آیا روزه نگرفتن گناه است؟

روزه ماه رمضان بر تمام کسانی که به حد بلوغ رسیده و سایر شرایط تکلیف را دارند، واجب است. در این میان تکلیف روزه از عهده کسانی که به علت پیری یا بیماری و یا شیر دادن و مانند آن روزه گرفتن برای آنان مشق  و یا ضرر داشته باشد، برداشته شده است. آسمونی در این بخش مطالب مفیدی در مورد روزه نگرفتن، کفاره روزه نگرفتن، گناه روزه نگرفتن و همچنین کسانی که روزه بر آن ها واجب نیست به همراه اطلاعات کاملتری در مورد روزه نگرفتن را برای شما عزیزان تهیه کرده است.

عقوبت ترک عمدی روزه ماه رمضان چیست؟

کسی که در ماه مبارک رمضان روزه بر او واجب است (همه شرایط را دارا است) به صرف اینکه قصد روزه گرفتن ندارد یا قصد دارد که روزه نگیرد، از نظر اسلام مجازات و عقوبتی ندارد مگر این که این قصد خود را عملی کند و عملاً روزه واجب خود را ترک کند، یا روزه خود را باطل نماید که در آن صورت برای هر روز که عمداً روزه واجب خود را ترک کرده است باید علاوه بر یک روز روزه قضاء، کفاره نیز بپردازد. کفاره ترک عمدی یا افطار روزه واجب رمضان یکی از سه مورد زیر است:

1. شصت روز روزه (که سی و یک روز آن باید پی در پی باشد.)
2. آزاد کردن یک برده (در این زمان این مورد منتفی است زیرا برده و بنده ای نیست.)
3. برای هر روز شصت فقیر را غذا بدهد و سیر کند و اگر توانایی انجام هیچ یک را ندارد تنها باید در پیشگاه خداوند استغفار کند.

راه جبران "روزه نگرفتن عمدی" در ماه رمضان چیست؟

برای آن چند روزی که عمدا و با توجه به مسئله و بدون عذر شرعی روزه نگرفته و یا باطل کرده اید علاوه بر قضا برای هر روز کفاره نیز واجب است.

کفاره عبارت از گرفتن 60 روز روزه برای هر روز که باید 31 روز آن پی در پی باشد (بقیه آنها را می توانید با فاصله بگیرید) و یا طعام دادن به 60 فقیر برای هر روز است که مقدار 750 گرم طعام ( یعنی نان آرد برنج گوشت و ماننداینها) از هر کدام که بدهید اشکال ندارد , قیمت را از بازار محل سکونتتان سوال نمایید ملاک قیمت سالی است که می خواهید کفاره را پرداخت کنید.

استفتا از آیت ا... مکارم شیرازی درباره نگرفتن روزه به علت ناتوانی جسمی:

سوال: بنده جوانی هستم 21 ساله که از لحاظ بدنی لاغر اندام هستم و دانشجوی کامپیوتر هستم در ماه مبارک بنده به گونه ای ضعیف می شوم که توانایی هیچ گونه کاری را ندارم. وزن من 54 کیلو است و به نظر خودم اگر روزه بگیرم از لحاظ بدنی ضعیف می شوم و بر روی درسم تاثیر بدی می گذارد (درس من آبرو و آینده من را رقم می زند) از شما درخواست می کنم که باتوجه به مشکلاتم مرا دراین مهم راهنمایی فرمایید.

پاسخ: اگر با این حال روزه گرفتن موجب بیماری و یا مشکلات جسمانی خواهد بود روزه بر شما واجب نیست و اگر تا سال آینده نیز همین وضع ادامه یابد قضا هم لازم نمی باشد و برای هر روز یک فقیر را باید سیر کنید.

• کسانی که قدرت گرفتن روزه ندارند

سوال: زنی هستم 63 ساله که شش بچه به دنیا آورده ام، در دوران حاملگی و شیرخوارگی بچه هایم (حدود 12 سال) نتوانسته ام روزه بگیرم، پس از آن نیز تاکنون هروقت خواسته ام روزه بگیرم دچار خونریزی معده شده ام و با توصیه پزشکان روزه نگرفته ام، حال تکلیف روزه های بنده چیست؟

پاسخ: درحال حاضر شما مکلف به روزه نیستید و احتیاط آن است که اگر قدرت دارید برای هر روز به اندازه یک مد طعام (750 گرم گندم) به شخص مستحق بدهید، همچنین برای ایام گذشته که روزه نگرفته اید و تا سال بعد هم توانایی بر روزه نداشته اید.

• روزه دختری که تازه به سن تکلیف رسیده

سوال: دختری به سن بلوغ رسیده است؛ ولی به واسطه ضعف جسمی توان روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان را ندارد و بعد از ماه رمضان هم تا سال بعد نمی تواند قضا کند، حکمش چیست؟

پاسخ: باید کفاره مد طعام را بدهد؛ یعنی برای هر روز معادل 750 گرم گندم و مانند آن به فقیر بدهد و قضای این روزه ها بر او واجب نیست.

• ساقط شدن روزه از بعضی بیماران قطع نخاعی

سوال: بعضی از برادران قطع نخاعی، به دستور پزشک باید هرچند ساعت مقداری مایعات بنوشند، وظیفه آنان برای روزه چیست؟

پاسخ: روزه از آن ها ساقط است و به جای آن، در صورتی که قدرت مالی داشته باشند، برای هر روز یک مد طعام کفاره می دهند.

• روزه معتادین

سوال: فردی معتاد به تریاک است و نمی تواند ترک کند، به همین علت، نه به صورت ادا و نه به صورت قضا، توان روزه گرفتن را ندارد، آیا این فرد حکم مریض را دارد؟ یا این که باید کفاره بدهد؟

پاسخ: احتیاط آن است که از چیزهای دیگر، درصورت توانایی، روزه بگیرد و برای هر روز یک مد طعام کفاره بدهد.

• روزه برای مادرانی که فرزند شیرخوار دارند

سوال: آیا بر مادری که بچه شیر می دهد، روزه واجب است؟

پاسخ: زنانی که بچه شیر می دهند خواه مادر بچه باشند یا دایه، اگر روزه گرفتن باعث کمی شیر آن ها و ناراحتی بچه می شود روزه بر آن ها واجب نیست، ولی برای هر روز کفاره (یک مد طعام) واجب است، بعدا نیز باید روزه را قضا کنند، اما اگر روزه برای خودشان ضرر داشته باشد کفاره لازم نیست، ولی بعدا روزه هایی را که نگرفته اند قضا کنند.

• احتمال هشتاد درصدی ضرر برای روزه دار

سوال: در بعضی موارد، پزشکان درمورد بیماران چنین اظهارنظر می کنند: «روزه برای این فرد 80 درصد مضر است» و منظورشان این است که طبق آمار علمی 80 درصد افرادی که با این بیماری روزه می گیرند دچار ضرر شده اند. درصورتی که این اظهارنظر برای انسان یقین آور باشد، ولی وضعیت خود را از نظر تطبیق آمار بر خودش نداند حکم روزه او چیست؟

پاسخ: چنین آمارهایی درصورتی که از اطبای متعهد شنیده شود طبعا موجب خوف ضرر می شود، و روزه با آن واجب نیست .

• توصیه پزشک به ترک روزه

سوال: در برخی بیماری ها مثل نارسایی کلیه با اطمینان می توان به بیمار توصیه کرد که روزه نگیرد! اما در خیلی از موارد به علت شکی که در اصل بیماری و یا چگونگی تاثیر روزه بر آن وجود دارد یا به علت عدم وجود تحقیقات و نتایج لازم درمورد اثرات روزه بر بسیاری بیماری ها و به خاطر عدم امکان تعیین نقش روزه بر بیماری، پزشک واقعا نمی داند روزه را به بیمار توصیه کند یا خیر، دراین صورت وظیفه پزشک چیست؟ آیا پزشک درصورت توصیه یا عدم توصیه به روزه مسئول است؟

پاسخ: این مسئله دو صورت دارد: گاه برای طبیب خوف ضرر حاصل می شود؛ یعنی احتمال قابل توجهی نسبت به زیان داشتن روزه برای او حاصل می شود دراین جا می تواند همان را به بیمار منتقل کند، اگر بیمار از قول طبیب خوف ضرر پیدا کند روزه را ترک می کند. صورت دوم آن است که احتمال ضعیف و کم رنگی باشد، دراین جا نمی تواند به بیمار توصیه ترک روزه کند.

• حد پیری برای روزه نگرفتن

سوال: در مسئله 1450 توضیح المسائل فرموده اید: «مرد و زن پیر که روزه گرفتن برای آن ها مشکل است می توانند روزه را ترک کنند» لطفا معیار و میزان پیری را معین فرمایید.

پاسخ: میزان پیری موکول به عرف است؛ یعنی توده مردم به چنین کسی پیرمرد یا پیرزن اطلاق کنند.

• روزه گرفتن در صورتی که دکتر نهی کند

سوال: اگر دکتر به شخصی بگوید روزه برای او ضرر دارد و او را از روزه منع کند تکلیف آن چیست؟ آیا باید طبق گفته دکتر عمل کند؟

پاسخ: اگر از گفته دکتر گمان به ضرر یا خوف برای او حاصل شود واجب است که روزه نگیرد و همچنین اگر دکتر حاذق بود و مورد اطمینان و وثوق او باشد و این شخص اطمینان به خطای دکتر نداشته باشد باز هم نباید روزه بگیرد و در غیر این دو صورت روزه بر او واجب است.

• خوف ضرر درموردی که دکتر بگوید ضرر ندارد

سوال: اگر دکتر بگوید که روزه گرفتن برای شما ضرر ندارد، ولی ما می ترسیم که روزه برایمان ضرر داشته باشد می توانیم روزه بگیریم؟

پاسخ: در فرض مذکور روزه گرفتن جایز نیست.

• روزه زن حامله

سوال: تکلیف زنی که زاییدن او نزدیک است و روزه برای حمل او یا برای خودش ضرر دارد چیست؟

پاسخ: در فرض مذکور روزه او صحیح نیست و بعدا باید روزه خود را قضا کند و در موردی که روزه برای حمل او ضرر داشته باشد علاوه بر قضا باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد، و احتیاط مستحب این است که درصورتی هم که روزه برای خودش ضرر دارد، یک مد طعام به فقیر بدهد.

فتوای آیت ا... نوری همدانی

آیت ا... نوری همدانی در رساله خود افرادی را که روزه بر آن ها واجب نیست این گونه توضیح داده است:

• (مسئله 1722) کسی که به واسطه پیری نمی تواند روزه بگیرد، یا برای او مشقت دارد، روزه بر او واجب نیست. ولی درصورت دوم باید برای هر روز یک مد که تقریبا ده سیر است گندم یا جو و مانند این ها به فقیر بدهد.
• (مسئله 1723) کسی که به واسطه پیری روزه نگرفته ، اگر بعد از ماه رمضان بتواند روزه بگیرد، بنا بر احتیاط مستحب باید قضای روزه هایی را که نگرفته به جا آورد.
• (مسئله 1724) اگر انسان مرضی دارد که زیاد تشنه می شود و نمی تواند تشنگی را تحمل کند، یا برای او مشقت دارد، روزه بر او واجب نیست. ولی درصورت دوم باید برای هر روزه یک مد گندم یا جو و مانند این ها به فقیر دهد و احتیاط واجب آن است که بیشتر از مقداری که ناچار است آب نیاشامد و چنانچه بعد بتواند روزه بگیرد، بنابر احتیاط مستحب باید روزه هایی که نگرفته قضا کند.
• (مسئله 1725) زنی که زائیدن او نزدیک است و روزه برای حملش ضرر دارد روزه بر او واجب نیست و باید برای هر روز یک مد طعام یعنی گندم یا جو و مانند این ها به فقیر بدهد و نیز اگر روزه برای خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نیست و بنابر احتیاط واجب باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد و در هر دو صورت روزه هایی را که نگرفته باید قضا کند.
• (مسئله 1726) زنی که بچه شیر می دهد و شیر او کم است چه مادر بچه، یا دایه او باشد، یا بی اجرت شیر می دهد، اگر روزه برای بچه ای که شیر می دهد ضرر دارد روزه بر او واجب نیست و باید برای هر روز یک مد طعام یعنی گندم یا جو و مانند این ها به فقیر دهد و نیز اگر برای خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نیست و بنا بر احتیاط واجب باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد و در هر دوصورت روزه هایی را که نگرفته باید قضا کند و اگر کسی پیدا شود که بی اجرت بچه را شیر دهد، یا برای شیر دادن بچه از پدر یا مادر بچه یا از کس دیگری که اجرت او را بدهد اجرت بگیرد، احتیاط واجب آن است که بچه را به او بدهد و روزه بگیرد.

استفتا از آیت ا... سیستانی

آیت ا... سیستانی هم به پاسخ جمعی از مقلدان خود درباره کسانی که به خاطر بیماری نمی توانند روزه بگیرند، پاسخ داده است. متن این استفتائات به این شرح است:

سوال: جوانی هستم 17 ساله که درجه چشمانم روی هم بالای 11 است. آیا روزه گرفتن بر من واجب است؟

پاسخ: اگر ترس ضرر یا شدت مرض باشد واجب نیست.

سوال: کسی که بیمار است و بیماری او دائمی است و هرگز نمی تواند روزه بگیرد آیا کفاره بر او تعلق می گیرد؟

پاسخ: باید برای هر روز یک مد (750 گرم تقریبا) طعام یعنی گندم یا جو یا نان و مانند این ها به فقیر بدهد.

سوال: برای معالجه به دکتر مراجعه کردم، قرص تجویز کرد. حالا این قرص ها را باید موقع افطار بخورم؟ یا می توانم در وقتش (وقتی که روزه ام) بخورم و دیگر چیزی نخورم؟

پاسخ: اگر ضرری مترتب نمی شود وقت افطار بخورید و اگر در روز خوردید روزه شما باطل می شود.

سوال: پدری دارم که حدود چهار سال است که در اثر سکته مغزی یک سمت ایشان فلج شده و بر روی صندلی چرخدار نشسته است و همچنین نمی تواند روزه بگیرد، تکلیف ایشان چیست؟ آیا باید در ماه رمضان طعام داد یا خیر؟

پاسخ: باید برای هر یک روز 750 گرم گندم یا آرد به عنوان فدیه به فقیر بدهد.

سوال: حکم استفاده از اسپری آسم برای فرد روزه دار چیست؟ (استفاده طبق دستور پزشک است)

پاسخ: اگر گازی باشد که وارد ریه می شود مبطل نیست و اگر موادی از آن وارد معده می شود مبطل است.

سوال: در ماه رمضان پس از یک روز روزه گرفتن خون ریزی لثه به وجود آمد، حکم آن چیست و آیا کفاره دارد و مقدار آن چقدر است؟

پاسخ: اگر خون در حال خواب و مانند آن بی اختیار داخل در حلق او می شود و نمی تواند جلوی آن را بگیرد اشکال ندارد و اگر جلوگیری از آن برای او حرج شدید دارد روزه اش باطل می شود، ولی گناه نکرده و بعدا قضا می کند اگر تا سال دیگر خوب شود والا برای هر روز 750 گرم گندم به فقیر بدهد و اگر می تواند بدون حرج از آن جلوگیری کند ولی به علت جهل به مسئله این کار را نکند روزه اش باطل است، ولی گناه ندارد؛ مگر جاهل مقصر ملتفت باشد که احوط ادای کفاره است.

سوال: اگر زنی بیمار باشد و نتواند روزه بگیرد آیا کفاره روزه بر او واجب است؟

پاسخ: کفاره ندارد و اگر مرض او تا سال بعد ادامه داشت به احتیاط واجب برای هر روز 750 گرم گندم به فقیر بدهد.

سوال: هر کسی که مریض باشد و چند سال پی در پی نتواند روزه بگیرد در صورتی که خوب شود چه حکمی دارد؟

پاسخ: اگر تا ماه رمضان بعدی خوب نشده باشد قضا ندارد و فقط برای هر یک روز 750 گرم گندم به فقیر صدقه بدهد.

سوال: من 2 سال است که به دلیل زایمان و شیر دادن طفل روزه نگرفتم. سال گذشته که بچه هنوز یک ساله نشده بود، سوال کردم درمورد روزه گفتند باید خودت بفهمی، می توانی یا نه حالا من سوال دارم که بچه ام هنوز شیر می خورد و 2 سالش نشده و بعد از رمضان 2 ساله می شود حکم روزه من چیست و سال های گذشته چطور و بچه  از سن 6 ماهگی غذای کمکی می خورد؟

پاسخ: روزهایی که روزه نگرفته اید قضا کنید و علاوه بر قضا، برای هر یک روز که تا ماه رمضان بعدی قضا نکرده اید 750 گرم طعام به فقیر صدقه بدهید.