فرمتهای مختلف ویدیویی

آشنایی با انوع فرمت های ویدئویی

همانطور که می‌دانید امروزه فرمت‌های مختلف و متنوع ویدیویی وجود دارند که بسیاری از دستگاه‌ها قادر به پخش اغلب آنها هستند ولی چرا باید این همه فرمت مختلف وجود داشته باشد تا هم ما و هم دستگاه‌ها و تولید کنندگانشان به زحمت بیافتیم و بعضی اوقات هم حسابی گیج شویم که چطور فلان فرمت ویدیور را پخش کنیم؟ به نظر شما تفاوتی اساسی و حیاتی بین فرمت‌های DivX و XviD ویا بین MP4 و MKV وجود دارد؟ با این همه فرمت بهتر است هنگام دانلود کردن یا ریپ کردن یک DVD از کدام فرمت استفاده کنیم؟.در این بخش با آسمونی همراه باشید. 
در حقیقت دنیای فرمت‌های ویدیویی می‌تواند به زیبایی هر چه تمام تر گیج کننده باشد ولی این وسط نکاتی وجود دارد که دانستن آنها می‌تواند کمک زیادی در راستای انتخاب صحیح فرمت برای ما داشته باشد. اول اینکه فرمت‌های ویدیویی (Container) مثل AVI، خیلی بیشتر از یک پسوند فایل یا یک کدک ویدیویی هستند. Container به آن دسته از فرمت فایل‌ها گفته می‌شود که چند فایل و چند نوع داده همزمان در یک فایل قرار داده شده باشند. مثل فایل‌های ZIP یا DLL ویندوز. container یک فرمت خاص فایل است که می‌تواند کُدکهای (Codec) مختلفی از قبیل DivX یا x264 را برای فشرده‌سازی اطلاعات ویدیویی مشخص با استانداردهایی مانند MPEG-4 یا H.264، را مورد استفاده قرار دهد و از این طریق منجر به کاهش حجم فایل ویدیویی شود.

کدک (Codec) چیست؟

اکثر فایل‌های ویدیویی مانند عکس‌هایی که با دوربین شکار می‌کنید فشرده شده هستند تا فضای کمتری را اشغال کنند. اگر به همین 2 سال پیش نگاه کنید، وسایل ذخیره‌سازی دیجیتال انقدرها هم پیشرفته و قدرتمند نبودند و بشر واقعا به فشرده‌سازی فایل‌های خود نیاز مبرم داشت. یک دیسک Blu-Ray معمولا ظرفیتی معادل 30 تا 50 گیگابایت دارد که اگر بخواهید فایلی با این حجم را دانلود کنید یا بر روی دیسک سخت خود ذخیره کنید، احتمالا به کمبود فضا مشکل برخواهید خورد مگر اینکه به معدن هارد دیسک دسترسی داشته باشید. به همین منظور و در راستای کاهش حجم فایل‌های ویدیویی، آنها را فشرده می کنند تا با کمی افت کیفیت که معمولا قابل تشخیص هم نیست، حجم فایل‌ها چندین برابر کاهش یابد.

معرفی کدک های پرکاربرد

1- FFmpeg
شامل فرمت هایی مثل MPEG-2 است که برای ذخیره‌سازی در DVD ها مورد استفاده قرار می‌گیرد یا فرمت MPEG-4 که در فروشگاه iTunes توسط اپل و یا در برخی از سرویس‌های اشتراک گذاری ویدیو آنلاین بکار گرفته می‌شود.)

2- DivX
که با انواع مشخصی از فایل‌های MPEG-4 کار می‌کند و معمولا برای تبدیل دی‌وی‌دی‌ها در دوران قبل از روی کار آمدن فرمت‌های HD استفاده می شد‫.

3- XviD
که در حقیقت نسخه متن باز DivX به شمار می‌رود و در فضای آنلاین و مخصوصا اشتراک گذاری غیرمجاز محتوا بسیار محبوب است. حجم فایل‌های XviD با همان کیفیت DVD تقریبا یک‌سوم فایل اصلی است.

4- X264
که معمولا به منظور فشرده‌سازی ویدیوهای H.264 به کار می‌رود ( که معمولا با عنوان MPEG-4 AVC شناخته می شود) و عموما با ویدیوهای HD سر و کار دارد.

نکته: به جز موارد ذکر شده، کدک‌های دیگری هم وجود دارند که قید کردن آنها جز گیج کردن من و شما تاثیری نخواهد داشت. ما به جای اینکه برای شناخت همه کدک ها تلاش کنیم، ذهن خود را روی مهمترین آنها متمرکز می‌کنیم.

کانتینر (Container) چیست؟

حالا که اطلاعات خوبی از کدک های ویدیویی بدست آوردیم به سراغ رییس اصلی یعنی Container می‌رویم. فرمت فایل ویدیویی را به‌عنوان یک حامل (Container) یا پوشش (Wrapper) تعریف می‌کنند. در واقع این پوشش یک فرمت متافایل است که مشخصات آن، نحوه ذخیره‌سازی و کدگذاری دیتا و متادیتا را مشخص می‌کند. به‌عبارت ساده‌تر، وقتی به یک فایل چندرسانه‌ای نگاه می‌کنید، متوجه خواهید شد که نام فایل با پسوندی مانند .mov، .avi، .mp4 و... ختم می‌شود. این پسوندها در واقع فرمت فایل ویدیویی را نشان می‌دهند. اساسا ویدیوها در حامل‌های تلفیق‌کننده اطلاعات یا فرمت‌های پوشاننده‌ای بسته‌بندی می‌شوند که تمام اطلاعات مورد نیاز برای ارایه ویدیو را در خود نگهداری می‌کنند. کانتینرها حاوی انبوهی از اطلاعات بسیار متفاوت هستند. این اطلاعات می‌توانند شامل مواردی مانند کدک ویدیو، کدک صدا، متادیتا، زیرنویس، اطلاعات فصل‌های ویدیو، اطلاعات هماهنگ‌سازی و غیره باشند.  یعنی در واقع می توانید کدک‌های مختلف صوتی و تصویری را به همراه زیرنویس با یکدیگر در یک کانتینر ذخیره کنید شما می‌توانید فرمت‌های فایل ویدیویی یا همان کانتینرها را به‌عنوان جعبه‌هایی در نظر بگیرید که تمام این اطلاعات را در خود جا می‌دهند (بسیار شبیه به کاری که یک فایل Zip یا Rar انجام می‌دهد( یکی از این کانتینرها ابر کانتینر MKV و بسیار محبوب است که می‌تواند بیشمار فایل صدا و یا زیر نویس را در دل خود جای دهد. پس بطور خلاصه کانتینرها در دل خود کدک‌های مختلف صوتی و تصویری را به همراه اطلاعات دیگر مانند زیرنویس فیلم جای می‌دهند به عنوان مثال کاربر می‌تواند از کدک H264 برای ذخیره ویدیو با رزولوشن 1080p در کنار کدک صدای دالبی یا کدک کم حجم تر صدای mp3 استفاده کند. همه این امکانات به شما اجازه می دهند تا کنترل بهتری روی خروجی نهایی از نظر کیفیت و حجم فایل خروجی داشته باشید.

کانتینرهای رایج در فرمت های ویدئو

1- AVI
2- Matroska یک پروژه متن باز است که به صورت پسوندMKV استفاده می گردد و امروزه تقریبا تمام فایل‌های HD در اینترنت با این فرمت به اشتراک گذاشته می‌شوند.
3- MP4 که توسط اپل و در iTunes به شدت همه گیر شده است.
4- MOV که توسط اپل خلق گردیده است.

تفاوت اساسی بین این کانتینرها فقط به پشتیبانی آنها از کدک های متفاوت محدود نمی شود بلکه موارد دیگری مثل نوع زیرنویس و آنچه که کانتینرها در بردارند از وجوه تمایز آنها به شمار می رود. یکی از محبوب ترین کاتینرها MKV است که تعداد زیادی از کدک ها و ویژگی های متفاوت را شامل می شود و همین جامعیت آن موجب محبوبیت دو چندان آن گردیده است.