چراغ فيلمسازى ، نگاهى به فيلم چراغ خورشيدى

پنجشنبه ٧ دى ١٤٠٢
چكاوك شيرازى

چراغ خورشيدى فيلمي است كوتاه به كارگرداني ايدا پناهنده.
اگر تصمیم دارید فیلمی کوتاه بسازید حتما این فیلم را چند بار ببینید و هر بار به زوایای مختلف فیلمسازی که بسیار هنرمندانه در آن قرار گرفته اند بیندیشید. چراغ خورشیدی یک ورک شاپ کامل برای علاقه مندان به ساختن فیلم کوتاه است.
قبلا هم گفتم باز هم به دلیل اهمیت موضوع تکرار می کنم که هر کس در ساختن فیلم کوتاه موفق عمل کند فیلم های بلند. سینمایی خوبی هم خواهد ساخت.
آیدا پناهنده شاید از نظر مخاطبان عام چندان شناخته شده نباشد اما مخاطب خاص او را به خوبی می شناسد و می داند که کارگردانی کاربلد و سطح بالاست که در حد و اندازه های پیشکسوتانی مانند بانو رخشان بنی اعتماد ظاهر شده است.
او فارغ التحصیل رشته ی فیلم برداری است.‌ اصلا همین انتخاب رشته نشان می دهد تا چه حد دیدگاه متفاوتی دارد. فیلم برداری رشته ای مردانه است که جایی برای زنان ندارد. هر چند که اخیرا به اندازه ی انگشتان یک دست به تعداد فیلم برداران زن اضافه شده است، اما انتخاب این رشته در دهه ی هفتاد نشان از یک سر پر شور دارد. اگر نگاهی به کارنامه ی درخشان و پر از جایزه و افتخار او بیندازید خواهید دید که سامان به آن سر شوریده بازنگشته و با همه ی شور و علاقه اش در راهی که انتخاب کرده، تاخته است و در هر گامی که برداشته موفق هم بوده.

پناهنده نه تنها در عرصه ی نمایش بلکه در ادبیات هم قلم درخشانی دارد.‌ سال ها قبل، خیلی قبل، زمانی که مجله ی وزین فیلم آبونه ی هر ماهم بود، طبق روال هر سال نزدیک عید، کارگردانان مختلف و زیادی برای مجله چند خطی می نوشتند و این به نوعی عیدی خواننده ها محسوب می شد، کاملا به خاطر دارم که ابتدا به سراغ معروف ها رفتم و در آخر مطلب آیدا پناهنده را خواندم که با وجود گمنامی اش در آن سال ها، شیفته ی قلمش شدم و شاید کلمات را درست به خاطر نیاورم اما مزه ی دلچسبش هنوز در ذهنم مانده. قرار بود هر کدام راجع به عید و سینما و خاطره و از این قبیل بنویسند. پناهنده خاطره ای را با بیانی زنانه و به شدت تصویری روایت کرده بود، طوری تصاویر روشن بودند که هنوز بعد این سالها، تصویر پنجره ای که آب باران از آن به داخل خانه آمده و هر چه خاک و گل بوده را همراه آورده و آشپزخانه ای ساخته، به هم ریخته و کثیف، در ذهنم دارم.
تا این که « ناهید » اکران شد و بسیار طبیعی است که به تماشای فیلم رفتم و باز هم شگفت زده شدم.
همه ی این ها برای معرفی و بررسی آثار پناهنده کافی نیست، تنها عرض ارادتی بود و بس.
اما چراغ خورشیدی تاییدی دوباره بر هوش و ذکاوت این بانوی بزرگوار است. یک فیلم کوتاه کامل، اشلی از یک فیلم سینمایی. سینمایی که در زمینه ی ساخت فیلم تنها مدعی است و بس.
همان ابتدای فیلم با دو سه خط دیالوگ کوتاه چنان حس کنجکاوی عمیقی در ذهن مخاطب ایجاد می کند که گاهی وسوسه می شود فیلم را به جلو براند و زودتر جواب سوالش را بگیرد.

اما باید صبر کند. زیرا تنها جواب این سوال، هدف کارگردان نیست بلکه قرار است موضوع مهمتری را عنوان کند.
زن سر قبری می نشیند مدام به بهانه های مختلف وقت کشی می کند.‌ واکنش مرد کاملا طبیعی و دوستانه است. بنابراین ذهن مخاطب جواب های متفاوتی را برای این سوال، که چه کسی درون قبر خوابیده؟ کنار هم می چیند.
فیلم گام به گام جلو می رود و در هر قدم زمینه ای برای قدم بعدی می سازد که آن را توجیه می کند.
زن ،عاشقانه به قبر می رسد، دلش شور می زند که مبادا شرایط آن خوب نباشد، همسرش را وامی دارد همه چیز را مرتب کند. تا این که چراغ خورشیدی بالای قبر توجهش را جلب می کند و می خواهد خیالش از روشن شدن و سالم بودن آن راحت شود.
و چه تصاویری درجه یکی برای این فیلم برداشتن شده، فضای دلگیر و در عین حال جذاب قبرستان با درختان کهن، نزدیک غروب.
چراغ های خورشیدی مانند ستارگان روی زمین، تک تک روشن می شوند و فضا را رمانتیک تر از پیش می کنند.

فضای رمانتیکی که اتفاقا برای زوجی‌که دیده می شوند ساخته نشده، بلکه برای زن و شوهر مرحومش به وجود آمده است.
زنی که به بهانه های واهی برای خودش و همسر سابقش وقت می خرد و روح مردی که تنها دستاویزش برای نگه داشتن همسرش در آن فضا، جلوگیری از روشن شدن چراغ بالای سرش است بلکه زن نگران به این بهانه، بیشتر بماند. عشق همان چیزی است که کارگردان قصد روایتش را دارد اما با ایجاد یک پرسش بیننده را تا اینجا کشانده است.
یک سانتیمانتال درجه یک که هر عاشقانه ای را که تا به حال دیده اید کمرنگ می کند.
این فیلم ساخته شد تا نشان دهد افرادی هستند که فیلم کوتاه ساختن را بلدند، لطفاً از آن ها الگو بردارید.