- آسمونی
- مجله اینترنتی
- وبگردی
- پنج نکته برای ضبط حرفهای صدای گیتار بیس

پنج نکته برای ضبط حرفهای صدای گیتار بیس
ضبط صحیح بیسلاین و افزودن آن به موسیقی، میتواند اتفاقی بسیار لذتبخش باشد و بلافاصله، شکلی نهاییتر و زیباتر به آهنگ شما ببخشد. اما در مقابل نیز حسی بدتر از این وجود ندارد که متوجه شوید نوازندگی بینقصتان به دلیل یک مشکل فنی در ضبط، هدر رفته است و نتیجه نهایی ضبط آن، کیفیت مناسبی ندارد.
با رعایت چند نکته نسبتاً ساده میتوانید مطمئن باشید که هیچگاه دچار حالت دوم نمیشوید و همواره بیسلاینهای پروژه صوتی خود را با کیفیتی بالا ضبط خواهید کرد.
در این مطلب، قصد داریم پنج نکته را با شما به اشتراک بگذاریم که با توجه به آنها، میتوانید بیسلاینهای موسیقی خود را به شکلی حرفهای ضبط کنید.
۱- از گیتار بیسی استفاده کنید که برای سبک موسیقیتان مناسب است
برای این که بیسلاینهایی باکیفیت ضبط کنید، نیاز به تجهیزاتی گرانقیمت ندارید؛ اما نوع گیتار بیسی که برای ضبط استفاده میکنید، مسلماً تأثیری بسیار بر روی ماهیت صوتی بیسلاین ضبطشده دارد. بنابراین، بهتر است که گیتار بیس مورد نظر شما برای ضبط، از تن یا ماهیت صوتی متناسب با سبک موسیقیتان برخوردار باشد.
پس با توجه به این امر، آیا نیاز است که یک گیتار بیس جدید خریداری کنیم؟ البته که نه! اما این که بدانید گیتار بیس مورد استفادهتان چه قابلیتهایی دارد و با عملکرد آن آشنایی کامل داشته باشید، نقشی اساسی در نتیجه ضبط خواهد داشت. اگر فکر میکنید گیتار بیسی که در اختیار دارید نمیتواند تنی که به دنبال آن هستید را تولید کند، میتوانید یک گیتار بیس مناسب اجاره کنید یا حتی اگر یک دوست نوازنده دارید، ساز او را قرض بگیرید.
اگر نگاهی به فهرست محبوبترین گیتارهای بیس در فروشگاههای معتبر ساز همچون گیتار ایران بیندازید، متوجه میشوید که هر یک از آنها، تنی منحصربهفرد ارائه میکنند که برای سبکی مشخص از موسیقی مناسب است. برای مثال، برخی از گیتارهای بیس صدایی بسیار تمیز و گرم دارند که میتواند برای بازهای وسیعتر از سبکهای موسیقی مناسب باشد و برخی دیگر از آنها نیز صدایی بسیار شفاف تولید میکنند که بیشتر برای سبکهای مدرنتر همچون راک و متال مناسب است. گیتارهای بیس آکوستیک و فرتلس (fretless) نیز بهندرت در بازار وجود دارند که میتوان با آنها نیز به شکلی خلاقانه نوازندگی کرد و جلوهای جالب به موسیقی بخشید.
استفاده از یک ساز متناسب با سبک موسیقی که قصد ساخت آن را دارید، میتواند تأثیری بسیار مثبت بر روی کیفیت نهایی اثر شما داشته باشد. همینطور استفاده از یک بیس نامناسب نیز میتواند اثر ارزشمند شما را بهکلی نابود کند!
۲- پیش از شروع ضبط، مشکلات تجهیزات خود را برطرف کنید
پس از این که دکمه ضبط را بفشارید و شروع به ضبط موسیقی کنید، تمامی ایرادات جزئی و حلنشده تجهیزاتتان، وارد سیگنال ضبطشده خواهند شد و بهوضوح شنیده میشوند. این مشکلات در پروسه میکس موسیقی، به شکلی واضحتر و تقویتشده نیز به گوش میرسند و مطمئناً برای شما آزاردهنده خواهند شد و همچنین کیفیت نهایی کار را نیز تحتالشعاع قرار میدهند.
برطرفسازی مشکلاتی همچون نویزهای وزوز یا تیکگونه در میکس بسیار دشوار و بعضاً غیرممکن است؛ به همین دلیل بهتر است که این گونه نویزها را پیش از شروع پروسه ضبط از بین ببرید. پیشنهاد میکنیم قبل از آغاز ضبط، از این که تمامی تجهیزاتتان تنظیماتی صحیح دارند و در حال کار در بهینهترین حالت خود هستند، اطمینان حاصل کنید.
یکی از نکاتی که باید پیش از ضبط بیسلاین به آن توجه کنید، ستاپ گیتار بیس است. گیتار بیس پیش از ضبط باید بهگونهای تنظیم شود که کمترین گز یا فرت باز را در تمامی سیمهای خود داشته باشد؛ پس حتماً قبل از هر چیز، از اینتونیشن و کوک صحیح ساز خود اطمینان حاصل کنید و سلامت تمامی اجزای الکترونیکی آن را نیز مورد بررسی قرار دهید. همچنین اطمینان حاصل کنید که امپلیفایر و پدالهای مورد استفادهتان نیز عملکردی کاملاً صحیح دارند و نویزهایی ناخواسته را وارد سیگنال در حال ضبط نمیکنند. افزون بر این موارد، اگر سیم گیتار بیس شما کهنه شده است و صدای مطلوبی تولید نمیکند، بهتر است آن را با یک ست سیم نو تعویض کنید.
همچنین توجه داشته باشید که اتصال میان تمامی تجهیزات ضبط شما باید با استفاده از کابلهایی سالم و باکیفیت انجام گرفته باشد؛ زیرا حتی یک لحیمکاری کهنه یا نادرست در سرجک یکی از کابلها، میتواند باعث بروز نویزی ناخوشایند در سیگنال ضبطشده شود و تشخیص سرچشمه این نویز نیز کاری زمانبر است. شما میتوانید کابلهایی باکیفیت را با قیمت مناسب از فروشگاههای معتبر تجهیزات موسیقی همچون گیتارایران خریداری کنید. اگر یک کابل باکیفیت در اختیار دارید که دچار مشکلی جزئی شده است نیز میتوانید بدون صرف هیچ هزینهای، آن را بهآسانی تعمیر کنید.
مشکلات مدار اتصال به زمین در سیمکشی تجهیزات و استودیوی شما نیز میتواند منجر به نویز در سیگنال ضبطشده شود و کیفیت آن را تحتالشعاع قرار دهد. اما این مشکل نیز راهحلهایی بسیار آسان دارد که در آینده آنها را به شما آموزش میدهیم.
۳- از یک DI Box یا یک پدال پریامپ استفاده کنید
یک DI Box یا ورودی اینسترومنت کارت صدا، وظیفه دارد که سیگنال نامتوازن و دارای امپدانس بالای خروجی از ساز را به یک سیگنال متوازن با امپدانس پایین، همچون سیگنال خروجی یک میکروفون تبدیل کند. این وسیله علاوه بر مزایای بیشمار خود، راهی مناسب برای ضبط صدای گیتار بیس با کابلهایی با طول بسیار زیاد است؛ زیرا از بروز نویز و مشکلاتی همچون تأخیر صوتی در این نوع از اتصالات جلوگیری میکند.
همچنین، یک پدال پریامپ یا DI Box باکیفیت، امکان تقسیم سیگنال ورودی به دو خروجی مختلف، یکی با امپدانس بالا و دیگری با امپدانس پایین را نیز به شما میدهد.
شما میتوانید طبق شکل زیر از این وسیلهها در ضبط صدای گیتار بیس خود استفاده کنید:

با اتصال خروجی دارای امپدانس پایین (مسیر سبزرنگ در تصویر) به ورودی میکروفون در کارت صدا، سیگنال گیتار بیس خود را به شکل کاملاً خام و بدون افکت ضبط خواهید کرد. این سیگنال خام را میتوان با استفاده از پلاگینها و نرمافزارهای شبیهساز امپ و افکت، پردازش کرد و نتایجی بسیار خوب را از آن دریافت کرد.
خروجی دارای امپدانس بالا (مسیر قرمزرنگ در تصویر) در این وسیلهها را نیز میتوان همانند یک خروجی عادی در ساز، به تجهیزات سختافزاری همچون امپلیفایر و پدال متصل کرد. شما میتوانید این خروجی را به یک پدالبورد و سپس آن را به یک امپلیفایر گیتار بیس متصل کنید و صدای حاصله از آن را نیز به وسیله یک میکروفون که به کارت صدا متصل است، ضبط کنید. مزیت این روش ضبط این است که برای طراحی تن در آن، میتوانید به شکلی سختافزاری و با استفاده از کنترلهای موجود در امپ و پدالهای خود عمل کنید؛ در حالی که در روش اول، باید برای طراحی تن به جایگزینهای نرمافزاری این موارد تکیه کنید.
استفاده از هر دو خروجی DI Box بهطور همزمان، سیگنال خام و سیگنال دارای افکت را بهصورت همزمان در اختیارتان قرار میدهد و میتوانید با استفاده از آنها بهصورت ترکیبی، به نتایج صوتی بسیار خوبی دست پیدا کنید. شما میتوانید سیگنال ضبطشده از امپ را با سیگنال خام خروجی از DI Box ترکیب کنید و از ولوم سیگنال ضبطشده از امپ نیز همانند یک ناب میکس برای افکتهای خود استفاده کنید.
۴- از میکروفون و روش میکروفونگذاری مناسب استفاده کنید
نوع میکروفونی که برای ضبط صدای گیتار بیس مورد استفاده قرار میدهید، اهمیت بسیاری در کیفیت و ماهیت صدای ضبطشده از آن دارد. پیشنهاد ما، استفاده از میکروفونهایی با فناوری داینامیک همچون میکروفون مشهور Shure SM57 است. این دسته از میکروفونها خصوصاً SM57، بهگونهای طراحی شدهاند که میتوانند اصواتی با شدت بسیار بالا را بدون مشکل ضبط کنند و به همین دلیل، میتوان از آنها برای ضبط صدای سازهایی همچون گیتار بیس و گیتار الکتریک یا صداهای کوبشی و شدید همچون صدای اسنر درام استفاده کرد.
میکروفونهای داینامیک معمولاً صدا را به شکلی غنی و کامل ضبط میکنند که برای ضبط صدای سازهایی همچون بیس نیز بسیار مناسب است. البته بسیاری از این میکروفونها نمیتوانند ظرافتهای صوتی موجود در فرکانسهای بالا را بهخوبی میکروفونهای کاندنسر ضبط کنند، اما این امر در ضبط صدای سازی همچون گیتار بیس اهمیتی ندارد؛ زیرا داده موجود در فرکانسهای بالا در سیگنال ضبطشده از این ساز به هر حال معمولاً در پروسه میکس از آن حذف میشود.
پیشنهاد میکنیم در پروسه میکروفونگذاری، موقعیتهای مختلف هممحور (on-axis) و غیر هممحور (off-axis) را امتحان کنید. طبق تصویر زیر، زمانی که میکروفون کاملاً در محور ارتعاش اسپیکر امپ (خط قرمز) قرار گیرد، یعنی بهصورت هممحور با آن نصب شده است و زمانی که به هر شکلی از آن فاصله داشته باشد، به معنای قرار گرفتن غیرهممحور با آن است. در نظر داشته باشید که برخی از امپهای گیتار بیس، به بیش از یک اسپیکر مجهز هستند و برای ضبط صدای آنها، باید از موقعیت اسپیکرهای آنها اطمینان حاصل کنید و میکروفون را تنها در جلوی یکی از آنها قرار دهید.

قراردهی میکروفون در محور درایور یک امپ، باعث ضبط صدا به طبیعیترین شکل ممکن، با بیشترین شدت تربل میشود؛ اما هرچه میکروفون را از محور اسپیکر امپ دور کنید، صدایی رنگشدهتر با تربلی کمتر حاصل میشود. در واقع شما میتوانید با میکروفونگذاری off-axis، صدای گیتار بیس خود را به شکلی گرمتر و ملایمتر ضبط کنید.
هر چه میکروفون را به توری اسپیکر امپلیفایر نزدیکتر قرار دهید، صدایی مستقیمتر و شفافتر را از آن ضبط میکنید. همچنین قراردهی میکروفون با فاصلهای کم از اسپیکر امپ، باعث دفع اصوات موجود در محیط از سیگنال و ضبط تمیزتر صدای گیتار میشود. این امر خصوصاً در اتاقهایی که شرایط آکوستیک چندان بهینهای ندارند، مشهودتر خواهد بود. هرچند که اگر استودیویتان دچار چنین شرایطی است، پیشنهاد میکنیم حتماً آن را از لحاظ آکوستیک بهینهسازی کنید.
دورتر کردن میکروفون از اسپیکر امپ، باعث تولید صدایی گرمتر میشود. همچنین اگر میخواهید صدا و پژواکهای اتاقی که در حال نوازندگی در آن هستید را نیز همراه با صدای امپ ضبط کنید، باید میکروفون را با فاصلهای قابل توجه از امپ قرار دهید. بهعلاوه، برای ضبط با کیفیتی بالاتر، میتوانید یک میکروفون دیگر را نیز علاوه بر میکروفون اصلی، با فاصلهای زیاد از امپ در اتاق قرار دهید تا صدای اتاق را نیز بهصورت جداگانه ضبط کنید و آن را با سیگنال اصلی ترکیب کنید.
یافتن موقعیت بهینه میکروفون برای ضبط صدای گیتار بیس، کاری بسیار آسان است و تنها نیاز به چند دقیقه زمان دارد. نخست، میکروفون را در فاصلهای 50 الی 100 سانتیمتری و بهصورت هممحور با بلندگوی امپ قرار دهید؛ سپس با استفاده از یک هدفون و نواختن همزمان بیس، صدای حاصله از میکروفونگذاری خود را پایش کنید. به همین ترتیب، موقعیتهای مختلف را مورد بررسی قرار دهید و در نهایت، بهینهترین موقعیت را انتخاب کنید.
۵- از کمپرسور و EQ استفاده کنید
چه قصد داشته باشید افکتهای خود را درون کامپیوتر به صدای گیتار بیس خود بیفزایید و چه با استفاده از پدالهای سختافزاری، احتمالاً دو افکت اصلی شما، ایکولایزر (EQ) و کمپرسور خواهند بود.
وظیفه کمپرسور، کاهش بازه پویایی (تغییرات شدت صدا) سیگنالهای صوتی است و میتوان با استفاده از آن، شدت صدای ضبطشده از گیتار بیس را به شکل یکپارچه کنترل کرد. اگر قصد دارید صدایی از گیتار بیس که داینامیک رنج وسیعی دارد را کنترل کنید، باید کمپرسور را با زمان اتک و ریلیز سریع، یعنی بهترتیب کمتر از 10 میلیثانیه و 30 میلیثانیه به کار بگیرید. این نوع از فشردهسازی سیگنال یا کمپرشن که به کمپرشن کوتاه یا transient مشهور است، صدایی نرم و زیبا را برای گیتار بیس رقم میزند.
اما اگر قرار است یک نوازندگی بیس با تکنیک اسلپ را ضبط کنید و میخواهید سیگنال ضبطشده ماهیتی زنده و کوبنده داشته باشد، بهتر است زمان اتک کمپرسور خود را افزایش دهید تا پویایی لاین نواختهشده حفظ شود.
برای این که درک بهتری از استفاده از کمپرسور داشته باشید، میتوانید به ویدیوهای آموزشی موجود در اینترنت، همچون سری ویدیوهای آموزش تولید موسیقی در وبسایت گیتارایران رجوع کنید.
استفاده از یک ایکولایزر (EQ) مناسب به شما امکان طراحی تن به شکلی دقیق و کم و زیاد کردن شدت صدا در بازههایی خاص از طیف فرکانس صوتی را میدهد. زمانی که در حال میکس صدای ساز خود هستید، سعی کنید تا آن را در کنار دیگر اجزای موسیقی فرض کنید و بر این اساس در مورد آن تصمیم بگیرید. برای مثال، تربل زیاد در یک بیسلاین، ممکن است صدای بیس شما را در حالتی که بهتنهایی پخش میشود، زیباتر کند؛ اما همین داده موجود در محدوده فرکانسی تربل در صورتی که همراه با اجزای دیگر موسیقی همچون وکال پخش شود، میتواند با آنها تلاقی کند و مشکلات صوتی واضحی را به وجود بیاورد.
اگر گیتار بیس بخشی غیر اساسی از موسیقی شما به شمار میرود، پیشنهاد میکنیم محدوده فرکانسی 5 کیلوهرتز در لاین ضبطشده از آن را کمی کاهش دهید تا سایر اجزای موسیقی در این محدوده درخشش و حضور بیشتری داشته باشند. اما در مقابل اگر بیسلاین نقشی اساسی را در موسیقی شما ایفا میکند، بهتر است که محدوده فرکانسی تربل را افزایش دهید تا به شکلی برجستهتر آن را به گوش مخاطبین خود برسانید. اما در نهایت، هر اثر موسیقی از دیگری متفاوت است و دستورهایی کلی در هیچیک از آنها صدق نمیکند؛ بنابراین، پیشنهاد میکنیم حالتهای مختلف EQ را در میکس بیسلاین مورد آزمایش قرار دهید تا در نهایت، به نتیجه دلخواه برسید.
یکی از برترین پدالهای EQ گیتار بیس موجود در بازار، Boss GEB-7 Bass Equalizer است که امکان کنترل هفت باند فرکانسی مختلف با بازه 15 دسیبل را به شکل گرافیکی به نوازندگان میدهد.
سخن آخر
پیشنهاد میکنیم پیش از این که از نکات ذکرشده در این مطلب در شرایطی حقیقی استفاده کنید، آنها را بهخوبی تمرین کنید و از انجام صحیح آنها اطمینان حاصل کنید. ضبط صدای گیتار بیس به شکل کاملاً بهینه، کاری نیازمند آزمونوخطاست و بهترین راه برای یادگیری آن، اشتباه کردن و تجربه حقیقی حل هر یک از این اشتباهات است. پیشنهاد میکنیم صبورانه تکنیکها و نکات ذکرشده در این مطلب را دنبال کنید تا در زمانی نهچندان طولانی، بتوانید به شکلی کاملاً حرفهای به ضبط صدای گیتار بیس در موسیقی خود بپردازید.