زندگینامه مرتضی احمدی

نام ونام خانوادگی : مرتضی احمدی

متولد : 1303

سمت :  بازیگر سینما و تلویزیون و گوینده و خواننده

زندگی :

آسمونی : احمدی در 1303 در جنوب تهران به دنیا آمد. پدرش سَقط‌فروش بود. برای تحصیل ابتدا به مکتب و سپس به دبستان منوچهری در میدان گمرک رفت و بعد از آن به دبیرستان شرف و دبیرستان روشن رفت.

نوجوانی :

در شانزده‌سالگی ورزش باستانی و فوتبال را شروع کرد و به همراه تیم فوتبال دبیرستانش در مسابقات آموزشگاه‌های تهران رتبه‌هایی به دست‌آورد. بعدها در تیم فوتبال راه‌آهن تهران و پس از آن در باشگاه راه‌آهن بازیکن و مربی (تا سال 1325) شد.

فعالیت حرفه‌ای :

پس از چند تلاش آماتوری در تئاتر در 1321 با کمک عده‌ای از دوستانش «تماشاخانه ماه» را روبه‌روی باغ فردوس دایر کرد، ولی پس از چند هفته مجبور به ترک آنجا شد. در اوایل پاییز 1322 در تئاتر فرهنگ برای اولین بار پیش پرده‌خوانی کرد و در نتیجه آن بازیگر تئاتر هم شد. مدتی بعد پدرش از فعالیت او در تئاتر مطلع شد و او را از خانه بیرون کرد. مرتضی احمدی پس از مدتی هم‌زمان با هنرپیشگی در راه‌آهن تهران به‌عنوان تعمیرکار استخدام شد.

مرتضی احمـدی برای اولین بار به سبک بیات تهران در پیش پرده‌ها آواز خواند و نیز اولین بار (در 1322) ترانهٔ گلپری جون را اجرا کرد، که بسیار محبوب شد و به خاطر آن برای کار در رادیو تهران دعوت شد. در یکی از پیش پرده‌ها ترانه‌ای دیگری به نام «کارگرم من» را اجرا کرد که به استقبال کارگران راه‌آهن و پس از آن منجر به اعتصاب کارگران راه آهن گردید که در نتیجه، مرتضی احمدی به بخش حسابداری راه‌آهن منتقل شد و پس از پایان اعتصاب دستگیر شد و در کلانتری تعهد کرد از آن به بعد ازاجرای آن پیش پرده خوداری کند.

پیش‌پردهٔ دیگری نیز با اجرای احمدی به نام «قدس شاهین» (دربارهٔ ماجرای تجاوز جنسی عده‌ای از سربازان آمریکایی به یک زن ایرانی) توقیف شد. ولی پس از اجرای مجدد آن در پاییز 1323 در جمعی خصوصی، محکوم شد شش ماه به کرمان تبعید شود که با پیگیری محمد مسعود، مدیر روزنامهٔ مرد امروز که تصادفاً به تئاتر فرهنگ آمده بود ملغی شد.

چندتا از پیش‌پرده‌های دیگر با اجرای احمدی نیز توقیف شده است، از جمله پیش‌پرده‌ای به نام «پیرهن زرده» که دربارهٔ گروه‌های فشار حزب دموکرات ایران که پیراهن زرد می‌پوشیدند بود و به کتک خوردن مرتضی احمدی و بازداشت او انجامید و پیش‌پرده‌ای به نام «کارمند دولت» که منجر به انفصال موقت او از خدمت در راه‌آهن شد ولی با اعتراض احمدی به دیوان عالی کشور لغو شد.

مرتضی احمدی در بهار 1324 از طریق مسابقات فوتبال با ناصر فخرآرایی که در تیم «آفتاب شرق» بازیکن و مربی بود آشنا شد. در 15 بهمن 1327 به دعوت فخرآرایی به مراسم سالگرد افتتاح دانشگاه تهران رفت و در آن جا شاهد ترور محمدرضا شاه به دست فخرآرایی بود که به کشته شدن فخرآرایی و دستگیر شدن احمدی انجامید که پس از بازجویی و اثبات بی‌اطلاعی‌اش از ماجرا، آزاد شد.

احمدی در 1323 به رادیو تهران چندی بعد در رادیو ایران و بعد از آن در رادیو و تلویزیون ایران به کار کردن اشتغال گزید، تا برنامه‌های کمدی اجرا کند. در دوره‌های مختلفی در رادیو کار کرد و از جمله تیپی به نام «بابا جاهل گریان» اجرا کرد و به سبک‌های مختلف ترانه و آواز خواند. در فروردین 1353 نقش اول سریال پربینندهٔ هردمبیل، نوشتهٔ پرویز خطیبی را بازی کرد در نظرخواهی‌از مردم در سال 1356 به‌عنوان محبوب‌ترین هنرپیشهٔ رادیو انتخاب شد.

وی در 1326 گویندهٔ فیلم‌های خارجی شد و از اعضای اولیهٔ انجمن گویندگان و سرپرستان گفتار فیلم تأسیس در 1342 بود.

پس از کودتای 28 مرداد 1332 احمدی بازیگری را کنار گذاشت و به مدت هفت سال به اهواز رفت. ولی پس از بازگشت به تهران از نو کار بازیگری را در سریالی تلویزیونی به نام تک‌مضراب از سر گرفت. از سریال‌های تلویزیونی دیگری که بازی کرده است می‌توان از سلطان صاحبقران، هفت شهر عشق (1356)، آئینه و زیر بازارچه (1377، رضا ژیان) نام برد.

در فروردین 1349 نیز احمدی به دعوت علی حاتمی ترانهٔ عنوان‌بندی فیلم حسن کچل را، ضربی‌خوانی کرد (که به نام روحوضی نیز شناخته می‌شود). در همین سبک در 1328 پنج صفحهٔ موسیقی برای یک شرکت انگلیسی ضبط کرد. مرتضی احمدی بیش از چهارصد ترانهٔ ضربی و صد و پنجاه ترانهٔ فکاهی خوانده است، این ترانه هااز نوشته‌های نصیری‌فر،[5] نویسندهٔ کتابی است به نام مردان موسیقی سنتی و نوین ایرانکه بیشتر کارهای موزیکال مرتضی احمدی از آن کتاب گرفته شده است.

ازدواج

احمدی در 9 مرداد 1334 با یکی از همکارانش در راه‌آهن به نام زهرا جوانشیر ازدواج کرد که در25 اردیبهشت 1350 بر اثر سرطان درگذشت. احمدی از این ازدواج یک فرزند دختر به نام آزیتا (متولد 1337) و یک فرزند پسر به نام مازیار (متولد 1340) دارد.

دوبله

از ماندگارترین آثار مرتضی احمدی می‌توان به کار صدایی نوعی دوبله وی در مجموعه پینوکیو اشاره کرد که در آن در نقش «روباه مکار» به خواندن متن می‌پرداخت.

این مجموعه از محصولات شرکت «چهل و هشت داستان» است که در اواخر دوران شاه و اوایل انقلاب به تولید محصولات فرهنگی برای کودکان ایرانی می‌پرداخت. دیگر اعضای این گروه عبارت بودند از ناهید امیریان در نقش «جینا»، نادره سالارپور در نقش پینوکیو و کنعان کیانی در نقش «گربه نره». ویژگی اصلی این اجرا از داستان پینوکیو، ادغام آن با سازوضرب ایرانی و ترانه‌های سبک روحوضی است که به این داستان خارجی حال و هوای کاملاً ایرانی می‌دهد؛

تا آنجا که قسمتی ویژه، جدااز خط سیراصلی قصه، برای نوروز و سفره هفت سین و غیره را میسر نمی‌نمود.

سینما

مرتضی احمدی در 1332 برای اولین بار در سینما بازی کرد، در فیلمی به نام «ماجرای زندگی» به کارگردانی «نصرت‌الله محتشم». از فیلم‌های دیگر او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

1384 ستاره‌ها 3: ستاره بود

1375 مینا و غنچه

1375 سرحد

1373 کلاه‌قرمزی و پسرخاله

1373 عروسی خون

1373 حالا چه شود!

1373 تحفه هند

1372 بلندی‌های صفر

1370 یکبار برای همیشه

1370 ناصرالدین‌شاه آکتور سینما

1370 ساده لوح

1370 راه و بیراه

1370 خانه خلوت

1368 ارثیه

1368 صنوبرهای سوزان

1367 گراند سینما

1367 ارثیه

1367 تا غروب

1366 در انتظار شیطان

1365 جدال در تاسوکی

1365 مأموریت

1365 معما

1364 اتوبوس

1364 مدرک جرم

1363 مردی که زیاد می‌دانست

1354 خانه خراب

1354 ذبیح

1354 فرار از حجله

1353 موسرخه

1353 آب

1352 جعفر جنی و محبوبه اش

1352 تنها و گل‌ها

1351 مطرب

1351 قایقرانان

1351 فرار از زندگی

1351 قلندر

1351 نانجیب

1350 شراره احمد نجیب‌زاده

1350 باباشمل

1350 وحشی جنگل

1350 فریاد

1349 جنجال عروسی

1349 میوه گناه

1349 شیرین و فرهاد

1332 ماجرای زندگی

تلویزیون

1387-1392 شکرستان - راوی

1389 چاووش بهار - بازیگر

1388 مجموعه عروسکی «بچه‌های کوچه دوستی» - بازیگر

1386 به همین سادگی - بازیگر

1384 تا غروب - بازیگر

1384 مثل همیشه - بازیگر

1381 توپ گرد - بازیگر

1381 زیرگذر - بازیگر

1380 تازه چه خبر همسایه؟ - بازیگر

1380 رستوران خانوادگی - بازیگر

1380 خانه پدری - بازیگر

1379 خواستگاری پرماجرا - بازیگر

1379 ماجراهای خانه قدیمی - بازیگر

1379 پانزده مسافر - بازیگر

1378 دردسر بزرگ - بازیگر

1378 دانی و من - سری دوم - بازیگر

1377-1378 زیر بازارچه - بازیگر

1376 گل‌های آفتابگردان - بازیگر

1375-1376 تهران 11- 595 ج 48 - بازیگر

1375 ببخشید - بازیگر

1375 فروشگاه - بازیگر

1375 نوعی دیگر - بازیگر

1374 مجموعۀ داستانهای «قصه شب سیما» - بازیگر

1374 کت و شلوار خواستگاری - بازیگر

1374 زائر غریب - بازیگر

1373 اشتباه در اشتباه - بازیگر

1371 بیا تا گل برافشانیم - بازیگر

1371 آخرین سند - بازیگر

1370-1371 تعطیلات نوروزی - بازیگر

1369 چای و لبخند - بازیگر

1369 کمند خاطرات - بازیگر

1369 آرایشگاه زیبا - بازیگر

1367 بخش چهار جراحی - بازیگر

1366 آئینه (سری سوم) - بازیگر

1356 چنگک - بازیگر

1355 مجموعه طنز تلویزیونی «پنجره‌ها» - بازیگر

1354 سلطان صاحبقران - بازیگر

1354 هفت شهر عشق - بازیگر

1351-1352 هردمبیل و هردم کلنگ بازیگر

1352 چهره‌ها - بازیگر

1340-1345 تک‌مضراب - بازیگر

کتاب‌شناسی

کهنه‌های همیشه نو (ترانه‌های تخت حوضی)، مرتضی احمدی (گردآورنده)

من و زندگی : خاطرات مرتضی احمدی، مرتضی احمدی

پرسه در احوالات ترون و ترونیا، مرتضی احمدی

فرهنگ بر و بچه‌های ترون : کلمه‌های ویژه، واژه‌ها، اصطلاحات و ضرب المثل‌های تهرانی، مرتضی احمدی

درگذشت 

مرتضی احمدی در ساعت 11:00 صبح روز 30 آذر 1393 در 90 سالگی به دلیل مشکل ریوی و کهولت سن در منزلش در تهران در گذشت.

تشییع و تدفین

در روز 3 دی 1393 پیکر مرتضی احمدی به وسیله برخی هنرمندان و مردم تشییع گردید و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا تدفین شد. در این مراسم حجت‌الله ایوبی، رئیس سازمان سینمایی، علی مرادخانی، معاونت هنری وزارت ارشاد، بهزاد فراهانی، مرضیه برومند، از هنرمندان تئاتر و تلویزیون و افشین پیروانی، مربی و فوتبالیست تیم پرسپولیس سخنرانی کردند.