راهنمای مختصر و مفید ژانرهای سینمایی

گونه یا ژانر نوعی تقسیم بندی سینمایی است.

یکشنبه اول مهر ۱۴۰۳
نویسنده: سید حسام فروزان

راهنمای مختصر و مفید ژانرهای سینمایی

برای آشنایی بیشتر با سینما به عنوان یک تماشاگر حرفه ای یا کسی که می خواهد درباره فیلمها بنویسد آشنایی با ژانرها یا گونه های سینمایی ضروری است. در این مطلب قصد داریم بطور خلاصه اصلی‌ترین ژانرها و زیرژانرهای مهم را بطور مختصر و مفید توضیح دهیم.

1- . درام: فیلم‌های درام بر روی داستان، شخصیت‌ها و بررسی مسائل اجتماعی و انسانی متمرکز هستند. از مثال‌های معروف آن می‌توان به فیلم‌های "شکسپیر عاشق" و "پدرخوانده" اشاره کرد.

2- اکشن (هیجانی): این ژانر بر روی صحنه‌های پرتحرک و پرهیجان متمرکز است. فیلم‌های اکشن معمولاً شامل تعقیب و گریز، نبردهای فیزیکی و صحنه‌های پرماجرا هستند. از نمونه‌های آن می‌توان به "ماتریکس"، "جان ویک" و "ماموریت غیرممکن" اشاره کرد.

3- کمدی: فیلم‌های کمدی سعی دارند با استفاده از طنز و شوخی‌های کلامی و بصری، مخاطب را سرگرم کنند و به خنده وادارند. از مشهورترین فیلم‌های کمدی در سینمای جهان می توان به «آپارتمان» «پول را بردار و فرار کن» و یا «خماری» اشاره کرد. در سینمای ایران نیز نمونه های شاخصی مانند «اجاره نشین ها» و یا «ای ایران» وجود دارد.

4- علمی-تخیلی: این ژانر به موضوعات علمی، تکنولوژی و رویدادهای خارق‌العاده در آینده می‌پردازد. در این فیلمها با موجودات فضایی یا بیگانگان ناشناخته و فناوریهای عجیب و غریب روبرو می شویم. فیلم‌های "جنگ ستارگان"، "ماتریکس" و "آواتار" از نمونه‌های معروف این ژانر هستند.

5- ژانر وحشت یا ترسناک: فیلم‌های سینمای وحشت سعی دارند با استفاده از عناصر ترسناک، مخاطب را دچار ترس و اضطراب کنند. معمولاً شامل عناصر ماوراء طبیعی یا شخصیت‌های تهدیدکننده هستند. فیلمهایی مانند «جیغ» «حلقه» و "آنابل" از نمونه‌های این ژانر هستند. سینمای ایران خیلی تجربیات موفقی در این ژانر نداشته است. برای همین نمی توانیم مثالهای زیادی از فیلمهای ایرانی پیدا کنیم. شاید فیلمهای «شب بیست و نهم» و یا «خوابگاه دختران» مثالهای خوبی باشند.

6- عاشقانه یا رومانتیک : فیلم‌های عاشقانه به روابط احساسی و عاشقانه بین شخصیت‌ها می‌پردازند و معمولاً شامل داستان‌های دلنشین و عاطفی هستند. کازابلانکا، تایتانیک و داستان عشق از نمونه های این ژانر هستند. این ژانر در سراسر جهان طرفداران زیادی دارد. بیشتر فیلمهای سینمای هند (بالیوود) در این ژانر دسته بندی می شوند.

7- ماجراجویی: این ژانر شامل سفرها و ماجراهای هیجان‌انگیز شخصیت‌هاست و معمولاً در دنیای جدید و ناشناخته اتفاق می‌افتد. سری فیلمهای «ایندینا جونز» از بهترین نمونه های این گونه است.

8- مستند : فیلم‌های مستند به واقعیت‌ها و موضوعات واقعی می‌پردازند و معمولاً هدف آموزشی یا اطلاع‌رسانی دارند. فیلمهای مستند نیز انواع مختلفی دارند مانند مستند آموزشی و پژوهشی، مستند تاریخی یا زندگینامه‌ای و مستندهای اجتماعی و سیاسی. از نمونه های شاخص در سینمای جهان می توان به مستندهای مایکل مور فیلمساز امریکایی اشاره کرد: بولینگ برای کلمباین و یا فارنهایت 9/11 . در ایران نیز از ابتدای ورود سینما مستندهای خوبی ساخته شده است. برخی از مستندهای ایرانی جوایز معتبری از جشنواره های جهانی بدست آورده اند مانند «خانه سیاه است» ساخته فروغ فرخزاد و یا پ مثل پلیکان ساخته پرویز کیمیاوی.

9- فانتزی : این ژانر شامل عناصر خیالی و غیرواقعی است و معمولاً داستان‌هایی با موجودات جادویی و دنیای تخیلی را روایت می‌کند. سری فیلمهای ارباب حلقه ها و یا هری پاتر در این دسته می گنجند.

10- موزیکال : فیلم‌های موزیکال شامل عناصر موسیقی و رقص هستند و معمولاً داستان‌های احساسی را به صورت آهنگ و رقص روایت می‌کنند. «آواز در باران» از معروفترین نمونه های موزیکال در تاریخ سینمای جهان است.

گفتنی است هر یک از این ژانرها می‌تواند با دیگر ژانرها ترکیب شود و فیلم‌های ترکیبی جالبی را به وجود آورد.
زیر ژانرهای فیلم‌های سینمایی شامل دسته‌های خاص‌تری هستند که می‌توانند ویژگی‌های خاصی از ژانرهای اصلی را به نمایش بگذارند. در زیر به برخی از این زیر ژانرها اشاره می کنیم:
1. کمدی رمانتیک: ترکیبی از کمدی و داستان عاشقانه که معمولاً در مورد روابط عاشقانه و موانع آن‌ها است.
2. اکشن ماجراجویی: شامل صحنه‌های هیجان‌انگیز و ماجراجویی‌های پر از خطر، مانند سفرهای دوردست و کشمکش‌های جسمی.
3. ترسناک روانشناختی: بر روی ترس‌های درونی و روانی تمرکز دارد و به جای ترس‌های جسمی، به حالت‌های ذهنی شخصیت‌ها می‌پردازد. شاید فیلم «روانی» آلفرد هیچکاک یکی از بهترین نمونه های این ژانر ترکیبی باشد.
4. علمی-تخیلی دلهره‌آور: ترکیبی از عناصر علمی-تخیلی و ترسناک که معمولاً به آینده و تهدیدات ناشی از تکنولوژی می‌پردازد.

۵.فانتزی ماجرایی: شامل داستان‌هایی با دنیای خیالی و شخصیت‌های جادویی که در ماجراهای بزرگ

۶. مستند اجتماعی: مستندهایی که به بررسی مسائل اجتماعی و فرهنگی می‌پردازند و سعی در ارائه واقعیت‌های اجتماعی دارند.
7. درام تاریخی: داستان‌هایی که در بستر تاریخی خاصی اتفاق می‌افتند و به بررسی شخصیت‌ها و وقایع تاریخی می‌پردازند.

در واقع این زیر ژانرها می‌توانند به غنای داستان‌ها و جذابیت فیلم‌ها کمک کنند. زیر ژانرها تأثیر قابل توجهی بر روی داستان‌سرایی دارند و می‌توانند جنبه‌های مختلفی از روایت را تحت تأثیر قرار دهند. در ادامه به مهمترین کارکردهای زیر ژانرها اشاره می کنیم و خواننده علاقمند را به مطالعه بیشتر این مباحث دعوت می کنیم.
1. توسعه شخصیت: زیر ژانرها می‌توانند نحوه‌ی شکل‌گیری و عمق شخصیت‌ها را تعیین کنند. مثلاً در کمدی رمانتیک، شخصیت‌ها معمولاً در موقعیت‌های خنده‌دار و عاشقانه قرار می‌گیرند که باعث توسعه روابط آن‌ها می‌شود.

2. ساختار روایت: هر زیر ژانر می‌تواند الگوهای خاصی برای روایت داشته باشد. در درام تاریخی، روایت ممکن است به وقایع تاریخی وابسته باشد، در حالی که در اکشن ماجراجویی، تمرکز بیشتر بر روی تسلسل رویدادهای هیجان‌انگیز است.

3. تنش و تعلیق: زیر ژانرهای ترسناک یا علمی-تخیلی دلهره‌آور می‌توانند به ایجاد تنش و تعلیق در داستان کمک کنند، که این امر باعث جذب بیشتر مخاطب می‌شود.

4. مضمون و درونمایه: زیر ژانرها می‌توانند موضوعات خاصی را به داستان اضافه کنند. مثلاً فیلم‌های مستند اجتماعی به مسائل واقعی و اجتماعی می‌پردازند و باعث افزایش آگاهی مخاطب می‌شوند.

5. سبک و لحن: زیر ژانرها می‌توانند لحن و سبک فیلم را تعیین کنند. مثلاً در فانتزی، لحن ممکن است خیالی و جادویی باشد، در حالی که در درام، لحن می‌تواند جدی و عاطفی باشد.
در مجموع، زیر ژانرها با ایجاد تنوع در روایت و شکل‌دهی به عناصر مختلف داستان، تأثیر عمیقی بر تجربه‌ی تماشاگر دارند.