شنبه ۲۰ بهمن ۱۴۰۳
محمد حسین صفری

به نام خدا

سینمای شاعرانه در ایران:
نگاهی به فیلم‌ها و سریال‌هایی درباره ی شاعران و جایگاه آن‌ها در جشنواره ی فیلم فجر
محمد حسین صفری

- مقدمه:
در سینمای ایران، بازتاب شخصیت‌های بزرگ ادبی مانند شاعران، یکی از موضوعات جذاب و چالش‌برانگیز می تواند بوده باشد. فیلم‌ها و سریال‌هایی که درباره ی شاعران ایرانی ساخته می‌شوند، بیش از آنکه صرفاً داستان زندگی آن‌ها را روایت کنند، به دنیای درونی این شخصیت‌ها و پیوندهای آن‌ها با جامعه پرداخته‌اند. این نوع آثار نه تنها می توانند در معرفی این شاعران و آثارشان به جامعه کمک کنند، بلکه در جشنواره‌های مهم داخلی از جمله جشنواره ی جهانی فیلم فجر نیز می توانند مورد توجه قرار بگیرند. در این نوشتار قصد دارم بهانه ی جشنواره چهل و سوم فیلم فجر به چند فیلم و سریال ساخته شده در مورد شاعران مشهور ایران، همچون " پروین اعتصامی، فروغ فرخزاد، استاد محمد حسین شهریار و سهراب سپهری" به صورت گذرا بپردازم .

- فیلم‌ها و سریال‌هایی درباره شاعران ایرانی:
توجه به زندگی، آثار و احوال بزرگان و مفاخر فرهنگی هر کشور بی تردید در نحوه ی ادامه زندگی مردم آن سرزمین اهمیت بسیاری دارد. در کشورهای مختلف با همین رویکرد و نیز با هدف گردآوری افتخارات بیشتر و ثبت آن در تاریخ، برنامه ریزان فرهنگی برای ساخت برنامه های تلویزیونی و فیلم های سینمایی، نوشتن کتاب، برگزاری همایشهای گوناگون و... بر اساس زندگی و آثار بزرگان خود تلاش های بسیاری کرده اند.
در کشور ما نیز ـ اگر چه نه در حد توان بالقوه و تعداد و اهمیت مفاخر فرهنگی ایران زمین ـ تلاشهای گاه و بیگاهی شده است.
سینما نیز در ایران به‌ عنوان ابزار و محملی برای معرفی شاعران بزرگ و زوایای مختلف زندگی و آثار آن‌ها استفاده می شود در این حوزه، چندین فیلم و سریال در ایران تولید و به نمایش درآمده که هر کدام نمایانگر جنبه‌ای خاص از این شخصیت‌های فرهنگی در کشور هستند.
- پروین اعتصامی:
در حالی که فیلم‌هایی به‌طور اختصاصی در مورد پروین اعتصامی ساخته نشده است، اما سینماگران و مستندسازان به‌ویژه در زمینه‌های اجتماعی و ادبی، در آثار خود با تکیه بر ابعاد اجتماعی، فرهنگی و شعری او به این شاعر بزرگ پرداخته‌ و زندگی او را در تعامل با دورانش به تصویر کشیده‌اند.
در جشنواره ی فیلم فجر در سال های گذشته، فیلمی درباره ی پروین اعتصامی به نمایش درآمد که زندگی و آثار این شاعر بزرگ را به تصویر می کشید. این فیلم به ‌ویژه در تلاش بود تا روح شاعرانگی و نگرش اجتماعی پروین اعتصامی را به مخاطب منتقل نماید. شخصیت پروین در فیلم نه تنها به‌ عنوان یک شاعر بلکه به‌ عنوان فردی که با چالش‌های اجتماعی و فرهنگی دوران خود درگیر بود، به نمایش درآمد. این اثر سینمایی، با انتخاب نماهای خاص و استفاده از موسیقی متن که به‌ نظر می رسید با اشعار پروین هماهنگ بوده، سعی می کرد تا دنیای درونی او و تاثیرات اجتماعی و فرهنگی‌اش را در کنار زیبایی‌های شعری که خلق کرده، به‌طور عمیق و هنرمندانه نشان بدهد.
- فروغ فرخزاد:
در جشنواره‌ ی امسال، فیلمی درباره ی فروغ فرخزاد حضور دارد که از این شاعره ی مطرح ایرانی به‌ عنوان یک شخصیت تاثیرگذار و جنجالی در ادبیات معاصر ایران یاد می‌کند. آثاری که بعضا به طور گذرا زندگی او را به تصویر کشیده‌اند، به طور ویژه به ابعاد اجتماعی و فلسفی شخصیت فروغ پرداخته‌اند. یکی از آثار مهم در این زمینه فیلمی است که در جشنواره ی فجر امسال حضور دارد و تلاش می کند تا روایتی مدرن و شاعرانه از زندگی فروغ را به نمایش بگذارد. در این فیلم، به‌ویژه در انتخاب نمای نزدیک از چهره فروغ و استفاده از اشعار او، زبانی شاعرانه و در عین حال تلخ و انتقادی به کار رفته است.
به نظر می‌رسد که این فیلم نتوانسته است به‌طور کامل و موفق تصویری درست و تاثیرگذار از شخصیت فروغ ارائه دهد. در این فیلم، جنبه‌های مختلف زندگی او، از جمله شاعرانگی، اعتراضات اجتماعی و مبارزات فردی‌اش به تصویر کشیده شده، اما برخی منتقدان معتقدند که این اثر نتواسته است عمق شخصیتی و پیچیدگی‌های درونی فروغ فرخزاد را به‌خوبی منتقل نماید. انتخاب‌های فیلم‌ساز در مورد نحوه ی روایت داستان، کاراکترها و جزئیات زندگی فروغ به ‌گونه‌ای بوده که نتوانسته در برابر توقعات بالای سینمایی و ادبیاتی که از شخصیت‌های بزرگی چون فروغ فرخزاد می‌رود، موفق عمل کند.
فیلمی که درباره ی زندگی فروغ فرخزاد در جشنواره فیلم فجر امسال به نمایش درآمد، " رگ‌های آبی " نام دارد. این فیلم به کارگردانی جهانگیر کوثری و با بازی باران کوثری در نقش فروغ فرخزاد ساخته شده است. در این اثر، ستاره پسیانی نقش کارگردانی را ایفا می‌کند که قصد دارد مستندی درباره ی زندگی فروغ فرخزاد بسازد و برای انتخاب بازیگر با چالش مواجه است. در نهایت، باران کوثری برای ایفای نقش فروغ انتخاب می‌شود.