فیلم زندگی مشترک آقای محمودی و بانو

نام فیلم : زندگی مشترک آقا محمودی و بانو

کارگردان : روح الله حجازی

بازیگران : حمید فرخ نژاد ، هنگامه قاضیانی ، پیمان قاسم خانی ، ترلان پروانه و ترانه علیدوستی

فیلمنامه : علی طالب‌آبادی (بر اساس طرحی از : سید روح ا... حجازی)

تهیه‌کننده : مهدی داوری

مدیر فیلمبرداری : هومن بهمنش

درباره کارگردان

فیلم سینمایی « زندگی مشترک آقای محمودی و بانو » پس از فیلم « در میان ابرها » و « زندگی خصوصی آقا و خانم میم » سومین ساخته سینمایی روح الله حجازی در مقام کارگردان است .

فیلم « زندگی مشترک آقای محمودی و بانو » از فیلم های کنجکاوی برانگیز روح الله حجازی است که آغازگر جشنواره فیلم فجر سال 1392بود . فیلمی که با اندکی تاخیر در برج میلاد به نمایش درآمد و نوید برگزاری یک جشنواره قابل قبول را برای همه اهالی سحرخیز رسانه به همراه داشت .

فیلم « زندگی مشترک آقای محمودی و بانو » روح الله حجازی ، قرار بود که در سال 1391 در جشنواره فجر فیلم به نمایش درآید اما به دلایلی نامعلوم پخش نشد تا اولین سانس اولین روز جشنواره سی و دوم در سال 1392 با تماشای یک نمونه جسور سینمای اجتماعی نوین همراه شد .

« زندگی مشترک آقای محمودی و بانو » درست در ادامه مسیر « زندگی خصوصی آقا و خانم میم » اما این بار حرفه ای تر و ویرایش شده تر و البته جسارت آمیزتر ، روایت جدیدی از تغییر در جامعه ی ایران است . روایتی که علاوه بر این که پیشرفت شگرف حجازی در فیلم سازی و تسلط بر جزئیات فیلم سازی را نشان می داد ، نمایش واضح و بدون ادایی از آدم های معمولی و در دسترس سینمای ایران بود .

نکته درخشان حجازی در کار جدیدش ، درگیر نشدن در کلیشه تکرار شده ی سنت و مدرنیته در عین تکرار تقابل مضمونی آن است ، چیزی که معمولا در سینمای ایران به خروجی مکرر و قابل حدسی منتج می شود .حجازی این بار در «زندگی مشترک آقای محمودی و بانو» با رهایی از قید و بندهای مصنوعی گنجاندن آدم ها در قالب های تعریف شده ، چیزی که در « زندگی خصوصی آقا و خانم میم » زمین گیرش کرده بود ، به سادگی نشان داد که چگونه بنیان های روابط انسانی در جامعه جدید ایران با تغییر شیوه و منش زندگی و مهمتر از آن با تغییر نگاه به زندگی ، به راحتی قابل زیر و رو شدن است . 

داستان فیلم سینمایی زندگی مشترک آقای محمودی و بانو 

آسمونی :  فیلم « زندگی مشترک آقای محمودی و بانو» مضمونی اجتماعی دارد . داستان فیلم « زندگی مشترک آقای محمودی و بانو » روایت تاثیر مهمانان بر زندگی خانواده آقای محمودی است . حضور مهمانان آقای محمودی و بانو ، زندگی مشترک آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد ؛ « زندگی مشترک آقای محمودی و بانو » بازگو کننده ی تفاوت‌های آشکار فرهنگی در انتخاب سبک زندگی است .

انسان های متمدنی که با ورود به یک خانواده تغییر پنهان شده ی پشت در خانواده ی محمودی را آشکار می کردند . قاسم خانی البته نپذیرفت و دعوای آدم های متمدن با خودشان همچنان ادامه پیدا کرد و تغییر در خانواده محمودی ناکامل باقی ماند . اما زنگ خطر ویرانی برای همه ی آدم هایی که ظاهرا ربطی به مختصات دنیای جدید ندارند را به صدا در آورد . آدم هایی که باید تکلیف خودشان را با دنیای جدید مشخص کنند . دنیای جدیدی که طبق روایت حجاری نتیجه ی نهایی اش ، بی اعتمادی و گسستن پایه های اصولی روابط انسانی است .

در فیلم «زندگی مشترک آقای محمودی و بانو» ترانه علیدوستی ، پیمان قاسم‌خانی ، هنگامه قاضیانی و حمید فرخ‌نژاد در این فیلم بازی می‌کنند . آقای فرخ‌نژاد یکی از متفاوت‌ترین بازی‌هایش را در این فیلم ارایه داده است . بازی پیمان قاسم‌خانی که همه را غافلگیر می‌کند . هنگامه قاضیانی و ترانه علیدوستی نیز متفاوت‌ترین بازی‌هایشان را ارایه کرده‌اند . ترلان پروانه هم با این فیلم ورود به دنیای بزرگسالی دارد .

در بخشی از فیلم « زندگی مشترک آقای محمودی و بانو » ترانه علیدوستی به پیمان قاسم خانی رو می کند و به او می گوید : بیا مثل دو تا انسان متمدن اول به کار این ها (خانواده آقای محمودی) برسیم و بعد به دعواهای خودمان برسیم. 

نقدی بر فیلم زندگی مشترک آقای محمودی و بانو  

« زندگی مشترک آقای محمودی و بانو » تازه‌ترین فیلم روح ا… حجازی یک رفتارشناسی و تحلیل جسارت آمیز از نشانه‌های لغزش در یک خانواده سنتی و در حال استحاله است . فیلم با الگوبرداری از عالمانه‌ترین موازین اخلاق اسلامی آموزه‌های مورد توجه در روابط خانوادگی را به تصویر می‌کشد . به زبان روشن‌تر ، « زندگی مشترک آقای محمودی و بانو » فیلمی صددرصد ارزشی و مبتنی بر قواعد مورد اشاره در آموزه‌های اسلامی است .

بنابراین جای شگفتی خواهد بود اگر بشنویم فیلم مورد بحث به بهانه بدآموزی و ترویج بی‌بند و باری در روابط انسانی و خانوادگی از متن و حاشیه جشنواره دور مانده است و باید گفت ؛ وای به حال سینمایی که بخش برگزیده و مورد اعتمادی از جامعه کارشناسی هنر و اهل تفکرش با معیارهای سطحی و برکنار از هوشمندی به ارزیابی پدیده هنر می‌نشینند .

در حالی که نشانه‌های ارزشی پیدا و پنهان در ابعاد ساختاری و درون مایه « زندگی مشترک آقای محمودی و بانو » را در یک مواجهه ی شتاب زده هم می‌توان ردیابی و کشف کرد .

روح ا… حجازی تصویر و تحلیل جامعه شناختی و واقع بینانه‌ای از مناسبات انسانی در یک خانواده سنتی آماده لغزش ارایه می‌دهد . خانواده‌ای که پیداست عقبه اعتقادی و سلامتی داشته و در حال گذار و استحاله است . روشن‌ترین نشانه از این عقبه سنتی و اعتقادی را در فصل بیرون کشیدن نردبام چوبی از انباری خانه در برابر داریم . چند دیگ سنگین و بزرگ مسی بر درگاه انباری خودنمایی می‌کند . وجود دیگ‌های ده منی در انباری یک خانواده سه نفره چه کاربردی غیر از مراسم نذری پزان در یک خانواده سنتی و اهل اعتقاد دارد ؟ روح ا… حجازی با تیزهوشی یک کارگردان کار بلد از هرگونه تأکید و اشاره مستقیم به این نشانه پرهیز می‌ کند .

نشانه‌ هایی که حجازی در فیلم « زندگی مشترک آقای محمودی و بانو » به کار برده است با وجود برکنار ماندن از اشاره مستقیم و کلیشه‌ای نشانگر عقبه تاریخی و هویت اجتماعی ساکنان این خانه است . در فیلم البته نشانه‌های پراکنده و بیشتری در اختیار تماشاگر قرار می‌گیرد .

به یکی از نشانه‌ها درباره هویت سنتی و عقبه اعتقادی خانواده محمودی اشاره کردیم . حالا به دلایل استحاله و موقعیت آماده لغزش این خانواده می‌پردازیم . ستون سنگی مورد اشاره در فیلم که بنا به شنیده‌ها مهمترین نکته سوء تفاهم برانگیز مضمونی و پیام تاویل و تفسیربردار فیلم بوده ، در واقع برجسته‌ترین نماد و نشانه برای تعریف استحکام بنیان و هویت تاریخی این خانواده در حال لغزیدن است . خانواده ی محمودی برای پوشاندن این ستون پایداری که از نگاه جامعه در حال گذار به مدرنیسم شکل و شمایل زُمخت و ناهنجاری دارد به پوشاندن و مخفی کردن آن زیر یک پوشش چوبی مدرن و احتمالاً منبت کاری رضایت داده‌اند .

غافل از ماهیت استحکام بخشنده و زندگی‌ساز آن که سقف و دیوارهای چند نسل خاندان محمودی بر اساس آن استوار و پایدار مانده و به امروز و اینجا رسیده است . انکار این شالوده حیاتی که می‌تواند نماد سنت و عقبه اعتقادی خانواده محمودی تعریف شود ، اولین گام ورود به لغزشگاه است . خانواده ی آقای محمودی با احساس شرمندگی و انکار این عقبه هویتی ، مسیر هم رنگ شدن با جامعه و وابستگان طبقه اجتماعی جدید خود را در پیش گرفته‌اند . نشانه‌های این استحاله و لغزش در رابطه غیرمتعارف و شوخی‌های سبک سرانه آقای محمودی با خواهرزاده ی بی بند و بار همسرش (ترانه علی دوستی) به روشنی احساس می‌شود .

همسر خانواده (هنگامه قاضیانی) هنوز هم رگه‌های آشکاری از اعتقاد به سنت‌های اصیل و کم رنگ شده در مناسبات خانوادگی را در واکنش‌ها و رفتار خود بروز می‌دهد . رنج ویرانگر و هولناک او را با تمام وجود حس می‌کنیم در پیش زمینه نهایی که آقای محمودی و زن جوان با خنده و شوخی در عمق صحنه پیدا و پنهان می‌شوند .

رفتار سبک سرانه زن جوان و سیگار کشیدن در جمع با اعتراض خاله‌اش همراه است . در سکانس ابراز هم دلی و تعریف مرد جوان‌تر (پیمان قاسم‌خانی) از خاله برای اولین بار لبخند رضایت بر چهره ی همیشه غمگین زن میان سال می‌نشیند . پس این زن کم و بیش پای بند سنت‌ها هم از آسیب وسوسه‌های شیطانی برکنار نیست . مثل دختر نوجوان و چهارده ساله ی خانواده که با الگو قرار دادن دختر خاله ی بی بند و بار خود سریع‌تر از دیگران آماده ی لغزیدن است . تعریف و تمجید او از بوی ادکلن مرد جوان تر یک نشانه روشن از این خود باختگی است .

در خانواده‌ای که تک تک افرادش با انکار نشانه‌های اصالت و سنت و احساس شرمندگی از ستون پایداری خانواده در مسیر استحاله هویتی پیش می‌روند ، پرسه گردی آزادانه شیطان در فضای خانواده را می‌شود احساس کرد . آقای محمودی و همسرش با ورود به مرحله ی حساس میان سالی بیش از هر زمان در برابر وسوسه‌های شیطانی آسیب‌پذیر به نظر می‌رسند …

زن با از دست دادن جاذبه‌های جوانی به مرحله تسلیم رسیده است و انگیزه‌ای غیر از مادری و مراقبت از دختر نوجوان و نقش کدبانوی خانه ندارد . آقای  محمودی اما با هجوم نیازهای مردانه میان سالی روبه‌روست و این نیاز را با رفتار و گفتار غیر متعارف و شوخی و خنده با زن جوان که می‌تواند جای دختر او باشد بروز می‌دهد .

در بدگویی از مرد جوان‌تر حس حسادت آشکاری از خود نشان می‌دهد . به همسر خود اعتراض می‌کند : « یه دستی به سر و روی خودت نمی‌کشی ، بوی پیاز و سیر و آشپزخونه میدی … » این همان اعتراضی است که در آموزه‌های مترقی اسلامی برای پایداری بنیان خانواده و رابطه ی زناشویی به آن تأکید می‌شود و برخی دیگر از جزییات قصه متکی به الگوهای دینی در خانواده است . پس … بدا به حال سینمایی که کارشناسان برگزیده‌اش فیلمی با درون مایه ی صد در صد دینی را ضد ارزش و مبلغ بی بند و باری معرفی و از جشنواره حذف می‌کنند !

نویسنده نقد: محسن سیف