شیوه های مطالعه کردن

یادگیری مطالب درسی و دانشگاهی با چند ترفند ساده امکان‌پذیر است. متاسفانه در مدرسه و دانشگاه چیزی راجع به چگونه درس خواندن نمی‌آموزند. یادگیری و مطالعه، رابطه‌ای تنگاتنگ و مستقیم با یکدیگر دارند، تا جایی که می‌توان این دو را لازم و ملزوم یکدیگر دانست. در ادامه با آسمونی باشید تا با روش‌های صحیح مطالعه آشنا شوید تا بتوانید زمان مطالعه را کاهش دهید و میزان یادگیری را افزایش داده و مدت نگهداری مطالب در حافظه را طولانی‌تر نمایید. تا پایان این پست همراه ما باشید و سعی کنید بعضی از نکات را رعایت کنید زیرا کمکی برای یادآوری بهتر مطالب خواهد شد.

برای داشتن مطالعه‌ای فعال و پویا نوشتن نکات مهم در حین خواندن ضروری است تا برای مرور مطالب، دوباره کتاب را نخوانده و در زمانی کوتاه از روی یادداشت‌های خود مطالب را مرور کرد.

یادداشت برداری، بخشی مهم و حساس از مطالعه است که باید به آن توجهی خاص داشت. چون موفقیت شما را تا حدودی زیاد تضمین خواهد کرد و مدت زمان لازم برای یادگیری را کاهش خواهد داد. خواندن بدون یادداشت برداری یک علت مهم فراموشی است.

شش روش مطالعه:

خواندن بدون نوشتن، خط کشیدن زیر نکات مهم، حاشیه نویسی و خلاصه نویسی، کلیدبرداری خلاقیت و طرح شبکه‌ای مغز

خواندن بدون نوشتن

روش نادرست مطالعه است. مطالعه فرآیندی فعال و پویا است و برای نیل به این هدف باید از تمام حواس خود برای درک صحیح مطالب استفاده کرد. باید با چشمان خود مطالب را خواند، باید در زمان مورد نیاز مطالب را بلند بلند ادا کرد و نکات مهم را یادداشت کرد تا هم با مطالب مورد مطالعه درگیر شده و حضوری فعال و همه جانبه در یادگیری داشت و هم در هنگام مورد نیاز ، خصوصا” قبل از امتحان، بتوان از روی نوشته ها مرور کرد و خیلی سریع مطالب مهم را مجددا” به خاطر سپرد.

خط کشیدن زیر نکات مهم

این روش شاید نسبت به روش قبلی بهتر است ولی روش کاملی برای مطالعه نیست چرا که در این روش بعضی از افراد بجای آنکه تمرکز و توجه بروی یادگیری و درک مطالب داشته باشند ذهنشان معطوف به خط کشیدن زیر نکات مهم می گردد. حداقل روش صحیح خط کشیدن زیر نکات مهم به این صورت است که ابتدا مطالب را بخوانند و مفهوم را کاملا درک کنند و سپس زیر نکات مهم خط بکشند نه آنکه در کتاب بدنبال نکات مهم بگردند تا زیر آن را خط بکشند.

حاشیه نویسی

این روش نسبت بدو روش قبلی بهتر است ولی بازهم روشی کامل برای درک عمیق مطالب و خواندن کتب درسی نیست ولی می تواند برای یادگیری مطالبی که از اهمیتی چندان برخوردار نیستند مورد استفاده قرار گیرد.

خلاصه نویسی

در این روش شما مطالب را میخوانید و آنچه را که درک کرده اید بصورت خلاصه بروی دفتری یادداشت می کنید که این روش برای مطالعه مناسب است و از روشهای قبلی بهتر می باشد چرا که در این روش ابتدا مطالب را درک کرده سپس آنها را یادداشت می کنید اما بازهم بهترین روش برای خواندن نیست.

کلید برداری

کلید برداری روشی بسیار مناسب برای خواندن و نوشتن نکات مهم است. در این روش شما بعد از درک مطالب، بصورت کلیدی نکات مهم را یادداشت می کنید و در واقع کلمه کلیدی کوتاهترین، راحتترین، بهترین وپرمعنی ترین کلمه ای است که با دیدن آن، مفهوم جمله تداعی شده و به خاطر آورده می شود.

خلاقیت و طرح شبکه ای مغز

این روش بهترین شیوه برای یادگیری خصوصا” فراگیری مطالب درسی است .در این روش شما مطالب را میخوانید بعد از درک حقیقی آنها نکات مهم را به زبان خودتان و بصورت کلیدی یادداشت می کنید و سپس کلمات کلیدی را بروی طرح شبکه ای مغز می نویسد (در واقع نوشته های خود را به بهترین شکل ممکن سازماندهی می کنید و نکات اصلی و فرعی را مشخص می کنید) تا در دفعات بعد به جای دوباره خوانی کتاب، فقط به طرح شبکه ای مراجعه کرده وبا دیدن کلمات کلیدی نوشته شده بروی طرح شبکه ای مغز ، آنها را خیلی سریع مرور کنید. این روش درصد موفقیت تحصیلی شما را تا حدود بسیار زیادی افزایش میدهد و درس خواندن را بسیار آسان می کند و بازده مطالعه را افزایش میدهد.

شرایط مطالعه

شرایط مطالعه مواردی هستند که با دانستن، بکارگیری و یا فراهم نمودن آنها، می توان مطالعه ای مفیدتر با بازدهی بالاتر داشت و در واقع این شرایط به شما می آموزند که قبل از شروع مطالعه چه اصولی را به کار گیرید، در حین مطالعه چه مواردی را فراهم سازید و چگونه به اهداف مطالعاتی خود برسید و با دانستن آنها می توانید با آگاهی بیشتری درس خواندن را آغاز کنید و مطالعه ای فعالتر داشته باشید:

1- آغاز درست:

برای موفقیت در مطالعه، باید درست آغاز کنید.

2- برنامه ریزی:

یکی از عوامل اصلی موفقیت، داشتن برنامه منظم است.

3- نظم و ترتیب:

اساس هر سازمانی به نظم آن بستگی دارد.

4-حفظ آرامش:

آرامش ضمیر ناخود آگاه را پویا و فعال میکند.

5- استفاده صحیح از وقت:

بنیامین فرانکلین، آیا زندگی را دوست دارید؟ پس وقت را تلف نکنید زیرا زندگی از وقت تشکیل شده است.

6- سلامتی و تندرستی:

عقل سالم در بدن سالم است.

7- تغذیه مناسب:

تغذیه صحیح نقش مهمی در سلامتی دارد.

8- دوری از مشروبات الکلی:

مصرف مشروبات الکلی موجب ضعف حافظه می شود.

9 – ورزش:

ورزش کلید عمر طولانی است.

10-خواب کافی:

خواب فراگیری و حافظه را تقویت می کند.

11 –درک مطلب:

آنچه در حافظه بلند مدت باقی می ماند، یعنی مطالب است.

چند توصیه مهم که باید فراگیران علم از آن مطلع باشند.

1- حداکثر زمانی که افراد می توانند فکر خود را بروی موضوعی متمرکز کنند بیش از 30 دقیقه نیست، یعنی باید سعی شود حدود 30 دقیقه بروی یک مطلب تمرکز نمود و یا مطالعه داشت و حدود 10 الی 15 دقیقه استراحت نمود سپس مجددا” با همین روال شروع به مطالعه کرد.

2- پیش از مطالعه از صرف غذاهای چرب و سنگین خودداری کنید و چند ساعت پس از صرف غذا مطالعه نمائید چون پس از صرف غذای سنگین بیشتر جریان خون متوجه دستگاه گوارش میشود تا به هضم و جذب غذا کمک کند و لذا خونرسانی به مغز کاهش می یابد و از قدرت تفکر و تمرکز کاسته میشود. از مصرف الکل و دارو هم خودداری فرمائید همچنین غذاهای آردی مثل نان و قندی قدرت ادراک و تمرکز را کم می کند نوشابه های گازدارهم همینطور هستند.

3- ذهن آدمی با هوش است اگر یادداشت بردارید خود را راحت از حفظ و بیاد سپاری مطالب می کند و نیز همزمان نمی توانید هم مطلبی را بنویسید و هم گوش دهید. پس در حین مطالعه لطفا” یادداشت برداری ننمائید.

**********************

برای موفقیت در فراگیری درس‌ها سه عامل لازم است:

1. هوش یا استعداد تحصیلی
2. علاقه مندی به درس
3. شیوه های ماهرانه مطالعه

اما در این میان عامل سوم «شیوه های ماهرانه مطالعه» شاید مهمترین عامل موفقیت باشد.

شما ممکن است به روشهایی عادت کرده باشید که برای مطالعه مضر باشند، البته آن عادتها را یک شبه کسب نکرده اید و ناچار در یک شب هم نمی توانید عادتهای مفید را جانشین آنها سازید. ایجاد هر شگرد نیاز به «وقت» و «کوشش مداوم» دارد. در ایجاد عادت تازه با تمام نیرو و اشتیاق اقدام کنید اگر قرار است ساعتی را برای مرور کردن درسی صرف کنید، هیچگونه قول و قراری، که با وقت این کار برخورد داشته باشد، نگذارید. موکول کردن مرور درس به وقت دیگر و صبر کردن تا هفته بعد اشتیاقی را که در حین تصمیم به تشکیل عادت جدید داشته اید فرو می نشاند. هدف از ذکر فنون زیر این است که به شما کمک کند تا مطالعه خود را بهبود بخشید.

تدارکات مطالعه

1- محیط مناسبی برای مطالعه تدارک ببینید: برای این منظور اطاقی را انتخاب کنید که هر روز و در صورت امکان در ساعات معینی از روز در اختیار شما باشد، زیرا استفاده از یک مکان ثابت و محیط آشنای یک اطاق مشخص ، سبب «آمادگی ذهنی» برای تمرکز حواس در حین مطالعه می شود. اطاقی را انتخاب کنید در آن صدای عبور و مرور و سایر صداها موجبات حواس پرتی حداقل باشد و در آن جریان هوای تازه برقرار باشد اطاقی که اکسیژن کافی ندارد، استعداد و کفایت جسمی و روحی را کاهش می دهد. برای اطاق مطالعه نور مناسب در نظر بگیرید، نوری که سبب خستگی سریع چشم شود، مناسب نیست.

2-  میز و صندلی مناسب از لوازم اساسی مطالعه است. بهترین وضعیت برای درس خواندن نشستن پشت میز مطالعه می باشد و بدترین وضعیت حالت درازکش است، چرا که در این وضعیت سریع حالت خواب آلودگی و چرت زدن به فرد دست داده و بازده مطالعه کاهش می یابد. در طرز نشستن روی صندلی باید مراقب بود که خم کردن سر و تن عادت نشود. ارتفاع میز باید چنان باشد که بتوانید به راحتی و بدون قوز کردن، پشت آن بنشینید و در ضمن کف پاهایتان روی زمین باشد وسعت سطح میز باید به اندازه کافی باشد تا بتوان کلیه وسایل و کتابهای مربوط به یک موضوع را در روی آن گستراند. آنچه را که برای مطالعه لازم نیست از روی میز دور کنید اگر قرار است با شخص دیگری در یک اطاق مطالعه کنید، میزها را طوری قرار دهید که به هنگام مطالعه پشتتان به یکدیگر باشد و هنگام بحث باهم مقابل هم بنشینید.

فضای اطراف و دیوارها باید به گونه ای باشد که شما را به مطالعه تشویق کند نه اینکه باعث حواس پرتی و برهم خوردن تمرکز شما شود. عکسها و نوشته های روی دیوارها می تواند بدقت انتخاب شود تا به این هدف برسیم.

اگر فکر می کنید با صدای رادیو ویا ضبط مطالعه را بهتر می فهمید و از خواب آلودگی شما جلوگیری به عمل می آورد بدانید که این فقط تلقینی بی مورد و یک عادت نادرست است. توجه داشته باشید که اگر به بهترین حالتها عادت کنید موفقیت شما بیشتر خواهد شد.

3- حتی الامکان ساعت معینی از روز را برای مطالعه یک درس بخصوص تعیین کنید. عادت اندیشیدن یک موضوع در هر روز و در ساعت معین سبب آمادگی ذهنی در آن ساعت می شود ، و آمادگی ذهنی باعث تمرکز حواس می گردد.

4- سعی کنید در محیطی کاملا آرام به مطالعه مشغول شوید. باید تا حد امکان از تداخل در امر یادگیری بکاهید وقتی رادیو و یا تلوزیون روشن باشد نمی توانید با موفقیت مطالعه کنید. اگر برنامه ای است که حتماً باید ببینید یا بشنوید سعی کنید در آن زمان درس نخوانید چرا که دریک زمان واحد نمی توان به بیش از یک موضوع توجه کرد.

5- بلافاصله بعد از صرف غذای سنگین از مطالعه جدی اجتناب کنید. صرف غذا بخصوص غذاهای سنگین و پرحجم موجب فعالیت بیشتر دستگاه گوارش بدن شده و به همین دلیل حجم خون بیشتر به این قسمت از بدن گسیل خواهد شد و چون میزان حجم خون نیز در بدن محدود است، به همین دلیل است که پس از خوردن غذا احتیاج به استراحت و خواب را در خود احساس میکنید. براین اساس مغز انسان نیز در این مواقع نسبت به اوقات دیگر خون کمتری دریافت می کند و آمادگی کمتری به کار فکری خواهد داشت.

6- به محض حضور در مکان مطالعه، فقط به کار مطالعه بپردازید. برای شروع به کار وسواس به خرج ندهید فورا شروع کنید هر فکر مزاحمی که به مغزتان رسید با قاطعیت آن را دور کرده و اجازه ندهید تا پایان ساعت مطالعه باز گردد. به خود بقبولانید که آدم با اراده ای هستید، اول مطالعه مهم است.

7- وقت را باید غنیمت شمرد. حداکثر استفاده را از وقت کنید برای این منظور باید هر شاگردی به نظم و ترتیب عادت کند و برای مطالعه به طور روزانه یا هفتگی برنامه مرتبی داشته باشد یکی از عاقلانه ترین و در عین حال مشکل ترین قوانین مطالعه، طراحی برنامه منظم و بکارگرفتن آن است. مشکل بودن این کار از این نظر است که علاوه بر وسوسه ها و مزاحمت های گوناگون اغلب وقفه ها و فاصله های ناخواسته نیز ایجاد می گردد با وجود این، اگر واقعا علاقه به خوب تحصیل کردن و مطالعه درست دارید با 
برنامه ریزی مطالعه کنید.

8- ضمن مطالعه «یادداشت» بردارید. و برای یادداشت برداشتن طرحی داشته باشید. اندیشه ها و مفاهیم را براساس اهمیت آنها مرتب کنید مفاهیم اصلی را ابتدا بیاورید و سپس جزئیات مربوط به آن را جلوی آن یادداشت کنید. مختصر و مفید، یعنی تنها نکات اصلی را بنویسید.

9- به اندازه کافی وقت صرف مطالعه کنید. قاعده کلی این است که در قبال هر یک ساعت درس کلاسی دو ساعت مطالعه و حل تمرین لازم است. مثلاً اگر درسی مستلزم سه ساعت حضور در کلاس است باید لااقل هفته ای شش ساعت نیز صرف مطالعه آن درس شود.

10- سعی کنید یک پیش آگاهی در مورد دروس داشته باشید و خلاصه وار به صورت کلی و اجمالی یک روخوانی از مبحث جدید را داشته باشید و به فصلهایی که قرار است تدریس شود یک نظر اجمالی داشته و اطلاعات جزئی را بدست آورید. این راه باعث می شود مطلبی که در کلاس درس بیان می گردد در ذهن شما معنی و مفهوم بیشتری یابد.

11- پیشنهاد می شود برای مطالعه دروس حفظی از روش «بررسی و زمینه یابی» استفاده کنید که شامل مراحل زیر است :

بررسی: به عنوانهای یک فصل برای دستیابی به نکات اصلی نگاه کنید و اگر خلاصه نهایی وجود دارد آن را بخوانید.

سؤال: نخستین عنوانها را به صورت سؤال در آورید سعی کنید درسی را که مطالعه می کنید با دید چگونگی «طرح سؤال» از آن مطالعه کنید.

خواندن: برای جواب دادن به سؤال مطالب لازم را مطالعه کنید.

از برخوانی: به مطالب نگاه کنید و به سؤال پاسخ دهید بهتر است عبارات کلیدی را یاد داشت کنید.

12- مطالب حفظی را پیش خود تکرار کنید. این تکرار و از برخوانی نشان می دهد که در کجا احتیاج بیشتری به مطالعه هست د رهنگام از بر گفتن واژه های کتاب طوطی وار تکرار نکنید، ابتدا مطالب را بفهمید زیرا اگر مطالب را فهمیده باشید به راحتی میتوانید با جملات خود مقصود را بیان کنید. اگر دیدید هنگام شرح دادن مطالب نمی توانید از عبارات کتاب یا مثال هایی که معلم زده است خارج شوید معلوم می شود که آن موضوع را خوب نفهمیده اید و باید وقت بیشتری صرف مطالعه آن کنید.

13- عادت کنید هر مطلبی را با حضور ذهن و تمرکز فرا گیرید. تمرکز به قدری مهم است که بدون تقویت آن مطالعه شما کاملاً بیهوده و بی نتیجه خواهد بود بنابراین آن را سر سری نگرید و سعی کنید حتما آن را در خود ایجاد کنید و قوت بخشید. اما این که در زمان مطالعه مدام در این فکر باشید که تمرکز خود را از دست ندهید بیشتر سبب سردرگم شدن خواهد شد . وجود یک وضعیت جسمی و روانی مناسب نیز برای این امر بسیار ضروری است. روشن است اگر شما خواب آلوده باشیدو یا از لحاظ روانی در وضعیت نامناسب بسر برید قادر نخواهید بود که در هنگام مطالعه تمرکز داشته باشید.

14- در هنگام مطالعه زیر کلمات کلیدی و مهم خط بکشید و جملات مهم را با علامت (P) در حاشیه صفحه در کنار مطلب، مشخص کنید خط کشی و علامت گذاری تمامی مطلب مورد مطالعه به آن اهمیت یکسانی می بخشد و نه تنها باعث یادگیری بیشتر نمی شود بلکه تمرکز حواس را نیز به هم می زند.

15- صفحات درس را جلوی چشم خود تجسم کنید. این واقعیت به خوبی ثابت شده است که اگر صفحه یا صفحاتی از کتاب یا جزوه ای را چندین با بخوانیم نه تنها با موضوع آشنا می شویم، بلکه کلمات چاپ شده درکتاب را هم می بینیم به عبارتی در جلوی چشم مجسم می کنیم این عادت را در خود پرورش دهید خصوصا در مورد منحنی ها، اشکال، تصاویر و یا هر نوع شکلی که به عنوان کمک در درک و فهم بهتر مطلب از آنها استفاده شده است بنابراین سعی کنید با ذهنی هوشیار، دلیل های مربوط به موضوع را بفهمید و صفحات درسی مربوط به آن را نیز در جلوی چشم خود تجسم کنید.

16- تحقیقات نشان می دهد حافظه ما 10% از چیزی که می خوانیم 20% از چیزی که می شنویم 30% از چیزی که می بینیم 50% از چیزی که می بینیم و می شنویم 80% از چیزی که می گوئیم 90% از چیزی که همزمان می گوئیم و انجام می دهیم و ثبت می کند. به همین خاطر است که وقتی تمرینی را خود انجام می دهیم (حل می کنیم) و یا آزمایش را عملاً انجام می دهیم بهتر به ذهنمان سپرده می شود و دیر تر فراموش می کنیم. این امر در دروسی مانند ریاضی و فیزیک اهمیت ویژه ای می یابد. برای این منظور لازم است در این درس ها پس از مطالعه و تکرار مطالب خواندنی اولیه به مرور مثالهای حل شده معلم بپردازیم بعد خودمان آنها را حل کنیم و به حل مسائل مشابه که دارای جواب است بپردازیم و درستی جواب خود را بررسی کنیم پس از اطمینان یافتن در مورد کسب مهارت لازم د رآن مبحث به حل تست در زمان کوتاه بپردازیم.

17- اگر در یادگیری مطالب درسی با مشکل روبرو هستیم بایدبه دنبال علت آن بگردیم و بعد از شناسایی آن در جهت رفع آن اقدام لازم را انجام دهیم علت های عمده ضعف در یادگیری را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:

نداشتن هدف در یادگیری: نداشتن هدف مشخص و روشن و قابل دسترسی، علاقه و میل به یادگیری را در شخص از بین می برد

فقدان انگیزه کافی: فرآیند یادگیری به انگیزه میل و رغبت کافی برای مطالعه دروس نیازمند است فقدان انگیزه کافی به هر دلیل  یک مانع جدی برای یادگیری می باشد.

عدم توجه و دقت کافی: بسیاری از کارشناسان تعلیم و تربیت، بی توجهی و بی دقتی را مهمترین علت یاد نگرفتن می دانند و به طور کلی هرچه بیشتر به چیزی توجه کنیم بهتر آن را درک می کنیم. بی توجهی یادگیرنده گاهی مربوط به عوامل درونی ( اضطراب، خستگی، گرسنگی، درد، نگرانی، افسردگی، تخیلات و .... است) و در بعضی مواقع هم مربوط به عوامل برونی (رویدادهای محیط مطالعه در هنگام مطالعه در خانه و مدرسه ، صدای تلوزیون و ......) می باشد.

نداشتن معلومات پایه برای یادگیری: این امر بخصوص در مرور دروس ریاضی، فیزیک، شیمی، و علوم حائز اهمیت است. دانش آموزی که معلومات اولیه و پیش نیاز را نمی داند، بالتبع نمی تواند مطالب پیچیده تر که بر اساس آن معلومات پایه و اولیه است درک کند.

وجود مشکلات عاطفی و هیجانی : دانش آموزی که اعتماد به نفس ندارد و می ترسد که مورد تمسخر همسالانش قرار گیرد و آرامش و شرایط مناسب عاطفی را برای یادگرفتن ندارد، ترس از شکست، نداشتن اعتماد به نفس، ترس از تمسخر یا مورد تنبیه قرار گرفتن و اضطراب شدید از جمله مهمترین عوامل مؤثر در عقب ماندگی تحصیلی دانش آموزان است.

18- در هنگام مطالعه و پس از آن به کار خود و نتیجه آن امیدوار باشید : و سعی کنید روحیه خود را در بالاترین حدممکن و همیشه شارژ نگهدارید. از پیشرفت مطالعه خود لذت ببرید و انرژی مثبت ایجاد شده را در خود تقویت کنید. به کمبودها و کاستی ها حساس باشید و سعی کنید آنها را در اسرع وقت از بین ببرید.