سلبریتی های جهان تئاتر

یکشنبه ۹ دی ۱۴۰۳

محمد حسین صفری

به نام خدا
"سلبریتی های جهان تئاتر"

صحنه ی تئاتر بیش از همیشه شاهد حضور چهره های سینمایی، ورزشی و موسیقی در قامت بازیگر شده است. سلبریتی هایی که شاید تضمین کننده ی فروش گیشه برای خود و تهیه کننده ی نمایش بوده باشند اما تردیدی نیست که با حضور آنها، فضا و فرصت کافی برای ظهور و بروز استعداد جوانان در عرصه ی تئاتر کشور از بین می رود.
هر سال شمار قابل توجهی از جوانان در رشته های مختلف هنرهای نمایشی از جمله: "ادبیات نمایشی، بازیگری، طراحی صحنه، کارگردانی و سایر شاخه های مرتبط از دانشگاه های هنری کشور فارغ التحصیل می شوند اما نکته ای که قابل تامل است این است که زیرساخت های حوزه ی نمایش و تئاتر امروز در مقایسه باتعداد هنرمندان جوانی که به این فضا روی می آورند و همچنین بسیاری از موارد فرهنگی و هنری، بتواند بسترهای پویای اجرایی را فراهم آورد.
معیار‌های متنوعی در انتخاب بازیگر از سوی کارگردان و تهیه کننده مورد توجه قرار می گیرد جای تامل است که یکی از کم اولویت‌ترین‌ معیارها در شرایط امروز تئاتر ایران، توانایی و خلاقیت بازیگر بر صحنه است تردیدی نیست که در چنین شرایطی با افت کیفی، هنری و فنی قالب آثار نمایشی بر تارک صحنه مواجه خواهیم بود.

به نظر می رسد در ظاهر، و یا در آمار مدیران فرهنگی، مسیری رو به پیشرفت را داریم طی می کنیم، بسیاری بر این باورند که همین پیشرفت های کند و کم رمق هم خوب است اما واقعیت این است که کافی نیست.
در سال‌های اخیر آنچه که از فعالیت های تئاتری در کشور حاصل شده است مجموعه‌ای از وظایف و خواست‌های فردی یا گروهی فعالان در تئاتر بوده است.
با تاسیس و ظهور تماشاخانه‌های خصوصی، امید بها دادن به نسل جوان به شدت قوت گرفت، اما پس از چند سال با تغییر رویکرد و عملکرد تماشاخانه‌ها در استفاده از سلبریتی های خاص، آن امید دور از دسترس، جای خود را به حسرت داد.
حضور چهره‌ها و سلبریتی‌های فضای مجازی، سینما و تلویزیون در عرصه ی تئاتر، دغدغه یا چالشی ست که چند سالی می شود محل بحث و گفتگو در برنامه های جنبی رسانه ها شده است.
در حالی که بسیاری از سلبریتی‌ها با بهانه ها و رویکردهای مالی، به صحنه ی تئاتر بازگشته‌اند،‌ هنرمندان جوان و نوخاسته در التهاب و نگرانی- زیر سایه ی شناخته‌شده‌ها - رفتن قرار گرفته‌اند.
ما نمی‌توانیم توانایی‌های یک نفر را صرفاً به علت سلبریتی بودن زیر سوال ببریم، می توانیم با برشمردن دلایلی خاص، با حضور برخی از آن‌ها موافق باشیم و با حضور برخی دیگر مخالف. خیلی از همکاران هنرمند ما در این حوزه ، تاحدی حضور سلبریتی ها را در برخی از نمایش ها ناگزیر می‌دانند، به این دلیل که صرف حضور آن‌ها باعث پر شدن سالن و برگشت هزینه‌ها خواهد بود.
خیلی ها بر این باورند یک گروه نوخاسته ی دانشجویی بدون بهره گیری از چهره ها نمی‌تواند سالن‌هایی همچون تالار وحدت را پر از تماشاگر نماید. اینکه برخی از مردم، ‌ به واسطه ی‌ دیدن این چهره‌ها از نزدیک رو به تئاتر بیاورند به نظر شروع خوبی باشد با این انگیزه و توجیه که بتوان آنها را با جهان تئاتر آشنا کرد. اما چهره‌ها به واسطه دانستن تاثیرشان در جذب مخاطب یا علل دیگر با کیفیت کافی روی صحنه نمی‌روند و این اتفاق، ناامیدی زیادی در جذب مخاطب و بازیگران تئاتر ایجاد کرده است چرا که در چنین شرایط ناعادلانه ای، تلاش های هنرمندان دیگر به هیچ انگاشته می‌شود.
معضلاتی در کار کردن با چهره ها وجود دارد که همواره گریبانگیر گروه ها بوده است، چهره‌ها دیرتر از سایر اعضا به گروه می‌پیوندند و بر عکس بازیگران غیر چهره، تلاش آنچنانی برای خلق کاراکتر‌ها، درک موقعیت ها، فضاسازی، بداهه پردازی، همفکری در خلق اتمسفر جذاب و ... ندارند، ناگفته نماند این موارد متوجه ی همه ی چهره ها نمی تواند بوده باشد استادی همچون علی نصیریان در این موارد همیشه یک الگوی نادر بوده است.
هنوز هستند افرادی که نمی دانند رسالت راستین تئاتر چیست. اگر رسالت تئاتر، ایجاد آگاهی در سطح جامعه است، اساسا این رسالت با حضور یک سلبریتی ختم به خیر نمی شود. بلکه با طراحی فرم، محتوا، قصه و کارگردانی درست شکل می گیرد. چه بسا ممکن است بازیگر نمایش، یک ناشنوا، یا دانشجوی تئاتر بوده باشد. این قصه و روایت است که در کنار عناصر دیگر بایستی هدایت کننده باشد.
بسیاری از هنرمندان عرصه ی نمایش، از تئاتر به مثابه فضایی برای داشتن حال خوب و تلاش در آشنایی های مضاعف و ارائه ی توانایی‌های مختلف یاد می کنند.
تئاتر با توجه به قیمت‌ بلیت هایی که در نظر گرفته می شود برای عده‌ معدودی از مخاطبان ارائه می‌گردد. بنابراین به علت هزینه‌های سنگین تولید آن یا محل اجرای آن از شروع تا پایان یک پروژه، می‌توان گفت: برای اغلب بازیگران، درآمد تئاتر چندان قابل توجه نیست.
با یک نگاه غلط و البته عوامانه، افزایش فروش نمایش اغلب به خاطر حضور چهره هاست.

متاسفانه هنوز تئاتر در جلب مخاطب بیشتر ، دست و پا بسته عمل می کند. مانند موجی گذرا که به صورت متناوب بر صخره‌ی تئاتر کوبیده ، سپس عقب می نشیند.
تئاتر نمی‌تواند پلی برای دستیابی به دنیای رنگارنگ و پر زرق و برق سینما باشد چرا که نوع بازی و ویژگی‌های لازم برای حضور در هرکدام از آن‌ها تا حدود زیادی متفاوت است، سینما، - باز هم به غلط - ، مدینه ی فاضله بازیگری است اگر فردی، تنها فقط به دنبال شهرت و درآمد زیاد باشد حوزه ی فرهنگی و هنری تئاتر برای او مناسب نیست. به نظر می رسد، میل زیاد به دیده شدن از آن جا می‌آید که ما در جامعه‌ ی امروز ، همدیگر را به درستی نمی‌بینیم و نمی شنویم. آنچنان که باید به هیچ یک از ما اهمیت داده نمی‌شود، پس ناخودآگاه ما به دنبال راهی برای ایجاد تمایز و تفاوت با دیگران می‌گردد تا مورد اهمیت و توجه قرار گیرد، حتی اگر این تمایز نادرست، عجیب و غیر معمول باشد یا ما شایستگی لازم برای تمایز را کسب نکرده باشیم.
تردیدی نیست که معیار‌های متنوعی در انتخاب بازیگر برای یک پروژه دخیل هستند امروزه یکی از کم اولویت‌ترین‌ آنها، توانایی بازیگر است، به همین دلیل با کاهش کیفیت اغلب آثار نمایشی مواجه هستیم.
حمایت های اولیه ی برخی از نهادها در حد اجاره ی سالن و هزینه ی تبلیغات است. هنرمندانی که برای ساحت تئاتر کار می کنند به فکر بازگشت مالی نیستند چون آموخته اند نباید به فکر پول بوده باشند. اما این درست نیست بایستی توجهی جدی همچون سینما و ورزش، اعم از دولتی و خصوصی به هنرمندان حوزه ی تئاتر شود.
بزرگترین معضل تئاتری ها، نبود حامیان مالی برای پروژه هایشان است. بیشترین هزینه ها در بخش فنی تئاتر مصرف می شود که هفتاد درصد هزینه‌ها را به خود اختصاص می دهد، در این میان، تنها بازیگران تئاتر هستند که درآمدی ندارند. به همین دلیل تئاتر نیازمند پشتوانه ای قوی ست تا پشت این صنعت مردمی را بگیرند تا این نوع از رویکرد و نگاه را به شدت تغییر بدهند و در نهایت به استقبال مردم منجر شود.
امروزه با وجود برخی از افراد متمول در قامت تهیه کننده، وضعیت اقتصادی تئاتر نسبتا خوب به نظر می رسد
اما تئاتر از‌جای دیگری دارد ضربه می خورد بازیگری با ۲۰ سال تجربه ی بازیگری ممکن است دستمزدی دریافت کند که افراد تازه وارد یا سلبریتی های فضای مجازی دریافت می کنند. از اینرو بایستی مراقبت شود تا قواعد به هم نریزد. در پروژه هایی که یک فرد به طور مستقل تهیه کننده می شود اوست که دستمزد بازیگران را تعیین می کند اما در پروژه های دولتی در گذشته یک مناسباتی بوده و مرکز هنرهای نمایشی طی قراردادی همه چیز را تعریف شده ارائه می کرد.
اگر این حمایت مرکز هنرهای نمایشی از پروژه ها گرفته شود و افراد به صورت مستقل در حوزه ی تهیه کنندگی تئاتر وارد شوند می تواند در اعتماد مخاطبان نسبت به تماشای آثار فاخر و دیدن سلبریتی های حوزه های مختلف نظیر اینستاگرام و ... روی صحنه، تعارض هایی به وجود بیاورد. نباید فراموش کنیم که تئاتر صرفا یک‌ پُز فرهنگی نیست، در همه جای دنیا بازیگران تئاتر از احترام فرهنگی ویژه ای برخورداند. به همین دلیل نباید در بهره گیری از سلبریتی ها به گونه ای عمل نماییم که این احترام در آینده از بین برود.
بیایید با همین رویکرد به تفاوت ها نگاهی گذرا بیاندازیم: در تئاتر، محدودیت‌هایی مانند اندازه ی صحنه، تعداد نفرات حاضر در نمایش و وسایلی که برای اجرا استفاده می‌شود، وجود دارد. در سینما، اما این محدودیت‌ها وجود ندارند و می‌توان با استفاده از تکنولوژی هر نوع محیطی را به تصویر کشید.در تئاتر، بایستی برای جذابیت نمایش، بازیگر به طور زنده و در حضور مخاطبان بازی کند، در حالی که در سینما، بازیگر با استفاده از فناوری های مختلفی مانند دوربین، می‌تواند احساسات، اندازه صدا و حرکات خود را با دقت کنترل نماید.
در تئاتر، بازیگران به شدت، خود را بر روی بازیگری و ارائه عمل در حضور مخاطبان متمرکز می‌کنند. در سینما، بازیگران ممکن است در بخش های مختلفی از فیلم بازی کنند و نیازی به یک بازی مستمر و متمرکز در حضور مخاطب ندارند.
در سینما، بازیگران ممکن است برای نقش خود در فیلم، شخصیتی با ویژگی های مختلف داشته باشند، اما در تئاتر بازیگر به ظاهر خود پایبند است و تلاش می‌کند ویژگی های شخصیت را با استفاده از بازی خود به صورت متقنانه ایجاد کند.
در بازخوانی این تفاوت ها، به سختی کار بازیگران در حوزه ی تئاتر پی می بریم و اهمیت آنچه گفتیم را بیش از پیش در می یابیم.
تئاتر با رویکرد مادرانه اش به هنر، پشتیبان دیگر هنرهای نمایشی است،‌ سینما و تلویزیون هردو از بازیگران و هنرمندان تئاتر بهره می برند. برخی تهیه‌کنندگان تئاتر معتقدند: "حضور سلبریتی‌ها می‌تواند باعث تضمین گیشه تئاتر شود،‌ از طرفی با توجه به هزینه‌های بالای تولید یک اثر نمایشی انجام این اقدامات می‌تواند متضرر نشدن تهیه‌کننده را تضمین کند.