- آسمونی
- مجله اینترنتی
- دین و اندیشه
- اسلام
- امشب شب قدر است

امشب شب قدر است
شب قدر، بزرگترین، شریفترین، پر ارجترین و پر رمز و رازترین شبها در گردونه زمان است. آسمونی در این بخش به معرفی کامل شب قدر میپردازد. با ما همراه باشید.
شب قدر چه موقع است؟
در تعالیم دین اسلام شبهای قدر (لیلة القدر) به صورت احتمالی، سه شب است، شب نوزدهم، شب بیست و یکم و شب بیست و سوم ماه رمضان و چهار اتفاق بزرگ در این شب به وقوع میپیوندد:
- نزول یکباره قرآن
- تقدیر زندگی یک ساله آینده انسانها
- ضربت خوردن حضرت علی بن ابی طالب (ع) در روز نوزدهم و شهادت ایشان در روز بیست و یکم ماه رمضان
- بخشایش گناهان به صورت فوقالعاده و استثنایی در صورت توبه
جدا از وحی تدریجی، قرآن در شب قدر به صورت یکجا بر پیامبر اسلام (ص) نازل شده است. در این شب هر امر محکمی جدا میشود و مقدرات انسانها مشخص میشود. شبزندهداری در شب قدر سفارش شده است و دعا و استغفار برای بخشایش گناهان و برآورده شدن حاجات نیز توصیه شدهاست. روز قدر هم به اندازه شب آن ارزشمند و گرامی است.
پیرامون واژه شب قدر
قدر را به معنی منزلت دانستهاند و بعضی دیگر آن را به معنی تنگی و گرفتاری دانستهاند. برخی نیز قدر را اندازهگیری و تقدیر امور معنی کردهاند و برخی به خاطر قدردانی از خدا.
- در پاسخ این سؤال، که چرا این شب، شب قدر نامیده شده، سخن بسیار گفتهاند، از جمله این که:
شب قدر به این جهت «قدر» نامیده شده، که جمیع مقدرات بندگان در تمام سال در آن شب تعیین میشود. شاهد این معنی در آیات سه و چهار سوره «دخان» است که میفرماید: إِنّا أَنْزَلْناهُ فی لَیْلَة مُبارَکَة إِنّا کُنّا مُنْذرینَ * فیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْر حَکیم. یعنی «ما این کتاب مبین را در شبی پربرکت نازل کردیم و ما همواره انذار کننده بودهایم * در آن شب که هر امری بر طبق حکمت خداوند تنظیم و تعیین میگردد».
این بیان، هماهنگ با روایات متعددی است که میگوید: در آن شب، مقدرات یک سال انسان تعیین میگردد و ارزاق و سرآمد عمرها و امور دیگر در آن لیله مبارکه، تفریق و تبیین میشود. البته، این امر هیچ گونه تضادی با آزادی اراده انسان و مسئله اختیار ندارد، چرا که تقدیر الهی به وسیله فرشتگان بر طبق شایستگیها و لیاقتهای افراد و میزان ایمان، تقوا، پاکی نیت و اعمال آنها است. یعنی: برای هر کس آن مقدر میکنند که لایق آن است یا به تعبیر دیگر: زمینههایش از ناحیه خود او فراهم شده و این نهتنها منافاتی با اختیار ندارد، که تأکیدی بر آن است. - آن شب را از این جهت شب قدر نامیدهاند که دارای قدر و شرافت عظیمی است (نظیر آنچه در آیه 74 سوره «حج» آمدهاست: ما قَدَرُوا اللّه حَقَّ قَدْرِهِ «آنها قدر خداوند را نشناختند»).
- به خاطر آن است که، قرآن با تمام قدر و منزلتش بر رسول والا قدر و به وسیله فرشته صاحب قدر نازل گردید.

شب قدر در دیدگاه اهل سنت
اهل سنت اعتقاد دارند که طبق حدیث نبوی شب قدر در یکی از ده شب آخر ماه رمضان واقع شده است. آنها اغلب شب بیست و هفتم را شب قدر میدانند و در آن شب به دعا و شبزندهداری میپردازند. سلفیها اعتقاد دارند که در شب قدر در تمام روزگار همان شبی بود که قرآن در آن نازل گردید و دیگر تکرار نمیشود. برخی نیز اظهار داشتهاند که تا زمان زندگی حضرت محمد (ص) شب قدر در هر سال تکرار میشد اما پس از رحلت ایشان، شب قدر از بین رفته است. برخی نیز معتقد بودهاند که شب قدر شبی است در تمام سال ولی در هر سال شب نامعلومی است، در سال بعثت در ماه رمضان بوده اما در سالهای دیگر ممکن است در دیگر ماهها باشد. مسلمانان اهل سنت در سراسر جهان به اعتکاف و احیای این شبها میپردازند. آنان در این شبها به خواندن قرآن، ادای صلات تسبیح، ذکر و دعا میپردازند.
شب قدر در دیدگاه شیعه
بر اساس حدیث شیعه که از حماد بن عثمان که وی از حسان بن علی از حضرت امام جعفر صادق (ع) نقل شده است؛ شب قدر تا قیامت باقی است و در ماه رمضان واقع است. در روایات شیعه آمده است که قدر یکی از سه شب نوزدهم، بیست و یکم یا بیست و سوم ماه رمضان است که احتمال شب بیست و سوم بیشتر است. در اصول کافی نیز آمده است که تقدیر در شب نوزدهم و ابرام در شب بیست و یکم و امضا در شب بیست و سوم است.
شب قدر در قرآن
در قرآن در سوره مبارکه قدر دربارهٔ شب قدر چنین آمده است:
به راستی که ما آن را در شب قدر فرو فرستادیم و چه تو را به شب قدر آگاه تواند کرد. شب قدر از هزار ماه برتر است. در این شب فرشتگان و روح به اذن پروردگارشان از هر امر فرود میآیند. این شب تا صبحگاه «سلام» است. (سوره قدر آیات 1 تا 5)
همچنین در سوره مبارکه دخان آمده است:
سوگند به کتاب روشنگر. به راستی ما آن را در شبی مبارک فرو فرستادیم زیرا که به حقیقت هشداردهنده بودیم. در آن شبی که هر امری با حکمت معین و ممتاز و جدا میگردد. تعیین آن امر البته از سوی ما خواهد بود، که ما رسولان را فرستنده بودیم؛ و این البته از رحمت و مهربانی پروردگار توست، به راستی او شنونده داناست. (سوره دخان آیات 1 تا 6)
پیشینه شب قدر
حال این سؤال مطرح میشود که آیا شب قدر در امتهای پیشین نیز بوده است؟ میتوان اینگونه پاسخ داد که: ظاهر آیات سوره «قدر»، نشان میدهد: شب قدر مخصوص زمان نزول قرآن و عصر پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) نیست، بلکه، همه سال تا پایان جهان تکرار میشود. تعبیر به فعل مضارع (تَنَزَّلُ) که دلالت بر استمرار دارد، و همچنین تعبیر به جمله اسمیه «سَلامٌ هِیَ حَتّی مَطْلَعِ الْفَجْرِ» که نشانه دوام است نیز، گواه بر این معنی است. به علاوه، روایات بسیاری که شاید در حدّ تواتر باشد نیز، این معنی را تأیید میکند (این نسبت به آینده).
ولی، آیا این شب در امتهای پیشین نیز بوده است یا نه؟ صریح روایات متعددی این است: این از مواهب الهی بر این امت است، چنانکه در حدیثی از پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) آمده است: «خداوند شب قدر را به امت من بخشیده و احدی از امتهای پیشین از این موهبت برخوردار نبودند».