرگذار در صنعت فیلم‌سازی است. این فیلم‌ها نه تنها به زندگی شاعران ایرانی می‌پردازند، بلکه با استفاده از زبان سینما، دنیای درونی و تفکرات این شاعران را به نمایش می‌گذارند. آثار سینمایی درباره پروین اعتصامی، فروغ فرخزاد و سهراب سپهری، با وجود همه ی ضعف هایی که در فیلمنامه و ساختار فیلم ها دارند در جشنواره ی فیلم فجر، نمایانگر اهمیت سینما در بازنمایی تاریخ فرهنگی و ادبی ایران است. این نوع سینما همچنان در حال پیشرفت است و می‌تواند در آینده نیز جایگاه خود را در معرفی شخصیت‌های فرهنگی ایران در جهان تقویت کند. سینمای شاعرانه به‌عنوان یک زبان هنری، می‌تواند به انتقال پیام‌های عمیق انسانی و اجتماعی از طریق هنر سینما کمک کند و از این منظر، به یک پل ارتباطی بین ادبیات و سینما تبدیل شود.

- استاد محمد حسین شهریار:
یکی از آثار مهمی که با موضوع استاد شهریار ساخته شده، یک سریال تلویزیونی ساخته ی کمال تبریزی در سال 1386 است که درباره ی این شاعر بزرگ معاصر ایران، است. این سریال که پیرامون زندگی استاد شهریار از دوران کودکی تا درگذشت اوست با استفاده از تاریخ‌نگاری دقیق، زندگی استاد شهریار را به‌طور کامل و با جزئیات به تصویر می‌کشد. در این سریال، تلاش شده تا نه تنها آثار شهریار بلکه زندگی او در زمانه ی خود، خصوصاً در دوران پیش از انقلاب و تاثیرات اجتماعی بر شعرهایش، به نمایش درآید.
داستان این سریال از سالها قبل در اواخر دوره ی حکومت قاجار روایت می‌شود. سید اسماعیل، یکی از وکلای مشهور تبریز که در جنگ و شورش این شهر، چند فرزند خود را از دست داده، پس از به دنیا آمدن فرزندی از همسرش، کوکب خانم تصمیم می‌گیرد برای حفظ فرزند آخر خود، او را به روستای خوشکناب نزد خواهرش بفرستد. مردی که بعدها به شهریار معروف می‌شود تا پایان دوره ی کودکی در این محل می‌ماند و در این سالها با ابراهیم ادیب آشنا می‌شود مردی که بعدها در زندگی او تأثیر زیادی دارد.
با وجود پرداختن به جزئیات آغاز زندگی شهریار، روایت زوایای مختلف زندگی این شاعر ملی در اواخر عمر مغفول مانده و پرداخت به شخصیتهای هم دوره ی شهریار نیز در سریال از توجه و دقت کافی برخوردار نبوده است .

- استاد عباس کیارستمی و سینمای شاعرانه:
یکی از برجسته‌ترین کارگردانان سینمای ایران که به‌ ویژه در سینمای شاعرانه شناخته می‌شود، استاد عباس کیارستمی است. کیارستمی با آثار ماندگار خود همچون طعم گیلاس و زیر درختان زیتون، تأثیر زیادی در گسترش مفهوم سینمای شاعرانه در ایران داشته است. او با استفاده از تصاویر ساده و تأکید بر لایه‌های معنایی نهفته در زندگی روزمره، سینما را به ابزاری برای بیان شاعرانگی و اندیشه‌های فلسفی تبدیل کرد.