- آسمونی
- مجله اینترنتی
- دین و اندیشه
- اسلام
- آداب زندگی پیامبر اکرم (ص)
آداب زندگی پیامبر اکرم (ص)
بشر همواره به دنبال عقاید و معلومات ویژه خود و افکار و عواطفی که او را احاطه کرده، به یک سلسله آداب و رسوم پایبند بوده است. آداب و سنّتها در حقیقت، آینه و نمایشگر روح انسانها و جوامع بشری است؛ زیرا تصوّرات، اندیشهها و عقاید و افکار در آداب و رسوم ملّتها و افراد جلوهگر میشود. از زمان هبوط حضرت آدم (ع) به زمین تا به امروز یک سلسله آداب و رسوم در میان خداپرستان و موحّدان مرسوم بوده که با سنن نوع بشر متفاوت است، این رجال و برگزیدگان به نام انبیا، مطالبی را به صورت وحی و الهام از دستگاه آفرینش دریافت کرده و به مردم جهان عرضه کردهاند.
سیره و روش زندگی حضرت محمّد(ص) به عنوان خاتم پیامبران، از جمله روشهایی است که خداوند آن را به عنوان یک نمونه مورد تأیید برای انسانها توصیه کرده است و به روشنی در قرآن کریم رسول اکرم(ص) را به عنوان یک اسوه و الگوی حسنه که متخلّق به اخلاق الهی و پسندیده میباشد، معرفی کرده است.در این بخش آسمونی آدابی از زندگی ایشان را برای شما قرار داده است که امیدواریم دوست داشته باشید.
آداب نماز
در کتاب «مکارم الاخلاق» روایت شده که رسول خدا(ص) فرمودند: «نور چشم من در نماز و روزه قرار داده شده است؛ یعنی آن دو را از هر چیز دوستتر دارم.» در کتاب «امالیِ» شیخ طوسی از رسول خدا(ص) روایت شده که فرمود: «ای اباذر! خدای عزّوجلّ روشنی چشم مرا در نماز قرار داده و آن را محبوب من گردانیده، همچنان که طعام را بر گرسنه و آب را بر تشنه محبوب ساخته است.» سپس فرمود: «آدم گرسنه با خوردن غذا و تشنه با نوشیدن آب سیر میشود؛ امّا من با خواندن نماز سیر نمیشوم.»
نمازهای مستحبّی پیامبر(ص): پیامبر(ص) دو برابر نمازهای واجب، نماز مستحبّی به جا میآورد، ایشان هنگام اذان ظهر هشت رکعت نافله، چهار رکعت نماز ظهر و سپس هشت رکعت نافله و چهار رکعت نماز عصر، سه رکعت نماز مغرب و سپس چهار رکعت نافله و چهار رکعت عشا و دو رکعت نمار شفع، سپس هشت رکعت نماز شب و سه رکعت وتر (2 رکعت شفع و یک رکعت وتر) و دو رکعت نماز نافله صبح و دو رکعت نماز صبح به جای میآورد.
نماز جماعت پیامبر(ص): در «تنبیه الخواطر» آمده است که لقمان میگوید: پیامبر(ص) صفوف ما را منظّم میکرد که گویا مانند چوبهای تیر هیچ گونه کجی نداشت و گاهی که میدید ما غفلت داریم، تذکّر میداد و بنابراین روزی هنگام تکبیر＼ الاحرام متوجّه مردی شد که سینهاش جلوتر از دیگران است. فرمود: بندگان خدا، صفوف خود را منظّم کنید؛ وگرنه بین دلهایتان اختلاف و تفرقه خواهد افتاد. پیامبر(ص) در نماز دست به شانههای ما میگذاشت و میفرمود منظّم و صاف بایستید؛ وگرنه دلهایتان دچار تفرقه خواهد شد.
آداب قرائت قرآن
شیخ ابوالفتوح رازی در «تفسیر» خود نقل کرده که رسول خدا(ص) نمیخوابید تا مستحبّات را تلاوت کند و میفرمود:در این سورهها آیهای است که از هزار آیه برتر است»، گفتند: چه سورههایی است، فرمود: «سوره حدید، حشر، صف، جمعه و تغابن.»در کتاب «مجمع البیان» روایت شده که حضرت علی(ع) فرمود: رسول خدا(ص) سوره «سبّح اسم ربّک الاعلی» را دوست داشت و فرمود: اوّل کسی که گفت: «سبحان ربّی الاعلی» همانا میکائیل بود.»در مجمع البیان آمده است: پیامبر(ص) وقتی که سوره اعلی را میخواند، میفرمود: «سبحان ربّی الاعلی».
آداب دعا کردن
دعای پیامبر(ص) هنگام برخاستن: هنگامی که پیامبر(ص) از جایی برمیخاست، میفرمود: «سبحانک الّلهمّ و بحمدک اشهد ان لا اله الّا انت استغفرک و اتوب الیک؛ یعنی منزّه هستی ای خداوند که به ستایش تو مشغولم گواهی میدهم که جز تو خدایی نیست و از تو آمرزش میخواهم و به سوی تو توبه مینمایم.»
دعای پیامبر(ص) هنگام نگاه کردن در آینه: پیامبر(ص) وقتی که در آینه نگاه میکرد، میفرمود: «الحمدالله الّذی اکمل خلفی و احسن صورتی و زان منّی ماسان من غیری و هدانی للاسلام و من علی بالنبوّه» به این معنا که ستایش خداوندی را که آفرینش من را کامل و صورت من را زیبا قرار داد و مقابل عیب دیگران مرا زینت بخشید، به اسلام هدایتم کرد و با نبوّت، نعمت بزرگی به من عطا کرد.
شمایل
پیامبر اکرم (ص) در دنیا و ناملایمات آن، هرگز به خشم نمیآمد و چون حقّی پایمال میشد، از شدّت خشم کسی او را نمیشناخت و از هیچ چیز پروا نداشت تا آنکه حق را یاری کند.امام حسین(ع) در خصوص برخی ویژگیهای آن حضرت میفرماید: «از پدرم از وضع داخلی رسول خدا(ص) سؤال کردم، پس فرمود: «به منزل رفتنش به اختیار خود بود و چون به منزل تشریف میبرد، اوقات خویش را به سه بخش تقسیم میکرد: قسمتی را برای عبادت خدا و بخشی برای اهل بیت خود و جزئی را به خود اختصاص میداد.
آن بخشی را که مربوط به خودش بود، به صادر کردن دستورهای لازم به خواصّ اصحاب و رسیدگی به کارهای عمومی مردم صرف میکرد.» در جای دیگر امام حسین(ع) میفرماید: «از پدرم امیرالمؤمنین(ع) از سیره رسول خدا(ص) در خارج از منزل پرسیدم، فرمود: «رسول خدا(ص) زبان خود را از غیر سخنان مورد لزوم باز میداشت و با مردم انس میگرفت و آنان را از خود دور نمیکرد، بزرگ هر قومی را گرامی میداشت و او را بر قومش حاکم میکرد».»
باز هم از امام حسین (ع) نقل است که فرمود: «به طور دائم خوشرو و خوشخوی و نرمخوی بود، خشن و درشتخو و فحّاش و عیبجو نبود و کسی را زیاد مدح نمیکرد و از چیزی که به آن رغبت و میل نداشت، غفلت میورزید و به طوری که مردم از او نه مأیوس و نه ناامید میشدند. هرگز کسی را سرزنش نمیکرد و از او عیب نمیگرفت و لغزش و عیبهای مردم را جستوجو نمیکرد و سخن نمیگفت: مگر در جایی که امید ثواب در آن داشت.»
امام محمّد غزالی در کتاب «احیاء العلوم» خود، پیرامون برخی از آداب و سنن پیامبر اکرم(ص) میگوید: رسول خدا(ص) گفتارش از همه فصیحتر و شیرینتر بود، سخنانش همه کوتاه و جامع و خالی از فضول و وافی به تمام مقصود بود و کلمات گفتارش به یکدیگر پیوستگی داشت.
رسول خدا (ص) در خصوص خصوصیّات فردی خود در جایی میفرماید: «بدانید که هر عبادتی در ابتدا شدّت و افراطی دارد، بعد این حالت به فترت و سستی بر میگردد، پس کسی که شدّت عبادتش بر طبق سنّت من بشود، راه را پیدا کرده و هر کس مخالف سنّت شد، گمراه گشته و عمل او تباه خواهد بود، مردم بدانید من نماز میخوانم، میخوابم، روزه میگیرم، افطار میکنم،میخندم و گاهی میگریم. پس هر کس از راه روشن سنّت من اعراض کند، از من نیست.»
آداب معاشرت
در این باب نیز روایات بسیاری نقل شده که هر یک بیانگر خلق و خوی و آداب معاشرت نیکوی پیامبر اکرم(ص) است که میتواند راهنمای مناسبی برای پیروان آن حضرت باشد.دیلمی در کتاب «ارشاد القلوب» روایت کرده که: آن حضرت اگر به خوردن چیزی دعوت میشد، آن را کوچک نمیشمرد؛ هر چند خرمایی پوسیده باشد. مخارج زندگی ایشان سبک و دارای طبع بزرگ و خوش معاشرت و خوشرو بود.
بدون اینکه بخندد، همیشه تبسّمی بر لب داشت، بدون اینکه چهرهاش درهم کشیده باشد، اندوهگین به نظر میرسید، بدون اینکه از خود ذلّتی نشان دهد، همواره متواضع بود، بدون اینکه اسراف بورزد، سخی بود. دلنازک و به همه مسلمانان مهربان بود و هرگز دست طمع به سوی چیزی دراز نکرد.
تواضع و فروتنی از خصوصیّات بارز آن حضرت بود تا آنجا که ایشان در جایی میفرماید: «از چند چیز تا هنگام مرگ دست بر نمیدارم، روی زمین با بردگان غذا خوردن، لباس پشمینه پوشیدن و به کودکان سلام کردن تا اینکه بعد از من سنّت شود.»در کتاب «اخلاق» از ابوالقاسم کوفی نقل شده که گفت: رسول خدا(ص) برای خود از کسی انتقام نگرفت؛ بلکه از آنان که آزارش میدادند، میگذشت و آنان را عفو میکرد.
پیامبر (ص) نیز در روایات مختلف به رفتار و آداب معاشرت خود اشاره کرده است؛ چنان که در کتاب «کافی» از امام صادق(ع) در حدیثی از پیامبر(ص) روایت شده که فرمود: «پروردگارم! به من فرمان داد که مسلمانان فقیر را دوست بدارم.» همچنین در حدیثی از رسول خدا(ص) نقل شده که فرمود: «جبرئیل از جانب پروردگارم بر من نازل شده و گفت: ای محمّد بر تو باد که حسن خلق را بر خود ملازم سازی؛ زیرا که بدخلقی خیر دنیا و آخرت را از بین میبرد»، سپس آن حضرت فرمود: «آگاه باشید که شبیهترین شما به من کسانی هستند که اخلاقشان از همه نیکوتر باشد.»
خداوند بزرگ نیز در قرآن کریم هنگامی که میخواهد پیامبر اکرم(ص) را به انسانها معرفی کند، بزرگترین مدالی را که به برگزیدهاش میدهد، ستایش خلق نیکوی اوست، به طوری که خطاب به آن حضرت میفرماید: «انّک لعلی خلق عظیم؛ به راستی که ای پیامبر تو به نیکو خلقی آراستهای.»
