ماهيت نظريه هاى تازه در جهان رسانه (قسمت سیزدهم)

دوشنبه ٢٨ اسفند ١٤٠٢
محمد حسين صفرى

مدرنيته مفهوم دشوارى است كه در مفهوم آن توافق وجود ندارد.

این پرسش که آیا این آزادی به خودی خود هدف است یا وسیله ای برای رسیدن به هدف است هیچگاه پاسخ مشخصی پیدا نکرده است . از دیرباز ، طرفداران این نظریه معتقد بوده اند که اگر از آزادی تا آنجا استفاده شود که اخلاق یا قدرت حاکمیت دولت تهدید شود ، باید از آن ممانعت شود . و این همان است که اتهیل دوسلاپول در کتاب « مردان مطبوعات و مردان حکومت » در سال 1973نوشت : « هیچ ملتی آزادی نامحدود مطبوعاتی را که در مسیر تجزیه کشور با گشودن باب انتقاد از دولتی مردمی گام بردارد ، تحمل نخواهد کرد.(pool,1973) این امر را اگر با تمایلات ذاتی سلطه جویانه مطبوعات و دیگر رسانه ها همراه کنیم و گسترش منافع مالی خارجی در مطبوعات را نیز در نظر بگیریم ، مبهم بودن پاسخ بیشتر مشخص می شود .

تئوری مسئولیت اجتماعی رسانه ها

چند عامل سبب شکل گیری تئوری مسئولیت اجتماعی رسانه ها شد . نخست آنکه بازار آزاد در نظام سرمایه داری لیبرال ، نتوانسته بود آزادی مطبوعات ، امکان دسترسی افراد و گروه ها به انتشار مطبوعات را با فوائدی که از آن می رفت تأمین کند . دوم آنکه پیشرفت تکنولوژی مطبوعات امکان دسترسی افراد و گروه ها به انتشار مطبوعات را کاهش داده و به عبارتی توسعه مطبوعات سبب افزایش قدرت یک طبقه شده نه همه طبقات. از سوی دیگر توسعه رسانه های جدید نیاز به نوعی از کنترل اجتماعی بر آنها را به وجود می آورد . به این ترتیب تئوری مسئولیت اجتماعی به پیوند میان استقلال و وظایف اجتماعی رسانه ها پرداخت . در این نظریه اگر چه مالکیت خصوصی رسانه ها کاملاً مشروع شمرده شده ؛ اما پیام آفرینان فقط در قبال خریداران پیام و همچنین سهامداران رسانه ها مسئول نبوده ؛ بلکه رسانه ها در سطح کلان در قبال جامعه نیز مسئولیت دارند . ضمن آنکه باید جایگاهی برای دیدگاه های مختلف باشند .

نظریه مسئولیت اجتماعی در تلاش انطباق سه اصل نسبتاً واگرا است: 1) فرد آزاد است و قدرت انتخاب دارد. 2) رسانه ها نیز آزادند 3) رسانه ها در برابر جامعه مسئولند. اگر چه برای حل این تعارضات راه حل مشخصی وجود ندارد .

این تئوری به دو نوع راه حل اساسی توجه کرده است: 1) توسعه مؤسسات عمومی ؛ اما مستقل برای مدیریت رسانه ها ، توسعه ای که به نوبه خود افق و قدرت سیاسی مفهوم مسئولیت اجتماعی را افزایش دهد .2) رویکرد به تخصص های حرفه ای به منظور دستیابی به استانداردهای بالایی از کارایی و خودگردانی رسانه ها ، در واقع حرفه گرایی آنگونه که توسط تئوری مسئولیت اجتماعی تشویق می شود علاوه بر آنکه تأکیدی است بر حفظ استانداردهای بالای تولید و عرضه پیام ، بر نوعی توازن و بیطرفی نیز توجه دارد.
باید ها و نباید های نظریه مسئولیت اجتماعی را نیز می توان در 10 فصل به شرح ذیل خلاصه نمود:

نقد و بررسی تئوری مسئولیت اجتماعی رسانه ها

بایدها

1. پذیرش مسئولیت های اجتماعی از سوی رسانه ها
2. وابستگی به ارزش هایی چون صداقت ، دقت ، عینیت و بیطرفی در حد استانداردهای بالای حرفه ای
3. متعهد در برابر وظایف اجتماعی ، قبل از تعهد در مقابل مالکان رسانه با خواست گیرندگان پیام
4. کثرت گرا و منعکس کننده گرایشات مختلف اجتماعی و جایگاهی برای طرح نقطه نظرات گوناگون
5. مشروع شمردن دخالت دولت برای پاسداری از اهداف عمومی
6. ایجاد سیستم های قانونی برای فعالیت های رسانه ای و تشکیل سندیکاهای حرفه ای
7. تشکیل گروههای تحقیقاتی برای ارائه گزارشهای مستمر در باره رسانه ها 
8. برقراری سوبسیدهای حمایتی برای رسانه

نباید ها

1. حمله به اقلیت ها
2. تشویق جامعه به بی نظمی ، خشونت و …

تئوری رسانه ها ی شوروی ( مسلکی )

هم ترین مبانی این تئوری که پس از سازماندهی رسانه های شوروی در سال 1917 آغاز شد آن است که بنا به تعریف ، در یک جامعه سوسیالیستی ، طبقه کارگر یا پرولتاریا قدرت را در اختیار دارد و برای حفظ این قدرت لازم است ابزار " تولید " را نیز کنترل کند . بنابراین تمام رسانه ها باید تحت کنترل سازمانهای کارگری و در نهایت کمونیستی باشند و همچنین از آنجا که جامعه سوسیالیستی یک جامعه غیر طبقاتی است – یا مطلوب است که باشد – بنابراین مطبوعات نیز نباید در راستای تعارض سیاسی عمل کنند . علاوه بر آن از مطبوعات انتظار می رود که در شکل دادن جامعه به سوی کمونیسم نقش ایفا کرده و وظایف مشخصی همچون اجتماعی کردن ، کنترل غیررسمی اجتماعی و بسیج اجتماعی را برای تحقق اهداف اجتماعی و اقتصادی مسلک کمونیستی دنبال کنند و سرانجام باید پیش فرض های ذهنی مارکسیسم در باره تاریخ ( خطوط قرمز مسلک کمونیستی ) به صورت یک واقعیت عینی از سوی مطبوعات منعکس شود تا سبب کاهش افق تفاسیر شخصی در این مورد گردد. بدیهی است به تبع تمامی این مبانی ارزش های خبری رسانه های شوروی متفاوت با ارزش های خبری نظام های لیبرال خواهد شد .