آمادگیهای لازم برای پرورش فضائل اخلاقی

پاك بودن محيط بى‏شك وضع محيط اجتماعى زندگى انسان اثر فوق‏العاده‏اى در روحيات و اعمال او دارد چرا كه...

پاک بودن محیط

بی‏شک وضع محیط اجتماعی زندگی انسان اثر فوق‏العاده‏ای در روحیات و اعمال او دارد چرا که انسان بسیاری از صفات خود را از محیط کسب می‏کند. محیطهای پاک غالبا افراد پاک پرورش می‏دهد و محیطهای آلوده غالبا افراد آلوده.

درست است که انسان می‏تواند در محیط ناپاک، پاک زندگی کند و بعکس در محیطهای پاک سیر ناپاکی را طی کند و به تعبیر دیگر، شرایط محیط علت تامه در خوبی و بدی افراد نیست ولی تاثیر آن را به عنوان یک عامل مهم زمینه ساز نمی‏توان انکار کرد.

ممکن است کسانی قائل به جبر محیط باشند - همان‏گونه که هستند - ولی ما هر چند جبر را در تمام اشکالش نفی می‏کنیم اما تاثیر قوی عوامل زمینه ساز را هرگز انکار نخواهیم کرد.

با این اشاره کوتاه به قرآن باز می‏گردیم و آیاتی را که درباره تاثیر محیط در شخصیت انسان به دلالت مطابقی یا به اصطلاح التزامی سخن می‏گوید، مورد بحث قرار می‏دهیم:

1- والبلد الطیب یخرج نباته باذن ربه والذی خبث لایخرج الانکدا کذلک نصرف الآیات لقوم یشکرون (سوره اعراب، آیه‏58)

2- وجاوزنا ببنی اسرائیل البحر فاتوا علی قوم یعکفون علی اصنام لهم قالوا یا موسی اجعل لنا الها کما لهم آلهة قال انکم قوم تجهلون (سوره اعراف، آیه‏138)

3- وقال نوح رب لاتذر علی الارض من الکافرین دیارا - انک ان تذرهم یضلوا عبادک ولایلدوا الافاجرا کفارا (سوره نوح، آیات‏26 و27)

4- یا عبادی الذین آمنوا ان ارضی واسعة فایای فاعبدون (سوره عنکبوت، آیه‏56)

5- ان الذین توفیهم الملائکة ظالمی انفسهم قالوا فیهم کنتم قالوا کنا مستضعفین فی الارض قالوا الم تکن ارض الله واسعة فتهاجروا فیها فاولئک ماویهم جهنم وساءت مصیرا (سوره نساء، آیه‏97)

ترجمه:

1- سرزمین پاکیزه (و شیرین) گیاهش به فرمان پروردگار می‏روید; اما سرزمین‏های بد طینت (و شوره زار) جز گیاه ناچیز و بی‏ارزش از آن نمی‏روید; این گونه آیات (خود) را برای آنها که شکر گزارند، بیان می‏کنیم.

2- و بنی‏اسرائیل را (سالم) از دریا عبور دادیم (ناگاه) در راه خود به گروهی رسیدند که اطراف بتهایشان با تواضع و خضوع گرد آمده بودند (در این هنگام بنی‏اسرائیل) به موسی گفتند: «تو هم برای ما معبودی قرار ده همان‏گونه که آنها معبودان (و خدایانی) دارند!» گفت: «شما جمعیتی جاهل و نادان هستید!»

3- نوح گفت: «پروردگارا! هیچ یک از کافران را بر روی زمین باقی مگذار! چرا که اگر آنها را باقی بگذاری، بندگانت را گمراه می‏کنند و جز نسلی فاجر و کافر به وجود نمی‏آوردند!»

4- ای بندگان من که ایمان آورده‏اید! زمین من وسیع است، پس تنها مرا بپرستید (و در برابر فشارهای دشمنان تسلیم نشوید!)

5- کسانی که فرشتگان (قبض ارواح) روح آنها را گرفتند در حالی که به خویشتن ستم کرده بودند، به آنها گفتند: «شما در چه حالی بودید؟(و چرا با این که مسلمان بودید، در صف کفار جای داشتید؟!)» گفتند: «ما در سرزمین خود، تحت فشار و مستضعف بودیم.» آنها [ فرشتگان] گفتند: «مگر سرزمین خدا، پهناور نبود که مهاجرت کنید؟!» آنها (عذری نداشتند، و) جایگاهشان دوزخ است و سرانجام بدی دارند.