چرا توپهای جام جهانی تل استار نام دارد؟

جام جهانی 2018 و توپهایی با میکروچیپ/  اختصاصی آسمونی – مهدی زارعی

چرا توپهای جام جهانی تل استار نام دارد؟

  به گزارش آسمونی ،  نوامبر سال گذشته بود که فیفا از توپ جام جهانی 2018 رونمایی کرد. فدراسیون جهانی فوتبال در سایت خود درباره این توپ نوشت: آدیداس توپ رسمی مسابقات جام جهانی 2018 روسیه را رونمایی کرد که الهام‌گرفته از اولین توپ رسمی آدیداس برای استفاده در جام جهانی فوتبال است. تل‌استار 18 به‌عنوان توپ جدید آدیداس یادآور خاطرات فراموش‌نشدنی از جام جهانی 1970 است که طی آن ستارگانی نظیر گرد مولر، پله، فاکتی و بابی مور هنر خود را با این توپ به نمایش گذاشته بودند. لئو مسی، ستاره‌ی آرژانتینی هم در مراسم رونمایی از این توپ در کشور روسیه، حضور داشت و از اینکه قبل از سایر بازیکنان فرصت کار با این توپ را داشته، ابراز خوشحالی کرد.

یک میکروچیپ در توپهای فوتبال جام 2018

آدیداس اعلام کرده است که توپ جدید این کمپانی برای استفاده در جام جهانی 2018 روسیه تدارک، از وجود یک میکروچیپ بهره می‌برد که با استفاده از آن می‌توان سرعت حرکت توپ  در کنار سایر فاکتورها نظیر مسیر حرکت توپ در هوا را دریافت و آن را تحلیل کرد. به گزارش آسمونی ،  رولاند روملر، یکی از مدیران آدیداس، در خصوص تکنولوژی جدید به‌کاررفته در توپ تل‌استار 18 چنین اظهار نظر کرد: ساختار جدید پنل‌های توپ در کنار تعبیه‌ی یک میکروچیپ NFC در آن، فناوری و نوآوری در فوتبال را وارد مرحله‌ی جدید می‌کند و تجربه‌ی جدیدی در اختیار بازیکنان قرار خواهد داد.  

توپهایی فوق العاده گرد

توپ‌های فوتبال تا پایان دهه‌ شصت از تکه‌های نواری شکل چرمی تشکیل می‌شد. از آن زمان تا کنون توپ فوتبال دگرگونی‌های درخور توجهی را چه از لحاظ طراحی و چه از لحاظ جنس پشت سر گذاشته و روز به روز "گردتر" شده است.

برگرفته از نام یک ماهواره

شرکت آدیداس از جام جهانی 1970 مکزیک تا کنون تولید و عرضه توپ برای مسابقات جام جهانی فوتبال را برعهده دارد. آدیداس در سال 1968 با معرفی توپ 32 تکه تل‌استار، نام این توپ را از یک ماهواره‌ی ارتباطی اقتباس کرد. تل استار نام یک ماهواره‌ی ارتباطی-مخابراتی بود که شکلی کروی داشت و پنل‌های خورشیدی قرارگرفته روی آن، این ماهواره را شبیه به توپ فوتبالی با تکه‌های مشکی و سفید کرده بود.  

تولد نخستین توپ رسمی جام جهانی

اولین بار در مسابقات جام جهانی 1970 در مکزیک بود که فدراسیون جهانی فوتبال به همراهی شرکت آدیداس توپی رسمی برای مسابقات در نظر گرفت. به گزارش آسمونی ،  این توپ که تل‌استار Telstar نام گرفت، نخستین توپ سفید و سیاه فوتبال بود و از 12 قطعه‌ پنج‌ضلعی سیاه‌رنگ و 20 قطعه‌ شش‌‌ضلعی سفیدرنگ تشکیل می‌شد. انتخاب نام تل‌استار به این خاطر بود که مسابقات جام جهانی 1970 برای اولین بار به طور مستقیم از طریق تلویزیون پخش شد. دو رنگ بودن این توپ سبب می‌شد که بینندگان تلویزیون بهتر بتوانند آن را تشخیص دهند و آن را "ستاره‌ تلویزیون" بدانند.

تغییری جزئی پس از 4 سال

در جام جهانی 1974 آلمان نیز Telstar بار دیگر ستاره‌ میدان بود. البته شرکت آدیداس نوشته‌ روی توپ را که در جام جهانی 1970 به رنگ طلایی بود، این‌بار به رنگ سیاه عرضه کرد و از آن گذشته نسخه‌ای دیگر نیز به رنگ کاملا سفید روانه بازار کرد که نام Telstar – Chile را یدک می‌کشید. انتخاب این نام بدین سبب بود که در جام جهانی 1962 شیلی، برای نخستین بار از توپی به رنگ یک‌دست سفید استفاده شده بود.  

توپهای ضدآب تانگو

جهان فوتبال در سال 1978 شاهد انقلابی مهم در طراحی توپ فوتبال بود. شرکت آدیداس که برای جام جهانی 1978 آرژانتین توپ «تانگو» را عرضه کرد، در زمنیه‌ دوخت و تعداد قطعات به کار رفته تغییری به وجود نیاورد، اما از نقشی سه‌گوش یا سه‌وجهی استفاده کرد که با هم 12 دایره‌ یکسان بر روی توپ پدید می‌آوردند و به آن چهره‌ای گردتر می‌بخشیدند. البته از لحاظ جنس و مقاوم بودن در برابر آب نیز توپ تانگو در مقایسه‌ با «تل‌استار» به مراتب بهتر بود.

استفاده از نخ های ضد آب در توپهای جام جهانی

در جام جهانی 1982 اسپانیا، نام توپ رسمی جام جهانی تغییری نکرد و از لحاظ طرح نیز کم و بیش ثابت ماند، اما از لحاظ فناوری دستخوش تحولی مهم شد: «تانگو»ی اسپانیا اگر چه مانند توپ‌های قبلی صددرصد از جنس چرم بود، اما در دوخت قطعات از نخی ضد آب استفاده شد و لبه‌ دوخت قطعات نیز ضد آب بود. با یاری این نوآوری بود که توپ درصورت بارانی بودن هوا، آب کمتری جذب می‌کرد و چندان سنگین نمی‌شد.  

صد در صد مصنوعی

به گزارش آسمونی ،  در سال 1986 کشور مکزیک بار دیگر میزبان برگزاری مسابقات جام جهانی فوتبال بود و این‌بار نیز شرکت آدیداس با محصولی کاملا جدید پا به میدان گذاشت. توپی که در این دوره از مسابقات مورد استفاده قرار گرفت، «آزتکا Azteca» نام داشت و نخستین توپ فوتبالی بود که صددرصد از جنسی مصنوعی ساخته شده بود. این انقلاب جدید سبب شد که توپ فوتبال، هم از مقاومت و عمر بیشتری برخوردار شود و هم از لحاظ ضد آب بودن پیشرفت کند. طراحان آدیداس برای نقش‌های روی توپ از معماری و نقاشی‌های قوم کهن مکزیک، یعنی آزتک‌ها، الهام گرفتند.

لایه ای اسفنجی در توپ جام جهانی

توپ رسمی جام جهانی 1990 ایتالیا «اتروسکو اونیکو»  EtruscoUnicoنام داشت و در طراحی آن رد پای هنر و معماری ایتالیا به خوبی نمایان بود. این توپ از لحاظ فناوری نسخه‌ تکامل‌یافته‌ توپ آزتکا بود، چرا که این بار طراحان آدیداس در قسمت داخلی توپ از لایه‌ای اسنفجی از جنس "پلی اورتان" استفاده کردند و به این ترتیب توپی صددرصد ضد آب به بازار دادند که در مقایسه با توپ‌های قبلی سریع‌تر نیز بود. در جام جهانی 1994 آمریکا، تکنولوژی پیشرفته در زمینه تولید توپ به کار گرفته شد. توپ این دوره که «کوئستراQuestra» نام دارد، نخستین توپ رسمی بود که از اسفنج پلی اتیلن ساخته شد و در مقایسه با توپ‌های پیشین سریع‌تر، دقیق‌تر و در عین حال مهارپذیر‌تر بود.  

ورود رنگ

توپ رسمی جام جهانی 1998 فرانسه که «تری‌کولورTricolore» نام دارد، نخستین توپ جام جهانی بود که بر آن رنگ‌های مختلف نقش بسته بود. طراحان آدیداس در طراحی و تولید این توپ از پرچم سه رنگ فرانسه (آبی سفید قرمز) و نیز خروس معروف فرانسه الهام گرفته بودند. در این توپ نیز طرح اولیه‌ توپ تانگوی 1978 آرژانتین، یعنی نقش‌های سه‌گوش استفاده شده بود، اما در جام جهانی 2002 کره جنوبی و ژاپن طرحی کاملا متفاوت عرضه شد و عمر "سه‌گوش‌ها" به پایان رسید. توپ رسمی این دوره از مسابقات که از اسفنج مصنوعی ساخته شده بود، «فورنوواFevernova » نام داشت و در طراحی آن نقش فرهنگ خاور دور به خوبی برجسته بود. این توپ که رویه‌ آن از سه لایه تشکیل می‌شد، از لحاظ پرواز دقیق و ثابت بود.

روح تیمی و جابولانی

توپی که شرکت آدیداس به مناسبت جام جهانی 2006 آلمان عرضه کرد، «روح تیمی» نام داشت و از لحاظ طرح و دوخت با توپ‌های دوره‌های پیشین تفاوتی اساسی داشت. این توپ دیگر نه از 32 قطعه‌ پنج‌ضلعی و شش‌ضلعی، که از 14 قطعه به شکل‌های مختلف ساخته شده بود. با توجه به نوع دوخت و کم شدن شمار قطعات، توپ «روح تیمی» گرد‌تر از توپ‌های پیشین بود و همچنین سریع‌تر. اما چهار سال بعد، توپ مسابقات 2010 آفریقای جنوبی از 8 تکه تشکیل شد و «جابولانی» نام گرفت. «جابولانی» واژه‌ای بود از زبان بانتو، یکی از یازده زبان رسمی در جمهوری آفریقای جنوبی که 25 درصد مردم این کشور به آن صحبت می‌کنند. این واژه به معنای جشن گرفتن است. به گزارش آسمونی ،  عدد 11 نقشی برجسته در جام جهانی آفریقای جنوبی داشت به طوری که بر توپ رسمی این دوره از مسابقات نیز11 رنگ مختلف نقش بسته بود که نمادی بر11 بازیکن یک تیم فوتبال، یازده زبان رسمی آفریقای جنوبی و نیز 11 قوم اصلی این کشور را بود. شش تکه‌ای که از جنس مصنوعی بودند و توپ «جابولانی» را تشکیل می‌دادند، با استفاده از فرایندی گرمایی به هم چسبانده شدند. برآمدگی‌ها یا شیارهای ظریف قرار گرفته بر روی این توپ، سبب می‌شد که جابولانی در هر شرایطی، بالاترین میزان کنترل را به بازیکن بدهد، پروازی ثابت داشته باشد و از این رو برای دروازه‌بانان مهارپذیرتر باشد.

مرکز شماره‌ یک تولید توپ فوتبال

نباید فراموش کرد که  تحت هر شرایط و با هر نامی، محیط یک توپ فوتبال باید بین 68 تا 70 سانتی‌متر و وزن آن بین 410 تا 450 گرم باشد. به گزارش آسمونی ،  سالانه بیش از 40 میلیون توپ فوتبال در جهان تولید می‌شود که 75 درصد از آن در سیالکوت، واقع در استان پنجاب در پاکستان، صورت می‌گیرد. دوخت توپ‌ها را کارگران فقیر و در مواردی حتی کودکان زیر 14 سال برعهده دارند. دستمزد آنان در ازای دوخت هر توپ، حدود 60 سنت می‌شود. البته در دوران اخیر شماری از شرکت‌های بزرگ تولید‌کننده لوازم ورزشی تنها با کارخانه‌هایی همکاری می‌کنند و به آنها سفارش می‌دهند که از کودکان کار استفاده نمی‌کنند.