- آسمونی
- مجله اینترنتی
- دین و اندیشه
- دین پژوهی
- ادیان ابراهیمی
ادیان ابراهیمی
عنوان دین‌های ابراهیمی در مطالعه تطبیقی، در مورد دین‌هایی استفاده می‌شود که از سنت باستانی ابراهیم در نوشته‌های سامی الهام می‌گیرند. اسلام، مسیحیت و یهودیت در این طبقه قرار می‌گیرند. در عین حال، ممکن است خود پیروان این دین‌ها باور متفاوتی داشته باشند. ابراهیم از پیامبران (یا یکی از سه شه‌پدر در سنت یهود) سامی است که داستان او در قرآن و تورات با اختلافات جزئی آمده است.
گفته می‌شود بیش از 54 درصد از جمعیت جهان پیرو یکی از ادیان ابراهیمی می‌باشند. بزرگترین ادیان ابراهیمی به ترتیب زمانی عبارتند از یهودیت (1 هزاره قبل از میلاد مسیح)، مسیحیت (قرن یکم میلادی)، اسلام (قرن هفتم میلادی) و دیانت بهائی (قرن نوزده میلادی).
دین‌های ابراهیمی یکی از سه گروه بزرگ دینی هستند. دو گروه دیگر عبارت‌اند از دین‌های دارمایی و دین‌های تائویی.
گفته می‌شود عبارت دین ابراهیمی به سادگی نشان می‌دهد که تمام این ادیان دارای یک منبع معنوی مشترک می‌باشند. دین یهود خود را دنبال کننده ابراهیم و پیروان ابراهیم می‌داند و از ابراهیم به عنوان اولین شه پدر یاد می‌کند. مسیحیان ابراهیم را به عنوان پدر ایمان می‌شناسند. در اسلام و کتاب آن قرآن بارها به ایمان ابراهیم اشاره شده و در آیه 125 سوره نساء دین راستین را در پیروی از آیین ابراهیم یکتاپرست می‌داند.[قرآن نساء 125]
تمام ادیان بزرگ ابراهیمی ادعای نسب مستقیم به ابراهیم را دارند:
در تورات (کتاب یهودیت) ابراهیم به عنوان جد بنی اسراییل و پدر اسحاق شناخته می‌شود، در کتاب پیدایش آمده است که تولد اسحاق به ابراهیم وعده داده شده بود.
قسمت اول کتاب مقدس مسیحیان یا همان انجیل نیز از کتاب عهد عتیق مشتق شده و ادعای مشابه یهودیان را مطرح می‌کند. مسیحیان نیز تحت میثاق جدید خود را امت‌هایی پیوند زده شده به ابراهیم می‌دانند.
مسلمانان نیز محمد را از نسل ابراهیم و فرزندش اسماعیل می‌دانند.
بهاییان نیز بهاءالله را سید و از نسل محمد و در نتیجه از فرزندان ابراهیم می‌دانند.
منشأ و تاریخ
یهودیت خود را پیرو دین فرزندان یعقوب (نوه ابراهیم) می‌داند. دین یهودیت یک دیدگاه به شدت توحیدی به خدا دارد. کتاب عهد عتیق به عنوان کتاب مرکزی تمام فرقه‌های یهودی شناخته می‌شود و در قالب تورات تشریح شده است.
مسیحیت در ابتدا به عنوان یک فرقه از یهودیت شناخته می‌شد و سپس در قالب یک دین جداگانه تکامل یافت. عیسی به عنوان شخصیت محوری این دین شناخته می‌شود. کتاب‌های مقدس مسیحیان تحت عنوان انجیل شناخته می‌شود. چندین نگارش مختلف از انجیل وجود دارد.
اسلام در قرن هفتم میلادی با یک دیدگاه به شدت توحیدی نسبت به خدا ظهور یافت. محمد پیامبر این دین می‌باشد. تمام مسلمانان قرآن را به عنوان کتاب مقدس خود می‌دانند. مسلمانان معتقدند تمام پیامبران از آدم تا محمد دارای هدف مشترکی بوده و پیام آور توحید و یکتاپرستی بوده‌اند. در قرآن سوره احزاب آیه 40 از محمد به عنوان آخرین پیامبر یاد شده است.[قرآن احزاب 40]
بهاییت در قرن نوزده میلادی با نوید باب و ادعای پیامبری بهاالله آغاز شد ولی در قرآن آخرین پیامبر محمد معرفی شده. بهاییان کتب تورات، انجیل و قرآن را محترم می‌شمرند و نوشته‌های بهاءالله و عبدالبهاء را به عنوان کتب مرکزی خود می‌دانند.
ادیان ابراهیمی از بسیاری جهات دارای اشتراک می‌باشند. در تمامی این ادیان توحید به عنوان اصل اساسی شناخته می‌شود. همهٔ این ادیان خدا را به عنوان خالق و منشأ قانون اخلاقی می‌شناسند و به روز داوری معتقدند. در متون مذهبی آنها شخصیت‌ها و مکان‌ها و روایت‌های تاریخی با اختلافات بسیار اندک مشابه یکدیگر می‌باشد. دیدگاه‌ها و قوانین ذکر شده در متون مذهبی نیز غالباً دارای جهت گیری و کیفیت یکسانی می‌باشد. در ریز به برخی از این اشتراکات اشاره شده است.
یکتاپرستی
تمامی ادیان ابراهیمی ادعای یکتاپرستی دارند و معتقدند خدایی یگانه را می‌پرستند هر چند دارای نام‌های مختلفی (خدا، الله، یهوه، GOD) می‌باشد. تمامی آنها معتقدند خدا جهان را خلق کرده، یکتاست و کلیه قوانین از جانب اوست. با این حال مسیحیت اگرچه ادعا نمی‌کند که به سه خدا اعتقاد دارد ولی اعتقاد آنها به خدا سه‌گانه (متحد در یک ذات) یا همان تثلیث که اعتقاد تعداد زیادی از مسیحیان است سبب شده تا با مفاهیم یهودیان، مسلمانان و بهاییان در مورد یکتاپرستی اختلافاتی داشته باشند.
پیامبری
ادیان ابراهیمی همگی معتقد به تئوری پیامبری هستند، و بر این باورند که خداوند به منظور هدایت بشر افرادی را انتخاب می‌کند و برای آنها پیغام‌هایی را می‌فرستد. پیامبران این ادیان با اختلاف اندکی مشترکند. مسیحیان به تمامی پیامبران یهود به اضافه عیسی معتقدند. مسلمانان نیز به تمامی پیامبران یهود و مسیحیت به اضافه محمد معتقدند. اگرچه در مورد عیسی میان مسلمان و مسیحیان اختلافاتی وجود دارد. مسیحیان عیسی را پسر خدا می‌دانند در حالی که مسلمانان معتقدند او یکی از پیامبران الهی است.
تداوم کلامی
همهٔ ادیان ابراهیمی معتقدند یک خداوند یکتا و ابدی تمام جهان را آفریده و برای هدایت بشر قوانینی را از طریق پیامبران فرستاده است. همچنین در روز داوری انسان‌ها براساس پایبندی به قوانین الهی مورد قضاوت قرار می‌گیرند. قوانین که توسط ادیان ابراهیمی به عنوان قوانین الهی شناخته می‌شود با اختلاف اندکی مشابه یکدیگر می‌باشند.
کتاب مقدس
تمامی ادیان ابراهیمی معتقدند که خداوند بشر را از طریق پیامبران راهنمایی می‌کند؛ بنابراین هر دین سخنان و دستورالعمل‌های پیامبرش را در قالب کتاب‌های مقدس جمع‌آوری کرده است. هر دین جدید به کتب ادیان قبل از خود نیز معتقد است.
گرایش اخلاقی
تمامی ادیان ابراهیمی به انتخاب بین خیر و شر معتقدند. همچنین قوانین الهی را مبنای اخلاق و ضامن تعهد اخلاقی می‌دانند. به عبارت دیگر معتقدند اخلاق فاقد اصالت بوده و بدون ایمان به قوانین الهی، معیاری برای درست یا اشتباه بودن اعمال وجود نخواهد داشت و در نتیجه صحبت از اخلاق فاقد معنیست.
تمامی ادیان ابراهیمی معتقدند پس از مرگ، رستاخیز صورت خواهد گرفت، انسان‌ها داوری و قضاوت خواهند شد و وارد جهان ابدی می‌شوند.
خدا در ادیان ابراهیمی
یهودیت، مسیحیت و اسلام به طور کلی به عنوان سه "دین ابراهیمی" شناخته می‌شوند، زیرا همگی این سنت را قبول دارند که خدا (الله یا یهوه) خود را به ابراهیم نشان داده‌است.
آداب و رسوم دینی تمام دین‌های ابراهیمی تا حدی تحت تاثیر خصوصیت‌های خدای اسرائیل در کتاب مقدس عبری است، و به طریقی تحت تاثیر رشد یکتاپرستی در تاریخ یهودیت بوده‌است.
خدای ابراهیمی، در این معنا، به برخی از تصورات از خدا گفته می‌شود که در این سه سنت مشترک‌اند. در یهودیت، مسیحیت و اسلام، خدا وجودی ابدی، قادر مطلق، عالم مطلق و آفریدگار جهان است. همچنین خدا برخی ویژگی‌هایی چون تقدس، عدل، خیر اعلی و در همه‌جاحاضر بودن دارد.
به عنوان آفریدگار، طرفداران پیروان ادیان ابراهیمی معتقدند که این خدا ماورای فضا و خارج از زمان است و در نتیجه در معرض آفریده‌هایش نیست، ولی در عین حال، شخصی و درگیر امور دنیا است؛ مثلاً به دعاها گوش می‌کند و نسبت به اقدامات آفریده‌هایش واکنش نشان می‌دهد.
