برای آنکه شما بتوانید خون خود را اهدا کنید باید واجد شرایطی باشید که بواسطه آن؛اهدای خون؛ نه برای سلامتی بدن شما عوارضی داشته باشد ونه برای فردی که قرار است خون شما به وی تزریق گردد.

شرایط داوطلبان اهدای خون

روشن است وقتی سخن از سلامت خون به میان می آید، منظور این است که تزریق خون، به بیمار دریافت کننده ی خون، صدمه ای نزده و در عین حال سلامت اهدا کننده خون را نیز به خطر نمی اندازد.

به مفهوم دیگر پذیرش اهداکننده مناسب و دارای شرایط لازم و مطابق با استانداردهای ملی سازمان انتقال خون ایران به منظور تامین خون سالم جهت جلوگیری از بروز عوارض انتقال خون و بیماری های منتقله از طریق انتقال خون به گیرندگان و نیز اطمینان از این که اهدای خون برای اهدا کننده ضرری نداشته باشد، است. از این رو تمامی مراکز اهدای خون، برای داوطلبان شرایطی را در مد نظر دارند.

اهدا کننده باید درشرایط خوب و در وضعیت سلامت جسمانی و روانی باشد. همچنین وضعیت روحی داوطلب در هنگام اهدای خون خیلی مهم است و باید از این نظر آمادگی لازم جهت اهدای خون را داشته باشد.

پزشک مرکز خون گیری، پیش از اهدای خون، داوطلبان را بررسی و معاینه می کند. این بررسی شامل مصاحبه پزشکی در باره سوابق سلامتی، رفتارهای فردی و انجام یک معاینه مختصر می باشد. در صورتی که فرد داوطلب اهدای خون، تمامی شرایط لازم برای اهدای خون را داشته باشد می تواند خون اهدا کند. لازم به ذکر است سهم مهمی از تضمین سلامت خون بستگی به دقت و صداقت داوطلبان اهدای خون در پاسخ گویی به سؤالات پزشک در حین مصاحبه و معاینه دارد. البته برای حفظ سلامت خون، با توجه به سوابق پزشکی، مسئولیت پذیرش و یا عدم پذیرش داوطلب به عهده پزشک مرکز خون گیری می باشد. در اینجا شرایط اصلی داوطلبان اهدای خون آورده شده است.

1- سن: حداقل سن قابل قبول برای اهدای خون 18 سال تمام و حداکثر سن 60 سال تمام می باشد. حداکثر سن برای اولین اهدای خون 60 سال می باشد. برای دفعات بعدی اهدا کننده مستمر حداکثر 65 سال است .در اهدا کنندگان مستمر بالای 65 سال تنها در صورت داشتن مجوز از مدیر پزشکی پایگاه خونگیری به عمل آید.

2- هموگلوبین و هماتوکریت: میزان هموگلوبین قابل قبول، حداقل 5/12 گرم در دسی لیتر و هماتوکریت 38 % می باشد.

3- تعداد دفعات و فواصل اهدای خون: فواصل اهدای خون کامل 8 هفته (56 روز) است. یعنی اهدا کننده با فاصله 8 هفته می تواند مجدداً خون اهدا نماید، مشروط بر این که تعداد دفعات اهدای خون در طی 12 ماه از 4 بار برای آقایان و 3 بار برای خانم ها تجاوز نکند. بهتر است آقایان با فواصل 3 ماهه و خانم ها با فواصل 4 ماهه نسبت به اهدای خون اقدام نمایند.

4- وزن : از 50 کیلوگرم به بالا.

5- درجه حرارت: درجه حرارت دهان نباید بیشتر از 5/ 37 درجه سانتی گراد باشد.

6- نبض: پزشک مرکز اهدای خون، حداقل برای مدت 15 ثانیه نبض اهدا کننده را شمارش می کند و بطور معمول تعداد نبض بین 50 تا 100 عدد در دقیقه جهت اهدای خون مورد قبول است. اهدا کنندگانی که تعداد نبض کمتر از 50 عدد در دقیقه دارند‏ تنها در صورتی پذیرفته می شوند که ورزشکار حرفه ای یا قهرمانی باشند.

7- فشار خون: فشار خون بیشینه ( سیستولیک) باید مابین 90-180 میلی متر جیوه و فشار خون کمینه (دیاستولیک) باید مابین 50- 100 میلی متر جیوه باشد. فشار خون بیشینه نباید بیشتر از 180 میلیمتر جیوه و فشار خون کمینه نباید بیشتر از 100 میلیمتر جیوه باشد. اهدا کنندگانی که فشار خون بیشینه بیش از 180 میلی متر جیوه و فشار خون کمینه بیش از 100 میلی متر جیوه دارند‏ فقط پس از ارزیابی پزشک مرکز اهدای خون، پذیرفته می شوند.

8- اهداکنندگانی که دارو مصرف می کنند باید از نظر مناسب بودن برای اهدای خون ارزیابی شوند.

اطلاع رسانی دارویی و بیماری به پزشک انتقال خون

"خواهشمند است در صورت وجود موارد زیر حتماً پزشک انتقال خون را جهت تصمیم گیری صحیح، در جریان امر قرار دهید"

· آلرژی های مهم مانند آسم و تب یونجه

· مصرف دارو

· فشار خون بالا

· دیابت

· بیماری های قلبی، ریوی، کلیوی و کبدی

· مسافرت به مناطق مالاریا خیز در یک سال اخیر

· ابتلا به کم خونی

· ابتلا به اختلالات انعقادی

· ابتلا به بیماری های اعصاب و روان

· ابتلا به بیماری های عفونی مانند سرما خوردگی، سرخک، آنفولانزا، سل، تب مالت و مانند این ها

· ابتلا به بیماری های پوستی

· ابتلا به بیماری های بدخیم

· سابقه غش، صرع و تشنج

· سابقه اعتیاد به مواد مخدر تزریقی

· سابقه اعمال جراحی

· سابقه خال کوبی و حجامت، تاتو و یا چاقو خوردگی

· سابقه تزریق خون و فرآورده های خونی در یک سال اخیر

· سابقه سقط جنین

· سابقه زردی یا یرقان در خود یا خانواده

· سابقه رفتارهای پر خطر مانند تماس جنسی مشکوک

معافیت موقت، معافیت دائم

احتمالا برخی از اهدا کنندگان خون، ده ها بار مبادرت به این امر خیر و حیاتی نموده اند. اما این باعث نمی شود که در یکی از دفعات مراجعه به مرکز اهدای خون، از اهدای خون معاف نشوند. در چنین مواردی راهنمایی های لازم توسط پزشک ارائه شده و در صورت امکان توصیه و تاکید می شود تا فرد داوطلب مجددا در زمان دیگر برای اهدای خون مراجعه نماید.

افراد به دو دلیل ممکن است از اهدای خون معاف شوند: اگر سلامت خود فرد داوطلب در نتیجه اهدای خون به مخاطره بیافتد و یا اگر سلامت گیرنده خون، حتی به احتمال کم به مخاطره بیافتد. معافیت از اهدای خون می تواند موقتی یا دائمی باشد. در معافیت موقت، داوطلب اهدای خون پس از طی مدتی که توسط پزشک مرکز اهدای خون به وی اعلام می گردد، می تواند وارد چرخه اهدا شده و خون بدهد. در معافیت دائم، داوطلب اهدای خون به طور کلی دیگر نمی تواند اهدای خون نماید که این امر مطابق با اصول علمی و در جهت تامین خون سالم برای نیازمندان است.

اگر این شرایط را دارید اهدای خون نکنید!

اگر موارد زیر شامل حال شما می شود نباید خون اهدا نمایید:

· اگر دارای سابقه بیماری هایی مانند: بیماری های قلبی و عروقی، بیماری های ریوی شدید مانند آسم، سکته مغزی، تشنج، دیابت قندی وابسته به انسولین هستید.

· اگر سابقه ابتلا به بیماری های عفونی مانند هپاتیت بی، هپاتیت سی و یا ایدز دارید.

· اگر قصد شما برای اهدا خون انجام آزمایش های مربوط به بیماری های ایدز، هپاتیت بی، هپاتیت سی و یا سایر آزمایش ها به دلیل احساس بیماری می باشد. آزمایش های مربوط به بیماری ایدز در مراکز تعیین شده به صورت رایگان در اختیار شما می باشد.

· اگر مبتلا به بیماری ایدز بوده و یا آزمایش های مربوط به این بیماری در شما مثبت می باشد.

· اگر یکی از علائم و نشانه های ایدز را دارا می باشید مانند: تب تعرق شبانه، کاهش وزن بدون دلیل، سرفه، اسهال، تورم غددلنفاوی، لکه های سفید رنگ روی سطح زبان یا لکه های برجسته روی پوست بدن.

· اگر حتی برای یک بار به خود مواد مخدر تزریق کرده اید.

· اگر مبتلا به بیماری هموفیلی بوده و هرگونه فاکتور انعقادی در یافت کرده اید.

· اگر هرگونه فعالیت جنسی مشکوک داشته اید.

· اگر در یک سال گذشته، حتی برای یک بار با فرد مشکوک به بیماری ایدز، دریافت کننده فاکتور های انعقادی یا معتاد به مواد مخدر تزریقی نزدیکی جنسی داشته اید.

چرا این افراد نباید خون اهدا نمایند؟

افرادی که در فعالیت های ذکر شده شرکت داشته اند ممکن است آلوده به HIV یعنی ویروسی که منجر به بیماری ایدز می شوند باشند. یک فرد می تواند قبل از اینکه بیمار شود به مدت طولانی آلوده به HIV باشد. در حقیقت افراد می توانند آلوده باشند ولی نتیجه آزمایش HIV آن ها منفی باشد اگر چه افرادی که آلوده هستند بیمار نمی باشند و نتیجه آزمایش آن ها هم منفی می باشد ولی خون آن ها ممکن است حاوی ویروس HIV باشد. اگر این خون به فردی تزریق گردد ممکن است موجب انتقال بیماری بشود. سازمان های انتقال خون از افرادی که دریکی از فعالیت های فوق شرکت داشته اند تقاضا می کنند تا خون اهدا ننمایند.

دوره پنجره

آیا می دانید اگر در دوره پنجره ، خون خود را اهدا کنید ، هیچ آزمایشی آن را تشخیص نمی دهد؟

در تشخیص اغلب بیماری های عفونی، مبنای آزمایش های رایج طبی، پیدا کردن آنتی بادی ضد عوامل بیماری زا در خون های آزمایش شده می باشد و نه پیدا کردن خود این عوامل. از زمان ورود عامل بیماری زا به بدن فرد آلوده تا ساخته شدن آنتی بادی ضد آن ممکن است هفته ها حتی ماه ها طول بکشد. در این فاصله زمانی، آزمایش های طبی، آلودگی را نشان نمی دهند. به زبان دیگر در روند تشخیص آزمایشگاهی فاصله یا روزنه ای ایجاد می شود که این فاصله را به اصطلاح " دوره پنجره " می نامیم. بنابراین در این دوره گرچه درخون افراد ویروس وجود دارد ولی نتیجه آزمایش آن ها منفی است. چنانچه این خون به فردی تزریق شود می تواند سبب انتقال بیماری به فرد دریافت کننده خون شود.

انتخاب با شما است!

اگر فکر می کنید که نباید خون اهدا نمایید می توانید یکی از مراحل زیر را انتخاب کنید:

الف: می توانید محل اهدا خون را با اختیار خود ترک نمایید .

ب: می توانید با پزشک اهدا کنندگان در اتاق مصاحبه بطور خصوصی گفتگو کرده و راهنمائی های لازم را دریافت نمایید .

ج: اطلاع رسانی تلفنی call back : می توانید با فرصتی که سازمان انتقال خون ایران در اختیار شما قرار می دهد پس از اهدای خون به ما اطلاع دهید تا از خون شما استفاده نکنیم ( پزشک مصاحبه کننده سیستم خود حذفی محرمانه رابرایتان توضیح می دهد).

داوطلبان معاف شده با عدم اهدای خون خود، نقش مسئولانه و اخلاقی خود را در سلامت جامعه و بیماران ایفا می نمایند. اهدای خون در شرایط معافیت از اهدای خون، اهدای زندگی نبوده بلکه تهدید زندگی به شمار می آید. آنها می توانند با تشویق سایر افراد خانواده، دوستان و آشنایان به اهدای خون، در این امر انسان دوستانه مشارکت کنند.

علی اصغر صفری فرد، کارشناس ارشد خون شناسی و بانک خون

مراحل اهدای خون

1- ثبت نام: شامل ثبت مشخصات فردی شما نظیر نام,سن,ملیت,آدرس و...
2- غربالگری پزشکی: شامل مصاحبه پزشک و انجام معاینات ساده(اندازه گیری وزن,فشار خون,نبض و درجه حرارت بدن) با هدف تایید صلاحیت پزشکی شما برای اهدای خون.
دراینجا پرسش هایی از طرف پزشک,در مورد تاریخچه سلامتی و بیماری های قبلی شما مطرح می شود که پاسخگویی دقیق و صحیح به این سئوالات , منجر به ارتقای سلامت خون های اهدایی و حفظ سلامت خود شما , در حین اهدای خون خواهد گردید.
3-  آزمایشات کم خونی و غلظت خون: با نظر پزشک مستقر در واحد اهدای خون,آزمایشات ساده ای برای اندازه گیری هموگلوبین خون شما و همچنین غلظت آن انجام می گیرد.
4-  خودحذفی: در این مرحله شما از طریق مطالعه جزوات ویژه خود حذفی وراهنمایی های پزشک معاینه,از مواردی که سلامت خون و فرآورده های خونی را به خطر می اندازد مطلع خواهید شد تا در صورت هرگونه شکی در مورد سلامت خونتان,از اهدای خون انصراف نمایید.
5-  خونگیری : شامل استریل کردن ناحیه چین آرنج می باشد. کل مرحله خونگیری از زمان خوابیدن شما روی تخت تا خارج کردن سوزن خونگیری , حدود 10 تا 20 دقیقه طول می کشد.
6-  نیرو بخشی : شامل دقایقی استراحت همراه با مراقبت کادر پزشکی ازشما و پذیرایی مختصر با آب میوه و شیرینی است.

توصیه های پس از اهدای خون

اهدا کننده گرامی, اکنون شما به جامعه نیکو کاران و ایثار گران همیار سازمان انتقال خون ایران پیوسته اید. کسب فیض معنوی ,اجر اخروی و تقویت روحیه نوعدوستی را به شما تبریک می گوییم.خواهشمند است برای حفظ سلامتی خود به توصیه های پزشکان و کارشناسان ما توجه کنید:

• بعد از اهدای خون به مدت 10 تا 15 دقیقه بر روی تخت خونگیری استراحت کنید . به راهنمایی های کارشناسان ما توجه داشته , قبل از اجازه ایشان از تخت خونگیری بلند نشده و محل خونگیری را ترک نکنید.
• به هنگام بلند شدن, از تخت بعنوان تکیه گاه استفاده نکنید و با تکیه بر دستی که از طریق آن خون اهدا کرده اید بلند نشوید. همکار ما برای بلند کردن شما از روی تخت به شما کمک می کند.
• بعد از استراحت, پذیرایی مختصری با شربت و شیرینی انجام می شود که اولاً با تطابق بدن شما با حجم خونی که اهدا کرده اید کمک می کند و دوم آنکه بعد از اهدای خون, باعث توقف بیشتر شما برای دقایقی دیگر , در محل خونگیری می شود . که زمانی مناسب برای مراقبت های پزشکی و انتقال توصیه های بهداشتی توسط کارشناسان ما به شما فراهم می سازد.
• بعد از اهدای خون می توانید بلافاصله به کار و زندگی روزمره خود برگردید و حتی می توانید فعالیتهای بدنی روزانه , نظیر پیاده روی را نیز انجام دهید. منوط به آنکه تا 24 ساعت به دستی کع از طریق آن خونگیر یانجام شده است, فشار وارد نکنید و از انجام کارهای سنگین و بلند کردن اجسام سنگین بپرهیزید , تا ناحیه سوزن دچار کبودی و یا خونریزی نشود.
• تا 24 ساعت اقدام به انجام ورزش (بغیر از پیاده روی) و تمرینات بدنی سنگین نکنید.
• در صورتیکه خلبان وخدمه پروازی هواپیماهای مسافری ،خلبانان وخدمه پروازی جنگی ،رانندگان جرثقیل وکلیه وسایط نقلیه سنگین وغواصان ،کسانیکه درآتش نشانی کارمی کنند ،ورزشکارانی که ورزش سنگین وحرفه ای انجام می دهند ،افرادیکه از نردبان بالا میروند یا
درساختمانهای مرتفع روی داربست کارمی کنند،رانندگان قطاروکوهنوردان بایدحداقل 24-12 ساعت بین اهدای خون و برگشت به کار وشغل شان فاصله باشد.
• تا چند ساعت, برچسبی را که در محل ورود سوزن خونگیری زده شده است بر ندارید .
• در طی 24 ساعت آینده و بویژه 2 ساعت اول , مایعات بیشتری صرف کنید.
• بعد از اهدای خون , مصرف اضافی هیچ گونه مواد غذایی مکمل و مقوی ضرورت ندارد, و حجم و سلولهای خون شما بطور خودکار جایگزین می شود. بهر حال در صورتی که تمایل دارید سلولهای خونی شما سریعتر جبران شود, مصرف محدود قرص های حاوی ترکیبات آهن و ویتامین ث در طی روزهای بعد از اهدای خون , با مجوز پزشک مستقر در واحد اهئای خون و با میزانی که ایشان تعیین می کند, بلامانع است. باید دانست که حجم مایع خون اهدایی شما در طی 24 ساعت , و تعداد گلبولهای قرمز خون شما نیز حداکثر در عرض 2-4 هفته , توسط بدن شما جبران می شود.
• اگر سیگاری هستید , حداقل تا یک ساعت پس از اهدای خون سیگار نکشید.
• ممکن است بعداً مقداری کبود شدگی جزئی در ناحیه ورود سوزن ایجاد شود , که بدلیل جمع شدن اندکی خون, در بافت های اطراف محل خونگیری می باشد . جای نگرانی نیست چون این کبودی در عرض 2-3 روز ,خودبخود بر طرف خواهد گردید .
• اگر از محل خونگیری , هر گونه خونریزی مشاهده گردید, کافی است دست خود را بالا نگه داشته و به کمک یک گاز استریل و یا پارچه های تمیز و با نیروی برآمدگی گوشتی کف دست خود به آن فشار آورید , تا خونریزی متوقف شود. در صورت ادامه یافتن خونریزی , به پایگاه اهدا خون مراجعه کنید.
• اگر در طی روز یا روزهای بعد, در ناحیه ورود سوزن خونگیری دردی احساس کردید, در صورت نیاز می توانید مسکن های معمولی نظیر استامینوفن و یا بروفن استفاده کنید( بروفن با با شکم خالی مصرف نکنید). اگر درد شدید بود به پایگاه انتقال خون مراجعه کنید.
• اگر در طی 2 هفته پس از اهدای خون ,‌دچار هر نوع بیماری عفونی شدید, حتماً به پایگاه انتقال خون اطلاع دهید.شاید لازم باشد تا از ورود خون اهدایی شما به چرخه مصرف خون جلوگیری شده و یا آزمایشات تکمیلی بطور رایگان توسط سازمان انتقال خون بر روی خون شما انجام شود.
• اگر در طی 6 ماه پس از اهدا خون, دچار یرقان و یا هر نوع بیماری عفونی منتقله از راه خون و تماس جنسی نظیر ایدز, سیفلیس و... شدید , حتماً پایگاه انتقال خون را در جریان قرار دهید.
• عده ای از اهدا کنندگان , در مورد کاهش وزن بواسطه اهدای خون سئوال می کنند.باید دانست که با اهدای خون, تا نیم کیلو گرم از وزن بدن بطور موقت کم می شود که مربوط به حجم خون اهدا شده است و این کاهش خفیف وزن م بلافاصله با مصرف آبمیوه و شیرینی و یا مصرف غذا در همان روز جبران می شود.
• بر روی خون اهدایی شما به طور روتین آزمایشاتی با هدف ردیابی بیماری های منتقله از راه خون , نظیر ایدز, هپاتیت,سیفلیس و... نیز تعیین گروه خونی انجام می شود , و نتیجه حاصله , در قالب کارت خون , به آدرس شما ارسال می شود. اطفاً در مراجعه های بعدی خود به پایگاه های اهدای خون, کارت خون قبلی خود را بهمراه بیاوریدو در صورتی که به هر دلیلی کارت خون به دست شما نرسید,حتماً با پایگاه اهدای خون تماس بگیرید, تا رد صورت لزوم, کارت المثنی صادر شود.

انواع اهدا خون

1 - اهدا خون غیرخودی (آلوژنیک )
انواع اهداکنندگان اهدا خون غیرخودی (آلوژنیک ) :
الف - اهداکنندگان پولی : این افراد در ازای دریافت پول خون اهدا می نمایند . از آنجاییکه این افراد ممکنست به خاطر دریافت پول به سوالات مربوط به رفتارها وسلامت خود پاسخ صحیح ندهند نمی توانند بعنوان منبع تامین خون سالم معرفی شوند.
ب - اهداکننده جایگزین/فامیلی:این افراد در زمانی که خون آنها مورد نیز یکی از اعضاء خانواده یا آشنایان می باشد خون اهدا می نمایند .این افراد ممکنست به خاطر تحت فشار بودن از طرف اعضای خانواده ویا نگرانی برای خود بیمار به سوالات پاسخ صحیح ندهندوباعث انتقال آلودگی به فرد گیرنده خون شوند. همچنین بستگان بیمار نیازمند به خون ممکن است افرادی را با پرداخت پول تشویق به اهدای خون به جای خود نمایند .
ج - اهداکنندگان داوطلب : این افراد به صورت کاملا داوطلبانه وبدون در نظر گرفتن پاداش مادی خون خود را اهدا می نمایند .
انگیزه اصلی این افراد کمک به دیگران است . دلایل اندکی جهت پنهان کردن اطلاعات مربوط به آن بخش از سلامت و روش زندگی فرد که آنهارا برای اهدای خون به طور موقت نامناسب می نماید دارند وخون سالمتری را می توانند اهدا کنند.
اهداکنندگان داوطلب به سه گروه تقسیم می شوند :
- اهداکننده بار اول : اهداکننده ای است که برای اولین بار به مراکز اهدای خون مراجعه کرده وسابقه هیچگونه اهدای خونی ندارد .
- اهداکننده با سابقه : به اهداکننده ای اطلاق می شود که سابقه اهدای خون را دارد ولی از آخرین باری که اهدای خون نموده بیش از یکسال می گذرد . این تعریف در بر گیرنده اهداکنندگانی است که در سال کمتر از 2 بار خون اهدا می نمایند.
- اهداکننده مستمر : اهداکننده ای که سالانه حداقل دو بار خون اهدا می کند.
2 - اهدا خون خودی (اتولوگ )

فردا دیراست همین امروز به جمع اهداکنندگان مستمر سازمان انتقال خون بپیوندید.

آیا می دانید

هر3 ثانیه ،یک بیمار نیاز به خون و فراورده های آن پیدا می کند.
از هر 3نفریک نفردرطول زندگی نیاز به خون پیدا می کند.
یک واحدخون اهدایی شما که فقط اندکی از خون موجود در بدن شماست می تواند جان 3 نفررا از مرگ حتمی نجات دهد.
فراموش نکنید که : همیشه چشمان یک بیمارنیازمند به خون منتظرشماست.
خون سالم جان مرا نجات دادآیا خون شما بود؟
یک نفر جان مرا نجات داد آیا شما بودید؟
اهداکننده مستمرمناسب ترین فردبرای اهدای خون میباشد.

برای اطلاع از آدرس مراکز اهدای خون تهران روی لینک زیر کلیک نمایید