بازیافت از به‌ هدر رفتن منابع مواد سودمند جلوگیری می‌کند و مصرف مواد خام و مصرف انرژی را کاهش می‌دهد. با این کار، تولید گازهای گلخانه ای نیز کاهش می‌یابد. بازیافت مهم‌ترین مفهوم در مدیریت زباله است. مراحل آماده‌سازی (آمایش) زباله برای استفاده مجدد اصطلاحاً پردازش نامیده می‌شود.

تفکیک زباله چیست؟

تفکیک زباله یا طبقه‌بندی زباله فرایندی است که از طریق آن زباله را به عناصر مختلف تفکیک می‌کنند. طبقه‌بندی ممکن است به صورت دستی در خانه‌ها انجام گیرد و با طرح‌های جمع‌آوری از کنار خیابان جمع‌آوری آن انجام گیرد یا اینکه تفکیک به صورت اتوماتیک در تأسیسات بازگردانی مواد یا تأسیسات بیولوژیکی انجام گیرد. طبقه‌بندی دستی اولین روشی بود که در تاریخ طبقه‌بندی زباله از آن استفاده شد.

همچنین طبقه‌بندی ممکن است در مرکز بازیافت زباله‌های خانگی انجام شود.

منشاء مواد بازیافتی یا به عبارتی بازیافتنی‌ها، بیشتر، منازل مسکونی و صنایع هستند. برای آسان‌تر کردن امر بازیافت معمولاً‌ دو نوع جداسازی مواد صورت می‌گیرد که «تفکیک در مبدأ» و «تفکیک در مقصد» نام دارند. تفکیک در مبدأ در سطح شهر و خیابان‌ها و فروشگاه‌ها از طریق سبدها و سطل‌های جداسازی مواد انجام می‌شود ولی برای تفکیک در مقصد مکان ویژه‌ای به نام مرکز بازیافت زباله در نظر گرفته شده‌ است. در مرکز بازیافت مواد زباله‌ای قابل بازیابی و غیر قابل بازیابی دسته‌بندی می‌شوند، بسیاری از فروشگاه‌ها و کارخانه‌های بزرگ مواد زاید مانند قوطی‌های کنسرو، بطری‌های شیشه‌ای و روزنامه‌های باطله را به منظور بازیافت از مشتری باز خرید می‌کنند.

تفکیک زباله به معنی جداسازی زباله‌ها به دو گروه تر و خشک است. زباله خشک شامل چوب و محصولات وابسته به آن، فلزات و شیشه می‌شود. زباله تر را نیز می‌توان بر اساس قابل تجزیه بودن یا تجدیدناپذیری تفکیک کرد.

دفن زباله در چاله یکی از مشکلات رو به رشد است، اگرچه هر چه پیشتر می‌رویم زمین برای چال کردن زباله کمتر پیدا می‌شود زباله رو به فزونی می‌نهد. از این رو تفکیک زباله نه تنها از نظر زیست‌ محیطی اهمیت دارد بلکه از نظر اقتصادی نیز دارای اهمیت است. استفاده از دستگاه زباله خورد‌کن یا زباله محوکن خانگی کمک شایانی به تفکیک زباله از مبدأ می‌کند، بدین صورت که تقریباً کل زباله تر خانگی را از بین برده و تنها زباله‌های قابل بازیافت باقی می‌ماند.

تفکیک پسماند یکی از مراحل مهم در بازیافت و دفع پسماند می‌باشد. شاید فکر کنیم همین که پسماندها را بیرون از خانه قرار دهیم تا شهرداری جمع‌آوری کند، مسئولیت خود را در قبال حفظ محیط زیست انجام داده‌ایم اما این طور نیست. متاسفانه هنوز خیلی‌ها به این باور نرسیدند که پسماندها را می‌توان به مواد قابل استفاده تبدیل کرد و درصد کمی هم که به این باور رسیده‌اند، هیچ تلاشی در این زمینه ندارند. شاید چون هیچوقت فرهنگ سازی مناسبی برای تفکیک پسماند صورت نگرفته است. در این مقاله در رابطه با تفکیک پسماند، چگونگی تفکیک پسماند و سایر مسائل مربوط تفکیک پسماند صحبت خواهیم کرد.

بازیافت مواد و کاهش تولید زباله

بسیاری از فروشگاه ها و کارخانه های بزرگ خواهان بازخرید مواد زاید هستند این مواد شامل مواد قابل بازیافت مانند: قوطی های کنسرو، بطری های شیشه ای و روزنامه های باطله می باشد. این کارخانه ها و فروشگاه ها در ازای بازخرید این کالاهای دست دوم به مشتری پول پرداخت می کند.

برخی سازمان ها مانند "سازمان بازیافت" کیسه های مخصوص نگهداری مواد قابل بازیافت را در اختیار مردم قرار می دهند.

برخی اقلام هستند که سازمان بازیافت و کارخانه های بازیافت مواد آنها را دور می ریزند، این مواد قابل بازیافت نیستند و مورد استفاده قرار نمی گیرند. این مواد عبارتند از رختخواب و تشک، مبلمان، پوشاک و لباس، وسایل و دستگاه های الکترونیکی. این وسایل در اختیار گروه ها و شرکت های غیر انتفاعی قرار می گیرد تا در صورت امکان تعمیر شوند یا قطعات قابل استفاده آنها در دستگاه های دیگر به کار رود.

فواید تفکیک پسماند

تفکیک پسماند فواید زیادی دارد که شامل این موارد می‌شوند:

• پسماندهای تر در صورت تفکیک قابلیت بازیافت از طریق تبدیل به کود دارند.
• پسماندهای تر فسادپذیر هستند و در صورت ترکیب با سایر پسماندها باعث آلودگی سایر پسماندها می‌شوند.
• پسماندهای خشک در صورت تفکیک شدن قابلیت بازیافت و استفاده مجدد دارند.
• برخی از پسماندها مانند پلاستیک، شیشه و ... طول عمر بالایی دارند و در صورت تفکیک نشدن و رها شدن در طبیعت آسیب‌های فراوانی به اکوسیستم و کرهٔ زمین وارد می‌کنند.
• برخی از پسماندهای خطرناک و عفونی به‌خوبی باید تفکیک و دفع شوند تا جلوی انتقال بیماری و آلودگی گرفته شود.
• اگر تفکیک از مبدأ صورت بگیرد جلوی خیلی از هزینه‌ها گرفته می‌شود و خیلی از پسماندها رو می‌توان به‌خوبی بازیافت کرد و مورداستفاده قرار داد.

نمادها و کدهای بازیافت در برخی از مواد

• کد 01: پلی اتیلن تری فتالات
• کد 41: آلومینیوم
• کد 20: مقوا

بهتر است صرف نظر کنید از خرید و استفاده از موادی که غیر قابل تجزیه و غیر قابل بازیافت هستند

• از ظروف یکبار مصرف استفاده نکنید.
• از بطری هایی استفاده کنید که قابلیت دوباره پر شدن را داشته باشد.
• از پاکت های پلاستیکی که قابل شستشو و استفاده دوباره هستند استفاده کنید.

در امر بازیافت هیچگاه موفقیت کامل حاصل نمی شود مگر اینکه مواد قابل بازیافت به کالاهای قابل استفاده و مرغوب در بازار تبدیل شود. بدین منظور توجه داشته باشید که مواد قابل بازیافت را هیچگاه با زباله های بی مصرف یک جا نریزید.

پسماندهای تر یا آلی

این دسته از پسماندها فسادپذیر هستند و معمولاً شیرابه از خودشون تولید می‌کنند و باعث ایجاد آلودگی و جمع شدن حشرات و موش‌ها می‌شوند. تقریباً می‌توان گفت این پسماندها قابلیت بازیافت شدن ندارند و آنها را به روش‌های مختلف دفع می‌کنند یا تبدیل به کود و کمپوست می‌کنند. برای مثال این پسماندها شامل این موارد می‌شوند:

پسماندهای غذایی (برنج، خورشت، گوشت، مرغ، ماهی، روغن‌های خوراکی سوخته و فاسد شده و …) و سبزی و میوه (پسماند میوه و سبزی، میوه و سبزی فاسد شده، تفاله چای و …)

پسماندهای خشک یا غیرآلی

دستهٔ دیگری ازپسماندها که هدف اصلی بازیافت هست پسماندهای خشک می‌باشند. این نوع از پسماندها فسادپذیری خیلی کمتری دارند و معمولاً طول عمر اونها در طبیعت زیاد هست و در طبیعت به راحتی تجزیه نمی‌شوند. این نوع از پسماندها می‌توانند به طبیعت آسیب بزنند و زندگی روی کرهٔ زمین را برای انسان‌ها سخت‌تر کنند. این دسته از پسماندها برای تفکیک باز هم به طبقه‌های کوچک‌تری تقسیم می‌شوند که کار را برای بازیافت راحت‌تر می‌کند. فعالیت اصلی پاکزی جمع‌آوری و بازیافت پسماندهای خشک است.

دسته‌بندی این گروه از پسماندها شامل این موارد می‌شود:

• کاغذ و مقوا (انواع روزنامه، مجله، کتاب، دستمال کاغذی، عکس، بسته‌های کاغذی شیر و آب میوه، جعبه‌های شیرینی و کفش و لباس، شانه تخم مرغ و ...)
• پلاستیک (انواع ظروف پلاستیکی، روکش‌ها و کیسه‌های پلاستیکی، طناب‌های پلاستیکی، اسباب بازی‌های پلاستیکی، فیلم‌های عکاسی، انواع ابر و اسفنج و ...)
• فلزات (انواع قوطی فلزی کمپوت، کنسرو، نوشابه، رب، وسایل فلزی آشپزخانه، شیرآلات، لوله‌ها و توری‌های فلزی، ظروف و لوله‌های مسی، چدنی، آهنی، فویل‌های آلومینیومی، رادیاتور و ...)
• شیشه (انواع ظروف شیشه‌ای، لامپ‌های ساده و فلورسنت، آینه، سرامیک، چینی، بلور و …)
• منسوجات و چرم (انواع لباس‌های کهنه و پارچه‌های مستعمل، انواع وسایل پارچه ه‌ای، انواع کیف و کفش، البسه و وسایل چرمی...)
• چوب (انواع جعبه‌های چوبی، سرشاخه، برگ درخت، مبل، میز، وسایل چوبی آشپزخانه و …)
• لوازم الکتریکی و الکترونیکی (سیم، کابل، پریز، دیسکت، سی‌دی، نوار کاست، ماشین حساب، ساعت، لوازم کامپیوتر، چراغ قوه، انواع باتری، تلفن، تلویزیون و…)

پسماندهای خطرناک

همان‌طور که از اسم این نوع پسماندها مشخص می‌باشد، اگر در معرض گرما و حرارت قرار بگیرند باعث بروز خطرات زیادی می‌شوند مثل انواع باتری‌ها، حشره‌کش‌ها و خوشبوکننده‌ها و….

طبقه‌بندی دوم هم: پسماندهای خانگی، پسماندهای بیمارستانی، پسماندهای تجاری، پسماندهای خطرناک، پسماندهای صنعتی، پسماندهای خاک و نخاله ساختمانی، پسماندهای خیابانی، پسماندهای پارک‌ها، پسماندهای فضای سبز و گورستان‌ها را شامل می‌شود.

سطل بازیافت

سطل‌های بازیافت به سطل‌هایی می‌گویند که پیش از بردن زباله‌ها به مرکز بازیافت زباله‌ها را در آن‌ها جمع می‌کنند. سطل‌های مجزایی برای کاغذ، قوطی‌های قلعی یا آلومینیومی، بطری‌های شیشه‌ای یا پلاستیکی تدارک می‌بینند.