تفسیر سوره کوثر : سوره کوثر کوتاهترین سوره قرآن است که مفسران مختلف، تفاسیر متفاوتی از این سوره دارند. آسمونی در این بخش تفسیر سوره کوثر از مفسران مختلف را برای شما عزیزان منتشر می کند.
تفسیر سوره کوثر
بسم الله الرحمن الرحیم
إنا اءعطینک الکوثر (1)
فصل لربک و انحر (2)
إن شانئک هو الابتر (3)
ترجمه سوره کوثر
بنام خداوند بخشنده مهربان
1 - ما به تو کوثر (خیر و برکت فراوان ) عطا کردیم .
2 - اکنون که چنین است برای پروردگارت نماز بخوان و قربانی کن .
3 - مسلما دشمن تو ابتر و بلا عقب است .
تفسیر سوره کوثر
آسمونی : تفسیر سوره کوثر
ما به تو خیر فراوان دادیم
روی سـخـن در تمام این سوره به پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم ) است
(مانند سـوره و الضـحـی و سـوره ا لم نشرح ) و یکی از اهداف مهم هر سه سوره تسلی خاطر آن حضرت
در برابر انبوه حوادث دردناک و زخم زبانهای مکرر دشمنان است .
نخست می فرماید: ما به تو کوثر عطا کردیم (انا اعطیناک الکوثر).
(کوثر) وصف است که از کثرت گرفته شده ، و به معنی خیر و برکت فراوان است ، و به افراد سخاوتمند نیز کوثر گفته می شود.
تفسیر سوره کوثر : در ایـنـکـه مـنـظـور از کـوثـر در ایـنـجـا چـیـسـت ؟
در روایـتـی آمده است که وقتی این سوره نـازل شد پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم )
بر فراز منبر رفت و این سوره را تـلاوت فـرمـود، اصـحاب عرض کردند:
این چیست که خداوند به تو عطا فرموده ؟ گفت :
نهری است در بهشت ، سفیدتر از شیر، و صافتر از قدح (بلور) در دو طرف آن قبه هائی از در و یاقوت است ....
در حـدیث دیگری از امام صادق (علیه السلام ) می خوانیم که فرمود:
کوثر نهری است در بـهـشت که خداوند آن را به پیغمبرش در عوض فرزندش (عبد الله که در حیات او از دنیا رفت ) به او عطا فرمود.
بـعـضـی نـیـز گـفته اند: منظور همان حوض کوثر است که تعلق به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم ) دارد
و مؤمنان به هنگام ورود در بهشت از آن سیراب می شوند.
بـعـضـی آن را بـه نـبـوت تفسیر کرده ، و بعضی دیگر به قرآن ، و بعضی به کثرت اصـحـاب و یـاران ،
و بـعـضـی بـه کـثـرت فـرزنـدان و ذریـه کـه هـمـه آنـهـا از نـسـل دخـتـرش فـاطمه زهرا (علیهاالسلام ) به وجود آمدند،
و آنقدر فزونی یافتند که از شماره بیرونند، و تا دامنه قیامت یادآور وجود پیغمبر اکرمند،
بعضی نیز آن را به شفاعت تـفـسـیـر کـرده و حـدیـثـی از امـام صـادق در ایـن زمـیـنـه نقل نموده اند.
surat-al-kawthar-tafsir
آسمونی : تـا آنـجـا کـه (فـخـر رازی ) پانزده قول در تفسیر (کوثر) ذکر کرده است،
ولی ظاهر این است که غالب اینها بیان مصداقهای روشنی از این مفهوم وسیع
و گـسترده است ، زیرا چنانکه گفتیم (کوثر) به معنی (خیر کثیر و نعمت فراوان ) اسـت،
و مـی دانـیـم خـداوند بزرگ نعمتهای فراوان بسیاری به پیغمبر اکرم (صلی الله عـلیـه و آله و سـلم )
ارزانی داشت که هر یک از آنچه در بالا گفته شد یکی از مصداقهای روشن آن است ،
و مصداقهای بسیار دیگری نیز دارد که ممکن است به عنوان تفسیر مصداقی برای آیه ذکر شود.
تفسیر سوره کوثر : بـه هـر حـال تـمـام مواهب الهی بر شخص پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم )
در تـمام زمینه ها حتی پیروزیهایش در غزوات بر دشمنان ،
و حتی علمای امتش که در هر عصر و زمـان مـشعل فروزان قرآن و اسلام را پاسداری می کنند،
و به هر گوشهای از جهان می برند، همه در این خیر کثیر وارد هستند.
فـرامـوش نـبـایـد کرد این سخن را خداوند زمانی به پیامبرش می گوید که که آثار این خـیـر کثیر هنوز ظاهر نشده بود،
این خبری بود از آینده نزدیک و آینده های دور،
خبری بود اعجازآمیز و بیانگر حقانیت دعوت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم ).
ایـن نـعـمـت عظیم و خیر فراوان شکرانه عظیم لازم دارد، هر چند شکر مخلوق هرگز حق نعمت خـالق را ادا نمی کند،
بلکه توفیق شکرگزاری خود نعمت دیگری است از ناحیه او لذا می فـرمـایـد:
تفسیر سوره کوثر
آسمونی : اکـنـون کـه چـنـیـن اسـت ، فـقط برای پروردگارت نماز بخوان و قربانی کن (فصل لربک و انحر).
آری بـخـشنده نعمت او است ،
بنابراین نماز و عبادت و قربانی که آن هم نوعی عبادت است بـرای غـیـر او مـعنی ندارد،
مخصوصا با توجه به مفهوم رب که حکایت از تداوم نعمتها و تدبیر و ربوبیت پروردگار می کند.
کوتاه سخن اینکه (عبادت ) خواه به صورت نماز باشد، یا قربانی کردن مخصوص رب و ولی نعمت است ،
و او منحصرا ذات پاک خدا است .
این در برابر اعمال مشرکان است که برای بتها سجده و قربانی می کردند،
در حالی که نـعـمـتـهـای خـود را از خـدا مـی دانـسـتـنـد!
و بـه هـر حـال تـعـبـیـر (لربـک ) دلیل روشنی است بر مساءله لزوم قصد قربت در عبادات .
بسیاری از مفسران معتقدند که منظور نماز روز عید قربان ، و قربانی کردن در همان روز اسـت ،
ولی ظـاهـرا مـفـهـوم آیه مفهوم عام و گسترده ای است هر چند نماز و قربانی روز عید یکی از مصداقهای روشن آن است .
تعبیر به (وانحر) از ماده (نحر) که مخصوص کشتن شتر است ،
شاید به خاطر این است که در میان قربانیها شتر از اهمیت بیشتری برخوردار بود،
و مسلمانان نخستین علاقه بسیار به آن داشتند، و قربانی کردن شتر بدون ایثار و گذشت ممکن نبود.
در اینجا دو تفسیر دیگر برای آیه فوق ذکر شده است :
1 - مـنـظـور از جمله (وانحر) رو به قبله ایستادن به هنگام نماز است ،
چرا که ماده نحر بـه مـعـنـی گـلوگـاه مـی بـاشـد، سـپـس عـرب آن را مـعـنـی مـقـابـله بـا هـر چـیـز اسـتـعـمـال کـرده اسـت ،
و لذا مـی گـویـنـد (مـنـازلنـا تـتـنـاحـر) یـعنی : منزلهای ما در مقابل یکدیگر است .
2 - مـنـظـور بـلنـد کـردن دسـتـهـا بـه هـنـگـام تـکـبـیـر و آوردن آن در مـقـابـل گـلوگـاه و صـورت اسـت ،
surat-al-kawthar-tafsir
در حـدیـثـی مـی خـوانـیـم :
آسمونی : هـنـگـامـی کـه ایـن سـوره نـازل شـد پـیـغـمـبـر اکـرم (صـلی الله عـلیـه و آله و سـلم ) از جبرئیل سؤ ال فرمود:
این (نحیره ) ای که پروردگارم مرا به آن ماءمور ساخته چیست ؟
(جـبـرئیل ) عرض کرد: (این نحیره نیست ، بلکه خداوند به تو دستور می دهد هنگامی که وارد نماز می شوی موقع تکبیر،
دستها را بلند کن ، و همچنین هنگامی که رکوع می کنی یـا سـر از رکـوع برمی داری ، یا سجده می کنی ،
چرا که نماز ما و نماز فرشتگان در هفت آسمان همین گونه است ، و برای هر چیزی زینتی است ،
و زینت نماز بلند کردن دستها در هر تکبیر است ).
و در حدیثی از امام صادق (علیه السلام ) می خوانیم
که در تفسیر این آیه با دست مبارکش اشـاره کـرده و فـرمـود:
آسمونی : مـنـظور این است که دستها را اینگونه در آغاز نماز بلند کنی به طوری که کف آنها رو به قبله باشد.
ولی تـفـسـیـر اول از هـمـه مـنـاسـب تـر اسـت ،
چـرا کـه مـنـظـور نـفـی اعـمـال بـت پـرسـتـان اسـت که عبادت و قربانی را برای غیر خدا می کردند،
ولی با این حـال جـمـع مـیـان هـمه معانی و روایاتی که در این باب رسیده است هیچ مانعی ندارد
و به خـصـوص اینکه درباره بلند کردن دست به هنگام تکبیرات روایات متعددی در کتب شیعه و اهـل سـنـت نـقـل شـده اسـت ،
بـه ایـن تـرتـیـب آیـه مـفـهـوم جـامـعـی دارد کـه ایـنـهـا را نـیـز شامل می شود.
تفسیر سوره کوثر
و در آخـریـن آیـه ایـن سوره با توجه به نسبتی که سران شرک به آن حضرت می دادند می فرماید:
(تو ابتر و بلاعقب نیستی ، دشمن تو ابتر است !) (ان شانئک هو الابتر).
(شـانـی ء) از مـاده (شنئان ) (بر وزن ضربان ) به معنی عداوت و کینه - ورزی و بدخلقی کردن است ،
و (شانی ء) کسی است که دارای این وصف باشد.
تفسیر سوره کوثر : قـابـل توجه اینکه : (ابتر) در اصل به معنی (حیوان دم بریده ) است
و انتخاب این تعبیر از سوی دشمنان اسلام به منظور هتک و توهین بود، و تعبیر (شانی ء)
بیانگر ایـن واقـعـیـت است که آنها در دشمنی خود حتی کمترین ادب را نیز رعایت نمی کردند،
یعنی عداوتشان آمیخته با قساوت و رذالت بود، در حقیقت قرآن می گوید:
این لقب خود شما است نه پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم ).
از سـوی دیـگر همانگونه که در شاءن نزول سوره گفته شد:
قریش انتظار مرگ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم ) و برچیده شدن بساط اسلام را داشتند،
چرا که می گفت ند او بلا عقب است ، قرآن می گوید تو بلا عقب نیستی ، دشمنان تو بلا عقب اند!
نکته های تفسیر سوره کوثر :
1 - فاطمه (علیهاالسلام ) و کوثر
تفسیر سوره کوثر : گفتیم کوثر یک معنی جامع و وسیع دارد، و آن خیر کثیر و فراوان است ، و مصادیق آن زیاد اسـت ،
ولی بـسـیاری از بزرگان علمای شیعه یکی از روشن ترین مصداقهای آن را وجود مـبـارک (فـاطـمـه زهـرا) (سـلام الله عـلیـهـا) دانـسـتـه انـد،
چـرا کـه شـاءن نـزول آیـه می گوید: آنها پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم ) را متهم می کردند که بلا عقب است ،
قرآن ضمن نفی سخن آنها می گوید: ما به تو کوثر دادیم .
از این تعبیر استنباط می شود که این (خیر کثیر) همان فاطمه زهرا (علیهاالسلام ) است ،
زیرا نسل و ذریه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم )
به وسیله همین دختر گرامی در جـهـان انـتـشـار یافت نسلی که نه تنها فرزندان جسمانی پیغمبر بودند، بلکه آئین او و تمام ارزشهای
surat-al-kawthar-tafsir
اسـلام را حـفـظ کـردنـد، و بـه آیـنـدگـان ابـلاغ نـمـودنـد،
نـه تـنـهـا امـامـان مـعـصـوم اهـل بـیـت (عـلیـهـمـالسـلام ) کـه آنها حساب مخصوص به خود دارند،
بلکه هزاران هزار از فـرزنـدان فـاطـمـه (عـلیـهـاالسـلام ) در سراسر جهان پخش شدند
که در میان آنها علمای بزرگ و نویسندگان و فقها و محدثان و مفسران والا مقام و فرماندهان عظیم بودند
که با ایثار و فداکاری در حفظ آئین اسلام کوشیدند.
آسمونی : در ایـنـجـا بـه بـحث جالبی از (فخر رازی ) برخورد می کنیم که در ضمن تفسیرهای مختلف کوثر می گوید:
قـول سـوم ایـن اسـت کـه ایـن سـوره بـه عـنـوان رد بـر کـسـانـی نـازل شـده که عدم وجود اولاد را بر پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم )
خرده می گـرفـتـنـد، بـنـابـرایـن مـعـنـی سـوره ایـن اسـت کـه خـداونـد بـه او نـسـلی می دهد که در طـول زمـان بـاقـی مـی مـانـد،
بـبـیـن چـه انـدازه از اهـل بـیـت را شـهـیـد کـردنـد، در عـیـن حـال جـهـان مـملو از آنها است ،
این در حالی است که از بنی امیه (که دشمنان اسلام بودند) شـخـص قابل ذکری در دنیا باقی نماند،
سپس بنگر و ببین چقدر از علمای بزرگ در میان آنها است ، مانند باقر و صادق و رضا و نفس زکیه و.
تفسیر سوره کوثر
2 - اعجاز این سوره
آسمونی : تفسیر سوره کوثر : ایـن سـوره در حـقـیـقـت سـه پـیـشگوئی بزرگ در بردارد:
از یکسو اعطاء خیر کثیر را به پـیـغـمـبـر نـویـد مـی دهـد (گـر چـه (اعـطـیـنـا) بـه صـورت فـعـل مـاضـی اسـت ،
ولی مـمـکـن اسـت از قـبـیـل مـضـارع مـسـلم بـاشـد کـه در شکل ماضی بیان
شده ) و این خیر کثیر تمام پیروزیها و موفقیتهائی را که بعدا نصیب پیغمبر اکرم (صلی الله عـلیـه و آله و سـلم ) شـد،
بـه هـنـگـام نـزول ایـن سـوره در مـکـه قابل پیشبینی نبود، شامل می شود.
از سوی دیگر خبر می دهد که پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم ) بلا عقب نخواهد بود،
بلکه نسل و دودمان او به طور فراوان در جهان وجود خواهند داشت .
از سـوی سـوم خـبـر مـی دهد که دشمنان او ابتر و بلا عقب خواهند بود،
این پیشگوئی نیز تحقق یافت ، و چنان دشمنانش تار و مار شدند که امروز اثری از آنها باقی نمانده است ،
در حـالی کـه طوائفی همچون بنی امیه و بنی عباس که به مقابله با پیغمبر (صلی الله عـلیـه و آله و سـلم )
و فـرزنـدان او بـرخـاسـتـنـد روزی آنـقـدر جـمـعـیـت داشـتـنـد کـه فـامـیـل و فـرزنـدان آنـهـا قابل شماره نبود،
ولی امروز اگر هم چیزی از آنها باقی مانده باشد هرگز شناخته نیست .
surat-al-kawthar-tafsir
3 - ضمیر جمع در باره خدا برای چیست ؟
آسمونی : تفسیر سوره کوثر : قابل توجه اینکه در اینجا و در آیات فراوان دیگری از قرآن مجید خداوند
با صیغه متکلم مع الغیر از خود یاد می کند می فرماید: ما کوثر را به تو عطا کردیم !
ایـن تـعـبـیـر و مانند آن برای بیان عظمت و قدرت است ،
زیرا بزرگان هنگامی که از خود سخن می گویند نه فقط از خود که از ماءمورانشان نیز خبر می دهند،
و این کنایه از قدرت و عظمت و وجود فرمانبردارانی در مقابل اوامر است .
در آیـه مـورد بـحـث کـلمـه (ان ) نـیـز تـاءکـید دیگری است بر این معنی ،
و تعبیر به (اعطیناک ) و نه (آتیناک ) دلیل بر این است که خداوند (کوثر) را به حضرتش بخشیده
و اعطا فرموده است ، و این بشارتی است بزرگ به پیغمبر اکرم
تـا در بـرابـر یـاوه گـوئیـهای دشمنان قلب مبارکش آزرده نشود،
و در عزم آهنینش فتور و سستی راه نیابد،
و بداند تکیه گاه او خدائی است که منبع همه خیرات است و خیر کثیر در اختیار او نهاده .
خـداونـدا! مـا را از بـرکـات این (خیر کثیر) که به پیامبرت مرحمت فرمودی بی نصیب مگردان .
پـروردگـارا! تـو مـی دانـی مـا آن حـضـرت و ذریـه طـاهـریـنـش را از صـمـیـم دل دوست داریم ، ما را در زمره آنان محشور کن .
بارالها! عظمت او و آئینش بسیار است روز به روز بر این عظمت و عزت و شوکت بیفزای .
آمین یا رب العالمین
: برای دریافت مشاوره درباره تفسیر سوره کوثر فرم زیر را تکمیل کنید
