نقد مستند جای خالی دوست ، تندیس بهترین فیلم بلند آسیایی : دغدغه های یک کارگردان متعهد

جمعه 6 اردیبهشت 1398

 اختصاصی آسمونی نرگس خرقانی

فیلم مستند جای خالی دوست آخرین ساخته محمد علی طالبی به موضوع هولناک خودکشی دختران نوجوان پرداخته است. موضوعی که علی رغم اهمیتش در سینما چندان به آن توجه نشده است. داستان فیلم از یک فیلم موبایلی دو دختر نوجوان آغاز می‌شود که با خوشحالی می‌گویند که قصد دارند آنروز خودکشی کنند و از همه خداحافظی می‌کنند! فیلم سرخوشانه و به شدت حیرت انگیز است و نکته غم انگیز این است که همه چیز واقعیست و این دو دختر در ادامه واقعا این تصمیم خود را عملی می‌کنند و تبدیل به تیتر یک اخبار حوادث در کشور می شوند! آن زمان با انتشار خبر بسیاری آن را به یک بازی کامپیوتری به نام نهنگ آبی نسبت دادند و فرضیه‌های زیادی برای این واقعه هولناک در اصفهان گفته شد، اما محمد علی طالبی برای کشف حقیقت به اصفهان می‌رود تا علت این واقعه را کشف کند و به این ترتیب در ادامه فیلم ما شاهد تلاش کارگردان برای یافتن شواهدی برای حل معما هستیم. این دومین فیلم این کارگردان کهنه کار سینما است که خودش مقابل دوربین قرار گرفته و به روایت داستان می‌پردازد و به نظر می‌رسد در این شیوه جدید روایت، کارگردان بیش از گذشته به بیان دغدغه‌های شخصی‌اش می‌پردازد هر چند که این دغدغه های شخصی بیش از گذشته این کارگردان را متعهد به جامعه و مشکلاتش نشان می دهد.

یکی دیگر از نکات مهم فیلم جای خالی دوست، مستند بودن آن است. زیرا محمد علی طالبی را بیشتر به عنوان کارگردان فیلم های سینمایی می شناسیم و ساخت یک فیلم مستند توسط یک کارگردان سینما کمی عجیب به نظر می رسد. هر چند که او در فیلم قبلی اش ویولونیست تجربه ای شبه مستند داشت و با بازسازی بخش هایی از یک داستان تقریبا واقعی به فضای فیلم های مستند نزدیک شده بود. اما در این فیلم به شکل کامل شاهد یک فیلم مستند از یک سینمایی ساز باتجربه و صاحب نام هستیم و این کارگردان بیش از پیش ثابت می کند که با گذشت زمان به تجربه کردن عرصه های جدید فیلمسازی علاقه مند است و این نکته مثبت و قابل تاملی برای یک فیلمساز است. در کنار نکاتی که در بالا ذکر شد سوژه جالب توجه فیلم است.

موضوع خودکشی دختران نوجوان در کلان شهری چون اصفهان می تواند حاوی نکات زیادی باشد و البته زنگ خطری برای بسیاری از مسئولین و خانواده ها. با توجه به حساسیت های این موضوع، معمولا آمار دقیقی از خودکشی نوجوانان رسما اعلام نمی شود. اما روایت های تکان دهنده در این فیلم از دل شهر تاریخی اصفهان می تواند هر بیننده ای را نگران کند. کارگردان طی جستجوهایش متوجه می شود که بسیاری از نوجوان ها به خودکشی فکر کرده اند و به نوعی از افسردگی پنهان مبتلا هستند. عده ای هم که دست به خودکشی زده اند، از تکرار این امر ترسی ندارند و حتی بسیاری از نوجوانان تصمیم به خودکشی های چند نفری می گیرند و در این کار به ظاهر احمقانه سعی می کنند دوست خود را همراهی کنند تا وفاداری و دوستی خود را اثبات کنند! از جمله یکی از دو دختری که ابتدای فیلم با داستان خودکشی آنها شروع می شود. او که نامش نیلوفر است به شکل معجزه آسایی زنده می ماند و در پایان به روایت علت خودکشی اش می پردازد. روایتی که به شدت بیننده را دچار حیرت می کند!

دختری که برای نشان مرام و معرفت در دوستی برای یک عمر به سلامت خود صدمه می زند و حتی ذره ای از این کار پشیمان نیست! در فیلم بر ضعف های موجود در سیستم آموزش و پرورش کشور تاکید می شود و اینکه مدارس نمی توانند ارتباط خوبی با بچه ها برقرار کنند تا در چنین شرایط بحرانی و خاص به آنها کمک کنند و آنها را راهنمایی کنند. نوجوانانی که در ظاهر و در مقابل خانواده و معلمان روان سالمی دارند اما در بین دوستان به مسائل وحشتناکی فکر می کنند و وای به روزی که این افکار را عملی کنند! تماشای این فیلم برای همه به خصوص مسئولین و خانواده ها لازم است تا بیش از پیش با مسائل زیر پوست جامعه آشنا شوند و شاید بتوانند علاجی برای واقعه قبل از وقوع بیاندیشند. اختصاصی آسمونی نرگس خرقانی