علم بهتر است یا ثروت ؟

از نگاه واقعی علم بهتر است یا ثروت؟ 

سوالی که همیشه در مدارس، دانشگاه ها و در بین مردم پرسیده میشده و هر کسی نیز به فراخور موقعیتش به این سوال پاسخی داده است. اما جواب اصلی چیست؟

اگر تک بعدی و ساده انگارانه به مسئله نگاه کنیم قطعا انتخاب برتری میان علم و ثروت کار ساده ای نیست. همه ما مثال های زیادی از این توجیهات در ذهن داریم. ثروت به تو رفاه میدهد و علم اندوزی سختی هایی دارد و.... با این تحلیلها فقط حول دور باطلی حرکت خواهیم کرد.

اما واقعیت این است که در یک نگاه علمی و درست تولید علم و تولید ثروت مکمل هم هستند. تولید علم می تواند ثروت ایجاد کند و این ثروت ایجاد شده می تواند مبنای تولید علم جدید باشد.باید تولید ثروت باشد تا توزیع ثروت معنا یابد و عدالت محوری مایه بهبود زندگی و رفاه همگانی شود، و تحقق این هدف جز با تولید علم در دنیای امروز ممکن نیست پس باید الزامات و مقتضیات چنین فرآیندی را پذیرفت و فراهم آورد.

در آموزه های اسلامی بر علم آموزی و تولید علم توصیه و تاکید فراوان شده است و طلب علم و دانش بر هر مرد و زن مسلمان فریضه و واجب، چرا که فقر و فاقه و بیکاری و کاهلی در اسلام نکوهیده ترین پدیده هاست. از نظر پیامبر اسلام فقر و کفر دیوار به دیوار همند و به تعبیر عامه،آدم فقیر ایمان ندارد. جامعه اسلامی را باید با تولید علم و تولید ثروت شناخت، همان گونه که در دورانی این گونه بوده است. مقام معظم رهبری در این باره می فرمایند:" در جهان بینی ما، علم از دل دین می جوشد و بهترین مشوق علم، دین است. دینی که ما می شناسیم، جهان بینی دینی ای که ما از قرآن می گیریم، تصویری که ما از آفرینش و از انسان و از ماوراءالطبیعه و از توحید و از مشیت الهی و از تقدیر و قضا و قدر داریم، با علم سازگار است؛ لذا تولید کننده و تشویق کننده ی علم است. نمونه اش را شما در تاریخ نگاه کنید؛ ببینید حرکت علمی در قرون اولیه ی اسلام بر اثر تشویق اسلام آن چنان اوج گرفت که تا آن روز در دنیا بی سابقه بود – در همه ی زمینه ها – و علم و دین با هم آمیخته و ممزوج بود و دانش و تحقیق و فن در حد خود پیشرفت کرد."

 بیش از 400 مرکز تحقیقاتی در کشور فعال است و روز به روز بر تعداد این مراکز پژوهشی و تحقیقاتی افزوده می گردد.

فن آوری نانو، تولید موجودات تراریخته، دست یابی به انرژی صلح آمیز هسته ای و بسیاری موارد دیگر سند افتخار جمهوری اسلامی در دستیابی به توسعه علمی است. به طوری که یک مرکز علم سنجی در جهان که از سوی آمریکایی ها و کانادایی ها به صورت مشترک اداره می گردد، در آخرین بررسی خود گزارش می دهد که سرعت رشد علم در جمهوری اسلامی ایران، یازده برابر متوسط رشد علمی در جهان است

البته موضوع مهمی که نباید در این آمار و ارقام تولید علم مغفول بماند توجه به جنبش نرم افزاری است. جنبش نرم افزاری رهیافت و تلاشی است در جهت بستر سازی برای افزایش کمی و کیفی تولیدات علمی و پژوهشی در جامعه اسلامیمان. برای نیل به این هدف والا و دشوار که رابطه مستقیم با سربلندی و توسعه همه جانبه کشور ما دارد، نیازمند التزام عملی به مقدمات و مقتضیات تولید علم در کشور هستیم.

و البته به نظر میرسد حلقه گمشده در این بین توجه به حضور نخبگان در صحنه است و ایجاد فرصتهایی برای اینکه حاصل تلاش آنها در اختیار عموم مردم قرار بگیرد. به نظر میرسد هنوز راه زیادی داریم تا اثرات پیشرفتهای علمی چند سال اخیر را در بطن جامعه حس کنیم.

پاسخ حضرت علی به سوال علم بهتر است یا ثروت؟

جمعیت زیادی دور حضرت علی(ع) حلقه زده بودند. مردی وارد مسجد شد و در فرصتی مناسب پرسید:

- یا علی! سؤالی دارم. علم بهتر است یا ثروت؟

علی(ع) در پاسخ گفت: علم بهتر است؛ زیرا علم میراث انبیاست و مال و ثروت میراث قارون و فرعون و هامان و شداد.

مرد که پاسخ سؤال خود را گرفته بود، سکوت کرد. در همین هنگام مرد دیگری وارد مسجد شد و همان‌طور که ایستاده بود بلافاصله پرسید:

- اباالحسن! سؤالی دارم، می‌توانم بپرسم؟ امام در پاسخ آن مرد گفت: بپرس! مرد که آخر جمعیت ایستاده بود پرسید: علم بهتر است یا ثروت؟

علی فرمود: علم بهتر است؛ زیرا علم تو را حفظ می‌کند، ولی مال و ثروت را تو مجبوری حفظ کنی.

نفر دوم که از پاسخ سؤالش قانع شده بود، همان‌‌جا که ایستاده بود نشست.

در همین حال سومین نفر وارد شد، او نیز همان سؤال را تکرار کرد،

و امام در پاسخش فرمود: علم بهتر است؛ زیرا برای شخص عالم دوستان بسیاری است، ولی برای ثروتمند دشمنان بسیار!

 هنوز سخن امام به پایان نرسیده بود که چهارمین نفر وارد مسجد شد. او در حالی که کنار دوستانش می‌نشست، عصای خود را جلو گذاشت و پرسید:

- یا علی! علم بهتر است یا ثروت؟

حضرت ‌علی در پاسخ به آن مرد فرمودند: علم بهتر است؛ زیرا اگر از مال انفاق کنی کم می‌شود؛ ولی اگر از علم انفاق کنی و آن را به دیگران بیاموزی بر آن افزوده می‌شود.

نوبت پنجمین نفر بود. او که مدتی قبل وارد مسجد شده بود و کنار ستون مسجد منتظر ایستاده بود، با تمام شدن سخن امام همان سؤال را تکرار کرد.

 حضرت‌ علی در پاسخ به او فرمودند: علم بهتر است؛ زیرا مردم شخص پولدار و ثروتمند را بخیل می‌دانند، ولی از عالم و دانشمند به بزرگی و عظمت یاد می‌کنند.

با ورود ششمین نفر سرها به عقب برگشت، مردم با تعجب او را نگاه ‌کردند. یکی از میان جمعیت گفت: حتماً این هم می‌خواهد بداند که علم بهتر است یا ثروت! کسانی که صدایش را شنیده بودند، پوزخندی زدند. مرد، آخر جمعیت کنار دوستانش نشست و با صدای بلندی شروع به سخن کرد:
یا علی! علم بهتر است یا ثروت؟

امام نگاهی به جمعیت کرد و گفت: علم بهتر است؛ زیرا ممکن است مال را دزد ببرد، اما ترس و وحشتی از دستبرد به علم وجود ندارد. مرد ساکت شد.

همهمه‌ای در میان مردم افتاد؛ چه خبر است امروز! چرا همه یک سؤال را می‌پرسند؟ نگاه متعجب مردم گاهی به حضرت‌ علی و گاهی به تازه‌واردها دوخته می‌شد.
در همین هنگام هفتمین نفر که کمی پیش از تمام شدن سخنان حضرت ‌علی وارد مسجد شده بود و در میان جمعیت نشسته بود، پرسید:
- یا اباالحسن! علم بهتر است یا ثروت؟

امام فرمودند: علم بهتر است؛ زیرا مال به مرور زمان کهنه می‌شود، اما علم هرچه زمان بر آن بگذرد، پوسیده نخواهد شد.

در همین هنگام هشتمین نفر وارد شد و سؤال دوستانش را پرسید

که امام در پاسخش فرمود: علم بهتر است؛ برای اینکه مال و ثروت فقط هنگام مرگ با صاحبش می‌ماند، ولی علم، هم در این دنیا و هم پس از مرگ همراه انسان است.

سکوت، مجلس را فراگرفته بود، کسی چیزی نمی‌گفت. همه از پاسخ‌‌های امام شگفت‌زده شده بودند که… نهمین نفر هم وارد مسجد شد و در میان بهت و حیرت مردم پرسید:

یا علی! علم بهتر است یا ثروت؟

امام در حالی که تبسمی بر لب داشت، فرمود: علم بهتر است؛ زیرا مال و ثروت انسان را سنگدل می‌کند، اما علم موجب نورانی شدن قلب انسان می‌شود.

نگاه‌های متعجب و سرگردان مردم به در دوخته شده بود، انگار که انتظار دهمین نفر را می‌کشیدند. در همین حال مردی که دست کودکی در دستش بود، وارد مسجد شد. او در آخر مجلس نشست و مشتی خرما در دامن کودک ریخت و به روبه‌رو چشم دوخت. مردم که فکر نمی‌کردند دیگر کسی چیزی بپرسد، سرهایشان را برگرداندند، که در این هنگام مرد پرسید:

- یا اباالحسن! علم بهتر است یا ثروت؟
نگاه‌های متعجب مردم به عقب برگشت. با شنیدن صدای علی مردم به خود آمدند:

علم بهتر است؛ زیرا ثروتمندان تکبر دارند، تا آنجا که گاه ادعای خدایی می‌کنند، اما صاحبان علم همواره فروتن و متواضع‌اند. فریاد هیاهو و شادی و تحسین مردم مجلس را پر کرده بود.

سؤال کنندگان، آرام و بی‌صدا از میان جمعیت برخاستند. هنگامی‌که آنان مسجد را ترک می‌کردند، صدای امام را شنیدند که می‌گفت: اگر تمام مردم دنیا همین یک سؤال را از من می‌پرسیدند، به هر کدام پاسخ متفاوتی می‌دادم.