بیوگرافی سوکراتس

به مناسبت 19 فوریه سالروز تولد دکتر سوکراتس اسطوره فوتبال برزیل

اختصاصی آسمونی – مهدی زارعی

هنرمندی شیفته دموکراسی و فلسفه

  به گزارش آسمونی ، 19 فوریه 1954 روز تولد فوتبالیستی خاص در تاریخ این رشته است. مردی با 22 گل ملی در 60 مسابقه برای برزیل و بدون کسب هیچ عنوانی در جامهای جهانی. مردی که تنها 57 سال زندگی کرد و در 4 دسامبر 2011 از دنیا رفت؛ اما نام او همواره در فوتبال ماندگار است. به بهانه تولد سوکراتس بخش هایی از فصل« دیالوگ های سقراط» را در این نوشته آورده ایم. فصل پایانی کتاب فوتبال برزیل نوشته الکس بلوس که در سال 1391 توسط نشر کتیبه زرین چاپ شد. گفته های سوکراتس همگی در مصاحبه با نویسنده کتاب آورده شده است.

فوتبالیستی که فیلسوف بود

به گزارش آسمونی ، سوکراتس برزیلیرو سامپایو دی سوزا ویرا دی اولیویرا در جام جهانی جهانی 1982 کاپیتان تیم ملی برزیل بود. سوکراتس با راه رفتن اشرافی اش، ریش های سیاه وحشی، موهای ژولیده و چشمان سیاه نافذش بیشتر شبیه یک فیلسوف بود تا ورزشکار. شیوه خاص بازی اش هم قدرت بالای روانی او را نشان می داد. او همیشه خونسرد بود حتی زمانی که گل می زد آن شور و شادی خاص که مخصوص برزیلی هاست را هم از خودش نشان نمی داد. فوتبال سوکراتس قدرتی یا سرعتی نبود. او بازیکن لاغراندامی بود که هوشمندی اش در پاس دادن و نگاهش به بازی از او ستاره ای استثنائی ساخته بود. نقطه قوت او ضربات پشت پایش بود. پله درباره او می گوید:« سوکراتس با ضربات پشت پایش بهتر از بازیکنانی که رو به جلو پاس می دهند بازی می کرد.»  

هنرمندی با شعور تاکتیکی

سوکراتس به خاطر قامت بلند و 193 سانتی متری خود، ساختار بدنش را« ضد ورزشکار» می دانست و خودش را هنرمند می خواند. هنرمندی روشنفکر که با تکیه بر شعور تاکتیکی خود تیمش را پیش می برد، سرعت بازی را برحسب نیاز کم و زیاد می کرد، با نگاهش بر همه جا احاطه داشت و با حرکتی غافلگیر کننده حریف را از پا در می آورد.  

فوتبالیستی تاثیرگذار در سیاست برزیل

به گزارش آسمونی ، سوکراتس فوتبالش را زمانی که دانشجوی پزشکی بود آغاز کرد. پس از آویزان کردن کفش هایش، پزشکی را دوباره دنبال کرد و یک کلینیک ورزشی پزشکی در شهر خودش « ریبرائو پریتو» بنا نهاد. در برزیل همه او را با نام دکتر می شناختند. مهم تر این که او یک فعال اجتماعی بود. او فوتبال را در برزیل به شیوه ای که هیچ کس قبل از او موفق نشده بود سیاسی کرد. او برخلاف سایر فوتبالیست ها که عموما از طبقه کارگر، فقیر و بی سواد بودند، بچه ای باهوش از طبقه متوسط بود. بچه ای که نه فقط فوتبال برزیل را دگرگون کرد بلکه در حیات سیاسی کشورش هم تاثیرگذار شد.

پسری به نام سقراط

اما آیا او هرگز متوجه شد که نام فیلسوف بزرگ یونانی رویش نهاده شده است؟ می توان گفت این نامگذاری در روند زندگی اش بی تاثیر نبوده است. سوکراتس در سال 2000 در این باره گفت: « یک اسم به تنهایی کاری نمی کند. پدر من در کتابخانه اش زندگی می کرد و من هم همیشه کنارش بودم. خیلی کتاب می خواندم و این مساله را از پدرم به ارث برده بودم. پدرم از خانواده بسیار فقیری بود و نتوانسته بود درس بخواند. او از زمانی که خیلی کوچک بود کار کردن را شروع کرد و به خاطر علاقه ای که به درس خواندن داشت خودش خواندن و نوشتن را یاد گرفت. او نام مرا سوکراتس( سقراط) گذاشت و برای این که مثل صاحب نامم فردی بزرگ شوم تلاش فراوانی کرد. » او افزود: « البته من از خیلی فیلسوف ها مثل افلاطون هم کتاب خوانده ام. خودم به ماکیاولی و هابز علاقه فراوانی دارم. کتاب هم می خوانم اما نه هر کتابی. من واقعا به فلسفه علاقه دارم و آن هم به دلیل حس کنجکاوی فراوانی است که دارم. »  

تاثیرات کودتای نظامی در زندگی سوکراتس

در سال 1964 و به هنگام کودتای نظامی در برزیل، سوکراتس 10 ساله بود. اما اتفاقی رخ داد که سبب علاقه او به سیاست شد. به گزارش آسمونی ، یک روز تعدادی از نظامیان به خانه شان وارد شده و از کتابخانه پدرش کتابی در مورد بولشویک ها برداشتند و آن را سوزاندند. سوکراتس از این اتفاق چنین یاد کرد:« آن زمان حتی نمی دانستم آن کتاب درباره چیست. بعدا با کمی کنجکاوی فهمیدم درباره انقلاب شوروی است. کاری که سربازان در آن روز انجام دادند واقعا مرا تحت تاثیر قرار داد. من فرزند یک نظام دیکتاتوری هستم. زمانی که در 16 سالگی کالج را شروع کردم معنای خفقان را فهمیدم. من همکلاسی هایی داشتم که برای به دام نیفتادن به دست رژیم همواره در حال فرار بودند.»

دموکراسی کورینتیانس

به گزارش آسمونی ، سوکراتس آغازگر جنبشی در میان بازیکنان برزیل شد که به « دموکراسی کورینتیانس» شهرت یافت. سوکراتس فوتبالش را از بوتافوگو آغاز کرد و در سال 1978 به کورینتیانس در سائوپائولو منتقل شد. پس از چند سال سعی کرد در نحوه رفتار مسوولان باشگاه با بازیکنان تغییراتی ایجاد کند. در آنجا هیچ وقت با بازیکنان در مورد تصمیم گیری های مختلف مشورت نمی شد. در باشگاه هم مانند کشور، جوی دیکتاتوری حاکم بود. بنابراین سوکراتس همراه با یکی از هم تیمی هایش به نام ولادیمیر علیه سران باشگاه به نوعی قیام کردند. آنها به همراه سایر هم تیمی هایشان با به راه انداختن مجمعی با عنوان « دموکراسی کورینتیانس» در مورد مسایلی که بر زندگی حرفه ای شان موثر بود تصمیم گیری می کردند. سوکراتس درباره این مجمع چنین می گفت:« ما به اتفاق آرا تصمیم گیری می کردیم. خیلی مساله ساده ای بود. مثلا با هم تصمیم می گرفتیم که در چه ساعتی ناهار بخوریم و رای گیری می کردیم. در اکثر موارد هم با مشکلی مواجه نمی شدیم. راجع به همه چیز رای گیری می کردیم.»  

روز پانزدهم رای دهید

البته مساله به آن سادگی که سوکراتس می گفت نبود. دموکراسی کورینتیانس تصمیم گرفت که روی پیراهن های تیم شعار« در روز پانزدهم رای دهید» نقش ببندد. این شعار به انتخابات 15 نوامبر 1982 سناتورها، فرمانداران و شهرداران اشاره داشت و اولین قدم برای براندازی حکومت دیکتاتوری در برزیل محسوب می شد. سوکراتس و هم قطارانش هم چنین « کونسنتراسائو» را که یکی از دست و پاگیرترین قوانین در آزادی بازیکنان بود را تغییر دادند.

قانونی که شخصیت بازیکنان را زیر سوال می برد

این کلمه به معنای « تمرکز» و در اصطلاحات نظامی به معنای« گرد هم آوردن گروهان های مختلف» است. در برزیل بیشتر تیم ها پیش از انجام هر مسابقه هر چند کم اهمیت، باید در کنار هم باشند و در یک هتل شب را به صبح برسانند. دلیل این کار باشگاهها این است که بازیکنان هنوز به رشد عقلانی لازم نرسیده و باید حتما تحت کنترل باشند. اما سوکراتس این روند را تغییر داد« تنها شش ماه برای تغییر این قانون تلاش کردیم. در برداشتن کامل این قانون نگرانی هایی وجود داشت. اما این قانون شخصیت بازیکنان را زیر سوال می برد و به این معنا بود که بازیکنان بی مسوولیت هستند و باید همانند یک زندانی تحت نظر باشند. هر چه بازیکن احساس بهتری داشته باشد در زمین بازی هم عملکرد بهتری خواهد داشت. شما کجا احساس بهتری دارید؟ مسلما هر کس در خانه اش بیشتر احساس امنیت و آرامش می کند.»  

جنبشی که عمومی شد

به گزارش آسمونی ، در سال 1982 کورینتیانس در حالی قهرمان ایالت سائوپائولو شد که روی پیراهن هایش کلمه دموکراسی نقش بسته بود. به قول سوکراتس« آن قهرمانی یکی از بهترین لحظات زندگی ام بود. فکر می کنم برای 95 درصد بقیه هم همین طور بود.» از آنجا که جنبش سوکراتس از یکی از بزرگ ترین باشگاههای برزیل شروع شد خیلی زود جنبه عمومی به خود گرفت و به حوزه سیاست ملی هم راه یافت. دموکراسی کورینتیانس به عنوان یک مرجع در بحث های مربوط به دموکراسیزه کردن رژیم نظامی برزیل مطرح می شد. سوکراتس هم به یک چهره مهم در عرصه مبارزات انتخابات ریاست جمهوری تبدیل شد.

پایان دموکراسی کورینتیانس

سوکراتس در سال 1984 در تظاهراتی با حضوریک میلیون و نیم نفر سخنرانی کرد. او گفت:« اگر کنگره، قانون اساسی برای برگزاری انتخابات آزاد ریاست جمهوری را تصویب کند من پیشنهاد بازی در ایتالیا را رد خواهم کرد. » سوکراتس از مردم خواست برای تصویب این قانون پای صندوق های رای بروند اما در نهایت این قانون تصویب نشد و این ستاره هم برای ادامه بازی اش به فیورنتینا رفت و دوران دموکراسی کورینتیانس به پایان خود رسید.

پوسترهایی از چه گوارا و جان لنون

به گزارش آسمونی ، قهرمانان سوکراتس یک انقلابی و یک خواننده بودند: چه گوارا و جان لنون. ؛ مردانی که پوسترهایشان روی دیوار اتاق سوکراتس دیده می شد. اما این قهرمان دنیای فوتبال چه میراثی برای دنیای فوتبال به جای نهاده است؟ :« ما تاثیرات عمیقی در دنیای فوتبال از خود به جا گذاشتیم. امروزه برای حقوق بازیکنان نسبت به گذشته ارزش بسیار بیشتری قائل می شوند و ما در این تغییر نقشی بسزا داریم.»